Ekosistemlər

Ecosystems

Definition

• An ecosystem is a community of living and non-living components that interact with each other in a specific environment.

Components of an Ecosystem

• Biotic factors:
  • Living organisms (plants, animals, microorganisms)
  • Producers (plants, algae)
  • Consumers (herbivores, carnivores, omnivores)
  • Decomposers (bacteria, fungi)
• Abiotic factors:
  • Non-living components (light, temperature, water, soil, air)

Types of Ecosystems

• Terrestrial ecosystems:
  • Forests
  • Grasslands
  • Deserts
  • Tundra
• Freshwater ecosystems:
  • Rivers
  • Lakes
  • Wetlands
• Marine ecosystems:
  • Coral reefs
  • Estuaries
  • Open ocean
• Artificial ecosystems:
  • Agroecosystems (farms)
  • Urban ecosystems (cities)

Ecosystem Processes

• Energy flow:
  • Producers convert sunlight into energy (photosynthesis)
  • Energy is transferred through food chains and webs
• Nutrient cycling:
  • Nutrients are exchanged between biotic and abiotic factors
  • Decomposers break down organic matter, releasing nutrients
• Water cycling:
  • Water is circulated between atmosphere, land, and water bodies

Ecosystem Services

• Provisioning services:
  • Food
  • Water
  • Timber
• Regulating services:
  • Climate regulation
  • Air and water purification
  • Soil formation
• Cultural services:
  • Recreation
  • Tourism
  • Spiritual values

Ekosistemlər

Ekosistemlərin Tərifləri

• Ekosistem, hansısa bir mühitdə yaşayan və yaşamayan komponentlərin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsidir.

Ekosistemlərin Komponentləri

• Bioloji faktorlar:
  • Canlı orqanizmlər (bitkilər, heyvanlar, mikroorqanizmlər)
  • Produsentlər (bitkilər, yosun)
  • Konsumentlər (ot bitkiləri, ətçilər, hər şeyçilər)
  • Dezkompoztorlar (bakteriyalar, göbələklər)
• Abiotik faktorlar:
  • Yaşayan olmayan komponentlər (işıq, temperatur, su, torpaq, hava)

Ekosistemlərin Növləri

• Quru ekosistemləri:
  • Meşələr
  • Çöllər
  • Səhralar
  • Tundralar
• Sulu ekosistemləri:
  • Çaylar
  • Göllər
  • Sayılar
• Dəniz ekosistemləri:
  • Mərcan rifi
  • Estuari
  • Açıc okean
• Suni ekosistemləri:
  • Aqroekosistemlər (fermalar)
  • Şəhər ekosistemləri (şəhərlər)

Ekosistem Prosesləri

• Enerji axını:
  • Produsentlər günəşi enerjiyə çevirirlər (fotosintez)
  • Enerji qida zəncir və şəbəkələri vasitəsilə daşınır
• Qida dövriyyəsi:
  • Qida canlı və cansız komponentlər arasında mübadilə edilir
  • Dezkompoztorlar orqanik maddələri parçalayır, qidanı azad edirlər
• Su dövriyyəsi:
  • Su atmosfer, torpaq və su hövzələri arasında dolaşır

Ekosistem Xidmətləri

• Təminat xidmətləri:
  • Qida
  • Su
  • Taxta
• İdarəetmə xidmətləri:
  • İqlim tənzimlənməsi
  • Hava və su təmizlənməsi
  • Torpaq formalaşdırılması
• Mədəni xidmətləri:
  • İstirahət
  • Turizm
  • Ruhani dəyərlər

Ekosistemlər yaşayan və yaşamayan komponentlərin birbiriləri ilə əlaqəli olduğu müəyyən mühitdir. Burada živə və yaşamayan amillər, ekosistemlərin növləri və s. haqqında məlumat verilir.