Экономикалық Теория және әдістер

Экономикалық теория - бұл шектеулі ресурстардың жағдайында адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін тауарлар мен қызметтерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну бойынша іс-әрекеттерін зерттейтін ғылым саласы.

Индукция әдісі - бұл жеке фактілерден, байқаулардан жалпы принциптер мен заңдылықтарға қозғалатын ғылыми ойлау әдісі.

Дедукция әдісі - бұл жалпы принциптер мен заңдылықтардан жеке жағдайлар мен дәлелдерді тудыратын ғылыми ойлау әдісі.

Микроэкономика - бұл экономика ғылымының бір саласы, ол жеке тұтынушылардың, фирмалардың және ресурстар иелерінің экономикалық іс-әрекеттерін зерттейді.

Экономикалық теория шектеулі ресурстардың жағдайында адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін тауарлар мен қызметтерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну бойынша іс-әрекеттерін зерттейді.

Айырбастау үшін еңбек арқылы өндірілген игілікті сипаттайды.

Жеке адамның немесе бір отбасының өз еңбегі мен капиталды қолдана отырып бизнеске кірісуі.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік, оның капиталы акцияларға бөлінген, заңды тұлға ретінде танылады.

Ірі қаржылық операцияларды жүзеге асыру үшін біріккен кәсіпкерлердің уақытша одағы.

Қазіргі заманғы бизнес формасы, ол басқа кәсіпкерліктерді басқарады және өз ішіне бірнеше кәсіпорынды біріктіреді.

Кәсіпорындардың бірлестігі, олар өздерінің қызметін, нарықты немесе бағаны бақылау үшін бір-бірімен келісім жасасады.

Қаржылық ресурстардың жеткіліксіздігі және шектеулі болуы.

Серіктестер тек өз салымдарымен жауап беретін бизнес түрі.

Атап айтқанда, кеңес, кеңес беру қызметі арқылы табыс табатын кәсіпкерлік түрі.

Басқарушылық-әкімшілік жүйе дегеніміз - мемлекеттік меншікке және орталықтан жоспарлауға негізделген экономикалық жүйе. Бұл жүйеде өндіріс құралдары мемлекетке тиесілі, ал өндіріс процесі мемлекеттің жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.

Өндіріс - бұл материалдық игіліктер мен қызметтерді жасау процесі. Ол адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жүзеге асырылады.

Еңбек заттары - бұл адам еңбегі бағытталған заттар. Олар өндіріс процесінде қолданылады және қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.

Қоғамдық өндірістің негізгі факторлары: еңбек, жер, капитал. Бұл факторлар өндіріс процесінде бір-бірімен байланысты және материалдық байлық жасауға маңызды рөл атқарады.

Өндірістік қатынастар - бұл материалдық игіліктерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну барысында қалыптасатын қатынастар. Олар адамдардың өзара әрекеттесуі мен өндіріс процесінің ұйымдастырылуын көрсетеді.

Қаржылық кәсіпкерлік - ақша, валюта, құнды қағаздар сату және сатып алумен байланысты бизнес түрі. Оның мақсаты - қаржы рыногын пайдаланып табыс табу.

Коммерциялық бизнес - тауар-ақша қатынасын және сауда-айырбас операцияларын білдіретін бизнес түрі. Оның мақсаты - тауарларды сатып алып, сатып табыс табу.

Кәсіпкерлер - тиімді істерді амал ретінде тауып, ұйымдастыра білетін, белсенді, жаңалыққа жаны жақын, тәуекелшіл адамдар. Олар жаңа өнімдерді әзірлеп, бизнес жобаларын жүзеге асырады.

Серіктестік формасы - бірлесіп бизнес жүргізудің заңды түрі. Серіктестіктер әртүрлі болады: толық, аралас, жауапкершілігі шектелген, акционерлік, жеке, мемлекеттік.

Ұдайы өндірістің интенсивті түрі - жаңа технологияларға негізделген өндіріс факторларын тиімді пайдалану арқылы өндірісті кеңейту. Бұл жаңа технологияларды енгізу, еңбекті ұйымдастыруды жақсарту, өндіріс процесін автоматтандыру арқылы жүзеге асырылады.

Бір салада көптеген кәсіпорындар бірлесіп, өндіріс, сату және баға белгілеу сияқты іс-әрекеттерді бірлесіп басқарады. Олар шешімдерді бірлесіп қабылдайды, ортақ мақсаттарға жету үшін әрекет етеді.

Өндірістің көлемін бір кәсіпорынның шеңберінде шоғырландыру арқылы, бірлесіп басқару және пайда табуды мақсат етеді. Бұл кәсіпорындардың бірігуі әр кәсіпорынды жеке дербес басқарудан алып тастайды.

Экономикалық ғылымның дамуының алғашқы кезеңі. Осы кезеңде негізгі назар аударылған нәрсе - байлықтың жинақталуы, алтынды пайдалану және сыртқы сауданың маңыздылығы.

Экономикалық ғылымның дамуының кезеңі, ол жерді, еңбекті және капиталды өндірістің негізгі факторлары деп есептейді. Олар жер мен ауылшаруашылықты байлықтың көзі деп есептейді.

Кәсіпкер өз мүмкіндіктерін, ресурстарын және білімін пайдалана отырып, жаңа өнімдер мен қызметтер ұсынады. Қажеттілікті қанағаттандыру үшін тәуекелге барады.

Кәсіпкерліктің негізгі түрі. Бұл әр түрлі өндіріс факторларын бірлестіру және оларды өнім шығару немесе қызмет көрсету үшін пайдалану арқылы тәуекелге баруды білдіреді.

