Ekonomi: Mikro ve Makro

• Ekonomi, kıt kaynakların nasıl tahsis edildiğini inceleyen bir sosyal bilimdir.
• İnsanların nasıl karar aldıklarını, birbirleriyle nasıl etkileşimde bulunduklarını ve ekonomik sistemlerin nasıl çalıştığını anlamaya çalışır.
• Mikroekonomi ve makroekonomi olmak üzere iki ana dala ayrılır.

Mikroekonomi

• Bireylerin, hane halklarının ve firmaların davranışlarını inceler.
• Fiyatların nasıl belirlendiği, kaynakların nasıl dağıtıldığı ve piyasaların nasıl işlediği gibi konulara odaklanır.
• Arz ve talep, piyasa dengesi, tüketici davranışları, üretim maliyetleri ve rekabet gibi temel kavramları içerir.

Makroekonomi

• Bir ülke veya küresel ekonomi gibi daha geniş bir ölçekte ekonomik olayları inceler.
• Büyüme, enflasyon, işsizlik, para politikası ve maliye politikası gibi konulara odaklanır.
• Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH), enflasyon oranı, işsizlik oranı ve faiz oranları gibi temel göstergeleri analiz eder.

Temel Ekonomik Kavramlar

• Kıtlık: Kaynakların sınırlı olması ve insanların sınırsız isteklerinin karşılanamaması durumudur.
• Fırsat Maliyeti: Bir seçeneği tercih ettiğimizde vazgeçtiğimiz en iyi alternatiftir.
• Rasyonellik: İnsanların kendi çıkarlarını en üst düzeye çıkarmak için mantıklı kararlar aldıkları varsayımıdır.
• Teşvikler: İnsanların davranışlarını etkileyen faktörlerdir (ödüller veya cezalar).
• Marjinal Analiz: Bir kararın faydalarının ve maliyetlerinin küçük birimlerde (marjinal) değerlendirilmesidir.

Ekonomik Sistemler

• Pazar Ekonomisi: Kaynakların tahsisinin arz ve talep tarafından belirlendiği sistemdir.
• Merkezi Planlı Ekonomi: Kaynakların tahsisinin merkezi bir otorite (genellikle hükümet) tarafından belirlendiği sistemdir.
• Karma Ekonomi: Pazar ekonomisi ve merkezi planlı ekonominin özelliklerini birleştiren sistemdir.

Arz ve Talep

• Talep: Tüketicilerin belirli bir fiyattan satın almaya istekli oldukları mal veya hizmet miktarıdır.
• Arz: Üreticilerin belirli bir fiyattan satmaya istekli oldukları mal veya hizmet miktarıdır.
• Denge Fiyatı: Arz ve talebin eşitlendiği fiyattır.
• Talep Eğrisi: Fiyat ve talep miktarı arasındaki ilişkiyi gösterir.
• Arz Eğrisi: Fiyat ve arz miktarı arasındaki ilişkiyi gösterir.

Piyasa Yapıları

• Tam Rekabet: Çok sayıda alıcı ve satıcının olduğu, homojen ürünlerin alınıp satıldığı ve hiçbir aktörün fiyatı etkileyemediği piyasa türüdür.
• Monopol: Tek bir satıcının olduğu ve piyasaya girişin engellendiği piyasa türüdür.
• Oligopol: Az sayıda satıcının olduğu ve firmaların birbirlerinin davranışlarından etkilendiği piyasa türüdür.
• Monopolcü Rekabet: Çok sayıda satıcının olduğu, farklılaştırılmış ürünlerin alınıp satıldığı ve firmaların bir miktar fiyat kontrolüne sahip olduğu piyasa türüdür.

Makroekonomik Göstergeler

• GSYİH: Bir ülkenin sınırları içinde belirli bir dönemde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin toplam değeridir.
• Enflasyon Oranı: Fiyatlar genel düzeyindeki artış oranıdır.
• İşsizlik Oranı: Çalışabilir durumda olan nüfusun işsiz olan kısmının oranıdır.
• Faiz Oranları: Paranın maliyetidir (borç almanın bedeli).

Makroekonomik Politikalar

• Para Politikası: Merkez bankası tarafından uygulanan ve para arzını, faiz oranlarını ve kredi koşullarını etkileyerek ekonomik aktiviteyi yönlendirmeyi amaçlayan politikadır.
• Maliye Politikası: Hükümetin harcamaları ve vergileri kullanarak ekonomik aktiviteyi etkilemeyi amaçlayan politikadır.

Uluslararası Ekonomi

• Uluslararası Ticaret: Ülkeler arasındaki mal ve hizmet alışverişidir.
• Döviz Kurları: Bir ülke parasının başka bir ülke parası cinsinden değeridir.
• Dış Ticaret Politikaları: Hükümetlerin uluslararası ticareti düzenlemek için kullandıkları araçlardır (tarifeler, kotalar, vb.).

Ekonomik Büyüme

• Ekonomik Büyüme: Bir ülkenin GSYİH'sindeki artıştır.
• Üretim Faktörleri: Emek, sermaye ve doğal kaynaklar gibi üretimde kullanılan girdilerdir.
• Verimlilik: Girdi başına elde edilen çıktı miktarıdır.
• Teknolojik Gelişme: Üretim süreçlerini iyileştiren ve verimliliği artıran yeniliklerdir.

İşsizlik

• İşsizlik: Çalışabilir durumda olan ve iş arayan kişilerin iş bulamaması durumudur.
• Döngüsel İşsizlik: Ekonomik durgunluk dönemlerinde talep yetersizliğinden kaynaklanan işsizliktir.
• Yapısal İşsizlik: Ekonomideki yapısal değişiklikler nedeniyle bazı sektörlerde işgücüne olan talebin azalması sonucu ortaya çıkan işsizliktir.
• Mevsimlik İşsizlik: Bazı sektörlerdeki işlerin mevsimsel olarak değişmesi nedeniyle ortaya çıkan işsizliktir.
• Friksiyonel İşsizlik: İş arayanların ve işverenlerin birbirlerini bulmakta yaşadığı zorluklardan kaynaklanan geçici işsizliktir.

Enflasyon

• Enflasyon: Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artıştır.
• Talep Enflasyonu: Toplam talebin toplam arzı aşması sonucu ortaya çıkan enflasyondur.
• Maliyet Enflasyonu: Üretim maliyetlerindeki artışlar sonucu ortaya çıkan enflasyondur.
• Beklenen Enflasyon: İnsanların gelecekte bekledikleri enflasyon oranıdır.
• Enflasyonun Etkileri: Satın alma gücünün azalması, gelir dağılımının bozulması ve ekonomik belirsizliğin artması gibi olumsuz etkilere yol açabilir.

Para Politikası Araçları

• Açık Piyasa İşlemleri: Merkez bankasının tahvil alım satımı yaparak para arzını etkilemesidir.
• Reeskont Oranı: Merkez bankasının bankalara verdiği borçların faiz oranıdır.
• Karşılık Oranları: Bankaların mevduatlarının belirli bir yüzdesini merkez bankasında tutma zorunluluğudur.

Maliye Politikası Araçları

• Kamu Harcamaları: Hükümetin mal ve hizmet alımı, yatırım harcamaları ve transfer ödemeleridir.
• Vergiler: Hükümetin gelir elde etmek için uyguladığı zorunlu ödemelerdir.
• Bütçe Açığı: Hükümetin harcamalarının gelirlerinden fazla olması durumudur.
• Bütçe Fazlası: Hükümetin gelirlerinin harcamalarından fazla olması durumudur.