Ежелгі және ортағасырлық тарих

Ежелгі және ортағасырлық тарих

• Орыс жылнамаларында қыпшақтар "половшылар" деп аталған.
• Андрондар қоғамында отбасылық ұжымдық меншіктің орнына жеке отбасылық меншік келді.
• Неолиттің хронологиялық шекарасы б.з.д. 12 – 10 мың жыл.
• Неолит дәуірінде өндіруші шаруашылық түрі пайда болды.
• Бумеранг жоғары палеолит дәуірінде ойлап табылды.
• Тарихтың ең ежелгі кезеңі төменгі палеолит.
• Адамдар неолит дәуірінде тасты тегістеуді, бұрғылауды және кесуді үйренді.
• Орта тас ғасырдың хронологиялық шеңберлері б.з.д. 12-5 мың жыл.
• Археология - адамзаттың тарихи өткенін заттық деректер бойынша зерттейтін ғылым.
• Қазақстанда ежелгі адамдардың қоныстануы үшін ең қолайлы жерлер Қаратау, Алатау, Тянь-Шань, Баян-ауыл, Мұғалжар тау бөктері болды.
• Неолит дәуіріндегі қыш бұйымдарға геометриялық ою-өрнек тән.
• Ежелгі адамдардың жартастағы суреттері петроглиф деп аталады.
• Орталық Қазақстанда 30-дан астам қоныс пен 150-ден астам андронов мәдениетінің қорымы табылған.
• Адам алғашқы еңбек құралдарын тастан жасады.
• Садақ пен жебенің өнертабысы жоғары палеолитте болды.
• Темір ғасырында аналық руының орнына аталық руы келді.
• Орталық Қазақстандағы орта қола археологиялық мәдениеті Атасу, Нура, Бегазы-Дәндібай, Тасмола, Орта деп аталады.
• Неолит кезеңінде рулық қауым аналық ру болды.
• Мыс пен қалайы қорыту нәтижесінде қола пайда болады.
• Алғашқы қауымдық қоғамда рулық қауымды ақсақалдар басқарған.
• Мезолит дәуірінде рулық қауымның орнына тайпалық қауым келді.
• Алғашқы қауымдық адамдар мұстье дәуірінде өздерін суықтан қорғауды үйренді, алғашқы киімді теріден дайындады.
• Қазақстан аумағындағы алғашқы тайпалар одағының жалпы атауы сақтар.
• «Халықтардың ұлы қоныс аударуы» б.з.д. 47 ғ. болды.
• Ғұндар Қазақстан аумағына б.з.д. ІІ – І ғғ. басып кірді.
• Ғалымдардың зерттеуінше «Алтын адамның» жерленген мерзімі б.з.д.V-ІVғғ.
• Ғұн қоғамында 24 тайпа болды.
• І Дарий сақтарға қарсы жорығын б.э.д.519-518 жж. жасады.
• Александр Македонский сақтармен б.э.д. 1V ғ. соғысты.
• «Алтын адам» Есік қорғанында б.э.д.IV ғ. жерленген.
• Үйсіндердің шаруашылық түрі көшпелі мал шаруашылығы болды.
• Аттила ғұндарды еуропалық елдерге жойқын жорықтар кезінде басқарды.
• Қаңлы билеушісінің ордасы Битянь болды.
• Геродот сақтардың ең көп санды туыс одақтарын "массагеттер" деп атайды.
• Үйсін көшбасшысының титулы "гуньмо" деп аталады.
• Ғұндар әскерлерінің негізін атты әскерлер құрады.
• Азиялық скифтер деп сақтар тайпаларын атайды.
• Сақ қорғанында "аң стилінде" табылған заттар жасалған.
• "Тиграхауда" сақтарын "шошақ бөріктілер" деп атайды.
• Ғұн қоғамының басшысы "шаньюй" деп аталады.
• Ташкенттің ежелгі атауы Шаш.
• Ежелгі түркі жазуы руникалық.
• Ортағасырлық қаланың орталығы цитадель.
• Көпестер мен шенеуніктер тұратын, ортағасырлық қаланың бөлігі шахристан.
• Қолөнершілер мен қарапайым халық тұратын, ортағасырлық қаланың бөлігі рабад.
• «Жабғу» сөзі мемлекет билеушісі дегенді білдіреді.
• Керей мен Жәнібек сұлтандарын қабылдаған Моғұлстан билеушісі Есен-Бұға.
• Ең көне аспап -сыбызғы.
• Моңғол мемлекеті 1206 жылы құрылды.
• Моңғол империясының астанасы Қарақорым.
• Шыңғысханның заңдары Ясса деп аталды.
• Отырар апаты 1218 жылы болды.
• Көшпелі өзбектер мемлекетінің астанасы Сығанақ.
• 1370 жылы ӘмірТемір Мауераннахрда билікті басып алды.
• Ең көне мейрам - Наурыз.
• Алтын Ордадағы негізгі тіл – қыпшақ.
• Едіге би құрған мемлекет - Ноғай Ордасы.
• Жоңғар хандығын Ердене Батыр-қонтайшы құрды.
• «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» 1723-1727жж. болды.
• Ақ Орда мемлекеті жоңғарлардың шабуылдары нәтижесінде әлсіреді.
• XV ғасырдан бастап Ақ-Орда жерлері "Өзбек ұлысы" деп атала бастады.
• Шығыс Еуропаны бағындырған Шыңғысханның ұрпағы Батый.
• "Бүкілхалықтық бірлік пен ұлттық тарих" жылы 1998ж. болды.
• 1958 жылы әлем моделін жасаған Р.Арройо.

Үйсіндер

• Үйсіндердің кең дипломатиялық және туыстық байланыстары бар мемлекет Қытай.

Сақтар

• Сақтар қоғамы үш топқа бөлінді: көсемдер, бектер, қоғам мүшелері.
• Сақтар-исседондар Амудария және Сырдария өзендерінің аралығында орналасты.

Алғашқы қауымдық адамдар

• Мезолит дәуірінен бастап алғашқы қауымдық адамдар садақ пен жебені пайдаланған. Шар түріндегі ұштары бар жебелер ұсақ аң аулау үшін пайдаланылды.
• Керамиканы ойлап табуды ғалымдар "балшық таужыныстар дәуірі" деп атайды және неолит дәуірінде болды.
• Мұздық дәуірінде адамдарда алғашқы діни сенімдердің белгілері пайда бола бастады.
• Мұндай сенімдердің пайда болуына адамның табиғат құбылыстарын түсіндіре алмауы себепші болды.
• "Неолиттік революция" кезінде өндіруші шаруашылық түрі пайда болды.
• Кейінгі қола ғасырына тән жерлеудің түрі - бүгілген түрде жерлеу.

Сопылық және философия

• Сопылықтың негізін қалаушы Х.А.Яссауи.
• А.Н.Әл-Фараби ізгі мемлекетті философ басқаруы керек деп санаған.