Экономикалық жүйелердің түрлері

Экономикалық жүйелердің тарихи түрлері

• Дәстүрлі экономика - тарихи қалыптасқан әдет-ғұрыптарға, дін канондарына, дәстүрлерге сүйенетін экономикалық жүйе.
• Күнкөріс шаруашылығы - өндірушілердің жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, қарабайыр шаруашылық түрі; патриархалды шаруашылық деп аталады.
• Дәстүрлі экономикада егіншілік пен мал шаруашылығының алғашқы салалары маңызды рөл атқарады.
• Шаруашылықтың даму кезеңдері - қарабайыр қоғамның ыдырауы, құлдыққа өту, феодализмнің қалыптасуы.
• Нарықтық экономика элементтерімен жұмыс істейтін дәстүрлі экономика қазіргі уақытта 140 елде кездеседі, әсіресе Азия, Африка, Латын Америкасында.
• Командалық экономика - мемлекеттік реттеумен жүретін жүйе; мемлекет өнімді өндіру, оның мөлшері, сатып алушылар үшін болып табылатын сұранысты анықтайды.
• Командалық экономикада өндіріс құралдарына мемлекеттік меншік басым, нарық жоқ; ортақ жоспарлау мен бөлу әрекет етеді.
• Нарық элементтері бола отырып, өнімнің бағасы мемлекеттің тарапынан белгіленеді.
• Нарықтар тұтынушы мен өндіруші арасындағы делдалдардың көмегімен әрекет етеді; сұрау бойынша шешім қабылданады.
• Аралас экономика - нарықтық механизм мен мемлекеттік араласудың үйлесуі; экономикалық жүйелердің тиімді түрі.
• Жапония мен Швеция модельдері - аралас экономиканың екі үлгісі, төмендегі ерекшеліктерімен:
  • Жапон моделі - экономикалық өсудің жоғары қарқынына бағытталған, ұсыныс сипатымен.
  • Швед моделі - әлеуметтік мақсаттарға басымдық береді, мемлекеттік тұтыну қорларын құрумен сипатталады.
• Экономикалық жүйе: адамдардың экономикалық қызметін үйлестіру тәсілі, өндіріс құралдарының меншіктік қатынастары мен тауарларды бөлу механизмдерін анықтайды.
• Меншік формалары:
  • Жеке меншік - жеке тұлғаларға тиесілі өндіріс факторлары.
  • Қоғамдық меншік - мемлекет органдарының меншігі болып табылатын өндіріс факторлары.
• Аралас экономика - инфляция, әлеуметтік теңсіздік, жұмыссыздық, монополиялар, қоғамдық игіліктер жасау қажеттіліктерін шешуге бағытталған.
• Қоғамдық игіліктер - қоғамның барлық мүшелерінің пайдалануына арналған экономикалық игіліктер: ұлттық қорғаныс, табиғи апаттардан қорғау.
• Жекешелендіру - мемлекеттік меншікті жеке меншікке беру процесі.
• Ұлттандыру - жеке меншіктен мемлекеттің меншігіне өткізу процесі.
• Мемлекеттің экономикаға араласуының шек мөлшері - теориялық әрі практикалық мәселе.

Бұл тест дәстүрлі экономиканың тарихи түрлерін зерттеуге арналған. Дәстүрлі экономика, күнкөріс шаруашылығы және олардың ерекшеліктері туралы сұрақтарға жауап беріңіз. Экономикалық жүйелер мен олардың функцияларын түсінуге көмектеседі.