9. Inflacja

Podstawowe pojęcia

• Inflacja - proces wzrostu ogólnego poziomu cen
• Deflacja - proces spadku ogólnego poziomu cen
• Dezinflacja - proces spadku stopy inflacji

Wskaźniki cen

• CPI (Consumer Price Index) - wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja konsumenta)
• PPI (Producer Price Index) - indeks cen producenta
• Deflator PKB - stosunek PKB nominalnego do PKB realnego

Struktura polskiego koszyka dóbr konsumpcyjnych (2024 r.)

• Żywność i napoje bezalkoholowe - 27,6%
• Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe - 5,7%
• Odzież i obuwie - 3,9%
• Użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii - 20,4%
• Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego - 5,0%
• Zdrowie - 5,4%
• Transport - 9,2%
• Łączność - 4,3%
• Rekreacja i kultura - 6,3%
• Edukacja - 0,9%
• Restauracje i hotele - 5,6%
• Inne towary i usługi - 5,8%

Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w X 2024 r.

• Ogólem (X 2024) - 105,0; (I-X 2024) - 100,3, (I-X 2023) - 103,4
• Żywność i napoje bezalkoholowe (X 2024) - 104,9; (I-X 2024) - 100,7; (I-X 2023) - 103,1
• Użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii (X 2024) - 109,7; (I-X 2024) - 100,3; (I-X 2023) - 104,6
• Transport (X 2024) - 99,6; (I-X 2024) - 98,6; (I-X 2023) - 98,6

Rodzaje inflacji

• Ze względu na stopień nasilenia:
  • pełzająca (do 5%)
  • umiarkowana (5-10%)
  • galopująca (ponad 10%)
  • hiperinflacja (np. ponad 1000%)

Rodzaje inflacji - przyczyny

• Inflacja popytowa - zagregowany popyt wzrasta szybciej niż produkcja. Typowa przyczyna - szybki wzrost podaży pieniądza
• Inflacja kosztowa - wywołana wzrostem kosztów produkcji, np. wzrostem płac szybszym od wzrostu wydajności pracy, wzrostem cen ropy naftowej

Skutki inflacji

• Ceny przestają w odpowiedni sposób spełniać funkcję informacyjną, problemy z odróżnieniem zmian relacji cen od zmian ogólnego poziomu cen.
• Redystrybucja dochodów (np. od pożyczkodawców do pożyczkobiorców, z powodu nielogicznego wzrostu cen)
• Wzrasta niepewność, osłabia to aktywność gospodarczą, bo rachunek ekonomiczny jest bardziej skomplikowany.
• Koszty zdzieranych zelówek - ucieczka od pieniądza, bo wzrasta koszt utrzymywania pieniądza
• Wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej (koszty zmiany menu)
• Drenaż podatkowy - rośnie opodatkowanie, gdy nie ma odpowiedniego mechanizmu indeksacji progów podatkowych

Stopa inflacji (CPI) w Polsce w ujęciu rok do roku - przełom lat 1989/1990

• Wymienione są dane o stopie inflacji w Polsce za poszczególne miesiące 1989 i 1990 roku.

Skutki wprowadzenia reform (wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 1990 r.)

• Podane są dane miesięczne o wzroście cen w Polsce w 1990 roku.

Krzywa Phillipsa

• Zależność między stopą inflacji i bezrobociem
• A.W. Phillips przeanalizował dane statystyczne dla Wielkiej Brytanii z lat 1861-1957.

Pierwotna krzywa Phillipsa

• Wykres zależności między stopą inflacji i stopą bezrobocia

Losy krzywej Phillipsa

• W latach 60. XX wieku uważano, że niższa stopa bezrobocia może być uzyskana kosztem wyższej stopy inflacji
• Lata 1973 i 1979 - szoki naftowe i stagflacja
• Stagflacja - jednoczesne występowanie wysokich stóp inflacji i bezrobocia

Krótkookresowa (SPC) a długookresowa (LPC) krzywa Phillipsa

• Wykres przedstawiający relację między stopą inflacji i stopą bezrobocia w krótkim i długim okresie.