Εισαγωγή Λιποειδών

Εισαγωγή Λιποειδών

• Τα λιποειδή είναι οργανικές ενώσεις που διακρίνονται από άλλες κύριες θρεπτικές ουσίες λόγω της αδιάλυτης φύσης τους στο νερό.
• Χαρακτηρίζονται από υδρόφοβο χημικό τύπο.
• Διαλύονται σε οργανικούς διαλύτες.
• Παραδείγματα οργανικών διαλυτών είναι ο αιθέρας, το χλωροφόρμιο και η ακετόνη.

Περιεχόμενα Διάλεξης

• Επισκόπηση λιποειδών
• Ταξινόμηση λιποειδών
• Δομή δομικών λίθων
• Λιπαρά οξέα
• Τριγλυκερίδια
• Κατηγοριοποίηση τριγλυκεριδίων
• Βιολογικές διεργασίες
• Πέψη και Απορρόφηση
• Λιποπρωτεΐνες
• Παραδείγματα λιποειδών
• Λιπαρά Oξέα

Ταξινόμηση Λιποειδών

• Απλά λιποειδή (λ.χ. λιπαρά οξέα, τρια/δια/μονοακυλογλυκερόλες, κηροί)
• Σύνθετα λιποειδή (λ.χ. φωσφολιποειδή, γλυκολιποειδή, λιποπρωτεΐνες)
• Παράγωγα λιποειδή (λ.χ. στερόλες, αλκοόλες ευθείας αλυσίδας)

Λειτουργικός Ρόλος

• Αποθηκευτικό: Παροχή ενέργειας όταν χρειάζεται.
• Δομικό: Μόνωση, προστασία οργάνων, συστατικό κυτταρικών μεμβρανών.
• Λειτουργικό: Κορτικοστεροειδείς ορμόνες, χολικά άλατα, λιποδιαλυτές βιταμίνες, συμμετοχή στη μεταφορά ηλεκτρονίων (π.χ. συνένζυμο Q10).

Δομικός Λίθος = Λιπαρά Οξέα

• Απλούστερη κατηγορία λιποειδών.
• Αποτελούνται από ευθεία υδρογονανθρακική αλυσίδα που καταλήγει σε καρβοξυλική ομάδα.
• Παρέχουν τις περισσότερες θερμίδες στο διαιτητικό λίπος (9 kcal/g).

Λιπαρά Οξέα...συνέχεια

• Διακρίνονται σε κορεσμένα, μονοακόρεστα και πολυακόρεστα.
• Τα μονοακόρεστα έχουν 1 διπλό δεσμό (ΔΔ).
• Τα πολυακόρεστα έχουν 2 ή περισσότερους διπλούς δεσμούς (ΔΔ).
• Ο αριθμός των ατόμων άνθρακα ποικίλει (4-24).
• Η ισομέρεια cis/trans επηρεάζει τη δομή.
• Τα μερικώς υδρογονωμένα λίπη και έλαια περιέχουν λιπαρά οξέα trans, που είναι παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο.

Μερική Υδρογόνωση

• Διαδικασία παραγωγής μαργαρινών.
• Στόχος η στερεοποίηση φυτικών ελαίων.
• Επεξεργασία διπλών δεσμών ( cis -> trans)
• Αυτή η διαδικασία δημιουργεί trans λιπαρά οξέα, που δεν είναι ωφέλιμα.

Παραδείγματα Λιπαρών Οξέων

• Καταχωρισμός σημειογραφίας, ονομάτων, μοριακών τύπων, και πηγών για διάφορα κορεσμένα και ακόρεστα λιπαρά οξέα.

Ω-3 Λιπαρά Οξέα

• Εικοσαπεντανοϊκό (20:5, ω3) = πρόδρομο μόριο των εικοσανοειδών
• Σημαντικό ρόλο στην υπολιπιδαιμική και αντιθρομβωτική δράση
• Υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές τροφές και ψάρια.
• Πηγές εντοπιζάνονται σε φυτικά έλαια, σογιέλαιο, λάδι canola, λιναροσπορέλαιο, και ψάρια.

Τριακυλογλυκερόλες (ή Τριγλυκερίδια)

• Η κύρια μορφή αποθηκευτικού λίπους στο σώμα.

• Σύνδεση 3 λιπαρών οξέων με 1 μόριο γλυκερόλης.

