Enbriologia eta Gametogenesia

Orokorrak

• Enbriologia jaiotza aurreko garapenaren azterketa da, gametogenesia, fekundazioa eta 8 astezko enbrioiaren garapena barneratzen dituena
• Gametogenesiak gametoak sortzen ditu, sexu zelulen kromosoma kopurua murriztuz eta forma aldatuz
• Espermatogenesia espermatozoideak sortzen ditu, espermatogoniak (sexuaren arabera bereiztuta daudenak) espermatozoide heldu bihurtzen direnean
• Oogenesia obulategietan obuluak sortzen ditu
• Fekundazioa obulua eta espermatozidea batzen direnean gertatzen da
• Organogenesia organoak sortzen diren prozesua da

Gametogenesia

• Espermatogenesia espermatogoniak espermatozoide heldu bihurtzeko prozesua da
• Jaiotzatik nerabezaro arte, espermatogoniak latente mantentzen dira
• Nerabezaroan, aldaketa eta zatiketak hasten dira, espermatozoideak sortzeko
• Sertoliren zelulak odoleztatzea eta elikadura eramateko zelula guztietara arduratzen dira, sustengu funtzinoa betetzen dute
• Espermiogenesian, espermatozoidearen forma aldatzen da, mitokondrioak buruan pilatzen dira mugitzeko energia lortzeko
• Akrosoma Golgiren aparatutik eratorritako besikula da, entzima proteolitikoak dituena
• Zentrioloak moldatzen dira, flageloa sortuz
• Zitoplasma luzatzen da flageloaren aldera, tamaina txikituz
• Mitokondrioak lepoaren ostean pilatzen dira, isatsaren hasieran

Oogenesia/Obogenesia

• Obulategietan obuluak sortzen dira
• Folikuluak obozitoa babestu, estali eta handitzen laguntzen dute
• Oogoniak mitosiz ugaritzen dira, oozito primarioak sortuz (1. mailakoak)
• Umea jaio aurretik, zelula germinalen kopuru maximoa lortzen da, baina askok degeneratzen hasten dira
• Gelditzen direnak haurdunaldiko 12. astean lehenengo mesiosia hasten dute eta lehenengo profasean blokeatzen dute
• Graafen folikuluko oozitoek lehenengo mesiosia bukatzen dute, oozito sekundarioa eta zelula polarra bereiziz
• Oozito sekundarioa bigarren mesiosian sartzen da, baina bigarren metafasean blokeatzen da ernatzeko itxaroten dagoelako
• Obulazioa gertatzen denean, oozito sekundarioa Graafen folikulutik askatzen da
• Folikuluaren zelulek hormonak botatzen hasi endometrioa fekundaziorako prestatzeko
• Ernalketa gertatzen bada, espermatozoideak oozito sekundarioa fekundatzen du
• Oozitoa blokeotik ateratzen da eta bigarren mesiosia bukatzen du
• Bukatzean, gorputz polarra eta obulua banatzen dira
• Ernalketa gertatzen ez bada, endometrioko prestakuntza apurtu eta hilerokoarekin kanporatzen da

Fekundazioa

• Obulazioan, oozitoa askatzen da eta Falopioren tronpetan atxikitzen da
• Tronpetan, espermatozoiderik badago, fekundazioa gertatzen da
• Espermatozoideak mugitzeko gaitasuna irabazi dute epididimoa zeharkatuz
• Kapazitazioak (tenperatura altuagoa, pH azidoa...) mintzeko proteina hartzaileak zona peluzidarekin elkartzen ditu
• Hiperaktibazioa mugimendu bizkorragoak ahalbidetzen ditu
• Erreakzio akrosomikoan, akrosoma entzime proteolitikoak askatzen ditu zona peluzida zeharkatzeko
• Erreakzio akrosomikoaren ondoren, beste espermatozideen sarrera ezinezkoa da

Enbrioiaren garapena (8 asteak)

• 1. aste:
  • Ernalketa, zigotua eta blastozistoa sortzen dira, eta horrek 8 zelula lortzen ditu
• 2. aste:
  • Blastozistoa endometrioari atxikitzen zaio
• 3. aste:
  • Gastrulazioa hasten da, germen geruzen (ektodermoa, mesodermoa eta endodermoa) sorrera
  • Enbrioiaren organoen lehenengo garapena, hala nola bizkarrezurra eta nerbio-hodia
• 4. aste:
• Bihotza garatzen da eta hasten da taupadak ematen
• Gorputz zizelkatuaren garapena
• 5. aste:
  • Atzamarren garapena hasi, buruko eremuaren gehikuntza
• 6. aste:
  • Goiko gorputz adarretako mugimenduak, esku eta hanketan atzamarren aurrekariak azaltzen dira
• 7. aste:
  • Esku eta oinetako atzamarrak bereizten dira
  • Osifikazioa hasten da
• 8. aste:
  • Enbrioiaren itxura giza itxurakoa izaten hasten da (buruaren tamaina proportzionalki handiagoa)
  • Atzamarrak luzatzen dira
  • Buztana txikitu
  • Betazalak garatzen dira
  • Beheko gorputz adarrean osifikazioa hasten da femurrak osatuz
• (9 - 12. aste): Goi eta behe gorputz adarren mugimendua, kanpo genitalen bereizketa

Aldi Fetala (9. Astea - Jaiotza)

• 9. astea - 12. astea: gorputzaren hazkunde azkarra
  • Aurpegi zabala
  • Begiak bananduta eta betazalak fusionatuta
  • Osifikazioa garezur eta hezur luzeetan
  • Obulategien sorrera
• 13. astea - 16. astea: gorputzaren hazkunde azkarra
  • Beheko gorputz adarrak asko hazten dira
  • Goiko eta beheko gorputz adarren mugimenduak
  • Osifikazioa ikus daiteke ekografian
  • Begien mugimenduak
  • Belarrien kokapena
  • Ilearen agerpena
• 17. astea - 20. astea: Gorputzaren hazkuntza motela
  • Beheko gorputz adarrak proportzio erlatiboaren azkenetarako iristen dira
  • Ilea, azazkalak eta hortzak garatzen dira
• 21. - 24. astea:
  • Arnasketa mugimenduak hasten dira
  • Azala mehea eta zimurtua
  • Begiak zabalik
• 25.- 28. astea:
  • Hazkunde moderatua
  • Azala leunagoa
  • Birikak aireztapenari prestatzen hasten dira
• 29. - 32. astea:
  • Gizentasuna irabazi
  • Arnasketa sistematua
  • Gorputzaren koipearen gorputzaren pisuaren %15-a da
• 33. astetik aurrera:
  • Garapen osoa
  • Arnasketa autonomoa
  • Bihotzak funtzionamendua
  • Gorputzak hazten jarraitzen du
• 37. astea- 40. astea:
  • Jaiotza