Farmacologie: Farmacokinetiek en Farmacodynamiek

• Farmacologie is de studie van geneesmiddelen en hun effecten op levende organismen.
• Het omvat de studie van de bron, chemische eigenschappen, biologische effecten, therapeutische toepassingen en bijwerkingen van geneesmiddelen.

Farmacokinetiek

• Farmacokinetiek beschrijft wat het lichaam met een geneesmiddel doet.
• Het omvat de processen van absorptie, distributie, metabolisme en excretie (ADME) van geneesmiddelen.
  • Absorptie is de opname van het geneesmiddel in de bloedbaan.
  • Distributie is de verspreiding van het geneesmiddel door het lichaam.
  • Metabolisme is de omzetting van het geneesmiddel in andere stoffen (metabolieten).
  • Excretie is de uitscheiding van het geneesmiddel uit het lichaam.

Farmacodynamiek

• Farmacodynamiek beschrijft wat een geneesmiddel met het lichaam doet.
• Het omvat de studie van de effecten van geneesmiddelen op cellulaire en fysiologische processen.
• Geneesmiddelen werken vaak door interactie met receptoren, enzymen of ionkanalen.

Farmacogenetica

• Farmacogenetica is de studie van hoe genetische variaties de reactie van een individu op geneesmiddelen beïnvloeden.
• Genetische variaties kunnen van invloed zijn op de activiteit van enzymen die geneesmiddelen metaboliseren, of op de receptoren waarop geneesmiddelen aangrijpen.
• Farmacogenetische testen kunnen worden gebruikt om de meest effectieve en veilige geneesmiddelen en doseringen voor een individuele patiënt te bepalen.

Geneesmiddelnamen

• Een geneesmiddel heeft meestal verschillende namen:
  • Chemische naam: beschrijft de chemische structuur van het geneesmiddel.
  • Generieke naam: de officiële, niet-commerciële naam van het geneesmiddel.
  • Handelsnaam: de merknaam van het geneesmiddel, gegeven door de fabrikant.

Geneesmiddelvormen

• Geneesmiddelen zijn beschikbaar in verschillende vormen, zoals:
  • Tabletten
  • Capsules
  • Oplossingen
  • Suspensies
  • Zalf
  • Crèmes
  • Pleisters
• De geneesmiddelvorm beïnvloedt de snelheid en mate van absorptie.

Toedieningswegen

• Geneesmiddelen kunnen op verschillende manieren worden toegediend, zoals:
  • Oraal (via de mond)
  • Intraveneus (in een ader)
  • Intramusculair (in een spier)
  • Subcutaan (onder de huid)
  • Transdermaal (via de huid)
  • Inhalatie (via de longen)
  • Rectaal (via de anus)
  • Lokaal (op de huid of slijmvliezen)
• De toedieningsweg beïnvloedt de snelheid en mate van absorptie, evenals de distributie van het geneesmiddel.

Dosis-responsrelatie

• De dosis-responsrelatie beschrijft de relatie tussen de dosis van een geneesmiddel en het effect.
• De effectiviteit van een medicijn wordt weergegeven in een dosis-respons curve, die de grootte van het effect weergeeft bij een gegeven dosis.
• Variabiliteit van de populatie wordt, in die curve, weergegeven als de standaarddeviatie.
• Belangrijke termen in dit verband zijn:
  • Potentie: de dosis van een geneesmiddel die nodig is om een bepaald effect te bereiken.
  • Efficacy (werkzaamheid): het maximale effect dat een geneesmiddel kan bereiken.
  • Therapeutische index: de verhouding tussen de dosis die een therapeutisch effect veroorzaakt en de dosis die toxische effecten veroorzaakt.

Geneesmiddelinteracties

• Geneesmiddelinteracties treden op wanneer het effect van een geneesmiddel wordt beïnvloed door een ander geneesmiddel, voedsel of een andere stof.
• Interacties kunnen leiden tot een toename of afname van het effect van een geneesmiddel, of tot onverwachte bijwerkingen.
• Er zijn verschillende mechanismen van geneesmiddelinteracties, waaronder:
  • Farmaceutische interacties (interacties die optreden voordat het geneesmiddel wordt toegediend)
  • Farmacokinetische interacties (interacties die de absorptie, distributie, metabolisme of excretie van een geneesmiddel beïnvloeden)
  • Farmacodynamische interacties (interacties die de effecten van een geneesmiddel op het lichaam beïnvloeden)

Bijwerkingen

• Bijwerkingen zijn ongewenste effecten van een geneesmiddel.
• Ze kunnen variëren van mild tot ernstig.
• Sommige bijwerkingen zijn te verwachten en te voorspellen, terwijl andere onverwacht zijn.
• Allergische reacties zijn immunologische reacties op een geneesmiddel en kunnen variëren van huiduitslag tot anafylaxie.

Tolerantie en afhankelijkheid

• Tolerantie is een verminderde respons op een geneesmiddel na herhaalde toediening.
• Afhankelijkheid is een toestand waarin het lichaam zich heeft aangepast aan de aanwezigheid van een geneesmiddel en ontwenningsverschijnselen optreden als het geneesmiddel wordt gestopt.
• Verslaving is een chronische, recidiverende hersenziekte die wordt gekenmerkt door dwangmatig drugsgebruik, ondanks schadelijke gevolgen.

Placebo-effect

• Het placebo-effect is een therapeutisch effect dat optreedt na toediening van een inerte stof of behandeling.
• Het wordt veroorzaakt door psychologische factoren, zoals verwachting en suggestie.

Geneesmiddelen tijdens zwangerschap en borstvoeding

• Veel geneesmiddelen kunnen schadelijk zijn voor de foetus of de zuigeling.
• Het is belangrijk om de risico's en voordelen van geneesmiddelengebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding zorgvuldig af te wegen.
• Sommige geneesmiddelen zijn gecontra-indiceerd tijdens zwangerschap en borstvoeding.

Geneesmiddelen bij ouderen

• Ouderen zijn gevoeliger voor de effecten van geneesmiddelen.
• Dit komt door veranderingen in de farmacokinetiek en farmacodynamiek.
• Ouderen hebben vaak meerdere aandoeningen en gebruiken meerdere geneesmiddelen, wat het risico op geneesmiddelinteracties en bijwerkingen verhoogt.

Wetgeving en regulering

• De ontwikkeling, productie en distributie van geneesmiddelen zijn onderworpen aan strenge wetgeving en regulering.
• Dit is bedoeld om de veiligheid en werkzaamheid van geneesmiddelen te waarborgen.
• In Europa is het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) verantwoordelijk voor de beoordeling en bewaking van geneesmiddelen.
• In Nederland is het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) verantwoordelijk voor de beoordeling en bewaking van geneesmiddelen.

Onderzoeksfasen van geneesmiddelen

• De ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel is een lang en complex proces dat vele jaren kan duren.
• Het proces omvat verschillende fasen van onderzoek:
  • Preklinisch onderzoek: onderzoek in het laboratorium en op dieren.
  • Fase I: onderzoek op een kleine groep gezonde vrijwilligers om de veiligheid en verdraagbaarheid te beoordelen.
  • Fase II: onderzoek op een grotere groep patiënten om de werkzaamheid en dosis te bepalen.
  • Fase III: onderzoek op een grote groep patiënten om de werkzaamheid en veiligheid te bevestigen en bijwerkingen te identificeren.
  • Fase IV: onderzoek na de marktintroductie om de veiligheid en werkzaamheid op lange termijn te bewaken.