Екі немесе одан да көп адам бірлесіп, ортақ мақсаттарға жету үшін кәсіпорын құрады. Бірлесіп инвестиция салады, және шешімдер шығарады.

Экономикалық құндылықты өндіруші факторлардың бірі (еңбек, капитал, жер). Бұл тұрғыдан алғанда, жер - бұл табиғи ресурстар қоры, оның қызметтері өндіріске баламасыз пайдаланылады.

Физиократтар - 18 ғасырдағы экономикалық мектеп, олар ауыл шаруашылығын байлықтың негізгі көзі деп есептеді. Олардың пікірінше, ауыл шаруашылығы табиғатпен тікелей байланысты және еңбекпен қатар, нақты құндылықтарды жасайды, ал қалған салалар (өнеркәсіп, сауда) тек құндылығы аз қызметтер ғана ұсына алады.

Иелік ету құқығы - игілікке деген абсолютті бақылау құқығы. Бұл адамға игілікті пайдалану, басқару, оған еркін иелік ету, тіпті сату немесе жою мүмкіндігін береді.

Пайдалану құқығы - игіліктің пайдалы қасиеттерін өз пайдасына пайдалану құқығы. Бұл игілікті иелену құқығына ұқсамайды, кімде пайдалану құқығы басым болса, сол игілікті пайдалана алады. Мысалы, кіраға алынған пәтерді пайдалану құқығы.

Басқару құқығы - игілікті кім және қалай пайдаланатынын шешу құқығы. Мысалы, еркін сауда жасауға немесе еркін сауда жасауға тыйым салуға құқық. Басқару құқығына ие болу міндетті түрде иелік ету құқығына ие болуды білдірмейді.

«Экономикалық кестені» француз физиократтары, атап айтқанда Франсуа Кенэ жасаған. Бұл кесте экономикадағы ақша ағымын көрсетеді және ауыл шаруашылығын баяудың негізгі көзі ретінде бейнелейді.

Адамның тіршілік етуіне қажетті заттардың немесе қызметтердің жетіспеушілігі, яғни қанағаттандырылмаған қажеттілік.

еңбекке негізделген меншік - адамның өз еңбегі арқылы тапқан заттарға деген иелік ету құқығы.

Аралас экономикалық жүйеде мемлекет мен жеке сектор экономикалық қызметті реттеуде бірлесіп жұмыс жасайды. Бұл жүйеде мемлекет негізгі араласушы ретінде әріптестік, нарық механизмдерін қолдай отырып, өндірісті реттейді. Американдық үлгісі аралас экономикалық жүйеде негізгі үлгілердің бірі болып табылады.

Сыртқы орта тарапынан келетін зиян мен игіліктердің экспроприациясынан қорғану құқығы - бұл адамның немесе заңды тұлғаның өз меншігін, еңбегін, абыройын, ар-намысын, жеке басын қорғауға, жеке өміріне, өз сөзін еркін айтуға, ақпарат алуға және таратуға құқығы.

Өндірістік кәсіпкерлік - бұл тауарлар мен қызметтерді өндірумен байланысты кәсіпкерлік түрі. Оған интеллектуалдық, шығармашылық, ерекше және коммерциялық сипаттағы әрекеттер кіреді.

Коммерциялық кәсіпкерлік - бұл тауарлар мен қызметтерді өндірумен байланысты емес, қайта сатуға негізделген кәсіпкерлік түрі. Ол коммерциялық, интеллектуалдық, шығармашылық, ерекше және жаңашылдық сипаттағы әрекеттерді қамтиды.

Бірлескен кәсіпорын - бұл шетелдік капиталмен және жергілікті капиталмен бірлесіп құрылған кәсіпорын. Бұл кәсіпорынның қаржы, технология және менеджмент сияқты ресурстарға бірге ие болуына мүмкіндік береді.

Бизнес-жоспардың тараулары: резюме, өнім сипаттамасы, нарықты талдау, өндіріс жоспары, маркетингтік жоспар, қаржылық жоспар және басқалары. Бұл тараулар кәсіпорынның іс-әрекетін жоспарлау кезінде маңызды орын алады.

Ағылшын классикалық буржуазиялық саяси экономия мектебінің өкілдері: Адам Смит, Дэвид Рикардо. Олар капиталистік қоғамды зерттеп, бойынша еңбек құны теориясын жасаудың негізін қалаған.

Экономикалық ғылымның дамуының меркантелистік мектебінің өкілі Антуан де Монкретьен. Ол XVI-XVII ғасырлардағы экономикалық дамуды, сауданы және құлдық экономикасын зерттеген.

Кәсіпорынның басқару қызметі: жоспарлау, бақылау, ұйымдастыру, реттеу. Бұл қызметтер кәсіпорынның мақсаттарына жетуін қамтамасыз етеді

Кәсіпорындар ұйымдық-құқықтық формалары бойынша акционерлік қоғамдарға, серіктестіктерге, жеке кәсіпкерлікке бөлінеді. Олардың меншік, басқару және жауапкершілік формалары әр түрлі.

Кәсіпкерліктің негізгі белгілері: өндірушінің экономикалық дербестігі, еркіндігі, тауардың бәсекеге қабілеттілігі. Бұл белгілер кәсіпкерлікті қоғамның дамуындағы маңызды фактор етеді.

Қосымша құн теориясы ХІХ ғасырдың 2-ші жартысында қалыптасқан. Бұл теория еңбек құны теориясына негізделген және капиталистік қоғамдағы қосымша құн қалай туындайтынын түсіндіреді.