Δομή Τριγλυκεριδίου

• Αναλυτική δομή (Γλυκερόλη – Λιπαρά οξέα – Μεθυλομάδα – Καρβοξυλομάδα)

Διάκριση Τριγλυκεριδίων

• Μήκος αλυσίδας: Βραχείας, Μεσαίας, Μακράς
• Κορεσμός: Κορεσμένα, Μονοακόρεστα, Πολυακόρεστα

Φωσφολιπίδια

• Περιέχουν φωσφορική ομάδα ως κοινό συστατικό.
• Έχουν υδρόφοβο και υδρόφιλο άκρο.

Δομή Φωσφολιπιδίων

• Αναλυτική δομή (Γλυκερόλη – Λιπαρά οξέα – Φωσφορικό οξύ)

Ρόλος των Λιποειδών

• Παροχή ενέργειας
• Αποθήκευση ενέργειας
• Ρύθμιση και σηματοδότηση
• Μόνωση και προστασία
• Μεταφορά λιποδιαλυτών βιταμινών
• Κορεσμός
• Γεύση και άρωμα

Αποθήκευση Ενέργειας

• Αποθήκευση λίπους σε μεγάλες ποσότητες σε λιποκύτταρα.

Ρύθμιση και Σηματοδότηση

• Επίδραση στο εσωτερικό κλίμα του οργανισμού.
• Συμμετοχή στη ρύθμιση των ορμονών.

Μόνωση και Προστασία

• Περιβάλλουν και προστατεύουν τα ζωτικά όργανα.
• Προστασία από ακραίες θερμοκρασίες και τραυματισμούς.

Κορεσμός

• Σχετίζεται με αίσθημα πληρότητας μετά το φαγητό.

Πέψη και Απορρόφηση του Λίπους

• Διαδικασία υδρόλυσης λιπών
• Στοματο-γαστρική πέψη (περίπου 10% των τριγλυκεριδίων)
• Πεπτικά ένζυμα (λιπάσης, φωσφολιπάσεις, χοληστερόλες) στο λεπτό έντερο.
• Σχηματισμός μικυλλίων (υδατοδιαλυτών συμπλόκων) για απορρόφηση.
• Απορρόφηση μονογλυκεριδίων και ελεύθερων λιπαρών οξέων.

Πέψη Τριγλυκεριδίων

• Η διαδικασία ξεκινά από το στόμα και το στομάχι.

• Προϋποθέτει επίδραση της γαστρικής και γλωσσικής λιπάσης (περίπου 10%).

• Η ποσοτική υδρόλυση απαιτεί το στομάχι και το λεπτό έντερο.

• Χρειάζονται γλυκάνες για λειπόν να υπάρξει ομαλή υδρόλυση.

Λιποπρωτεΐνες

• Οργανικές ενώσεις που μεταφέρουν τριγλυκερίδια και χοληστερόλη.
• Διακρίνονται σε χυλομικρά, VLDL, IDL, LDL, HDL
• Κάθε τύπος λιποπρωτεΐνης έχει διαφορετικό ρόλο στη μεταφορά και χρήση λιπών στο σώμα.

Δομή Λιποπρωτεϊνών

• Συστατικά: Ελεύθερη χοληστερόλη, Απολιποπρωτεΐνες, Φωσφολιπίδια, Εστέρες χοληστερόλης, Τριγλυκερίδια
• Πρωτεΐνες στην επιφάνεια, λιπίδια στον πυρήνα
• Κύκλωμα του Krebs

Είδη Λιποπρωτεϊνών

• Χυλομικρά: Μεταφορά λιπών τροφής στο έντερο.
• VLDL: Μεταφορά λιπών από το ήπαρ στους ιστούς.
• IDL: Διαμεσολαβητικό στάδιο μεταξύ VLDL και LDL.
• LDL: Μεταφορά χοληστερόλης στους ιστούς.
• HDL: Μεταφορά χοληστερόλης από τους ιστούς στο ήπαρ για αποβολή.

Χαμηλής Πυκνότητας Λιποπρωτεΐνη (LDL)

• Μεταφέρει χοληστερόλη από το ήπαρ στους ιστούς.
• Κύριος μεταφορέας χοληστερόλης.
• Περίπου 60% της ολικής χοληστερόλης.

Υψηλής Πυκνότητας Λιποπρωτεΐνη (HDL)

• Απομακρύνει μη εστεροποιημένη χοληστερόλη από τους ιστούς.
• Σημαντική προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις.

Λιποπρωτεϊνική λιπάση (LPL)

• Ενζυμική δράση: Κατανομή τροφικών λιπών στα κύτταρα και ιστούς
• Αποθήκευση λίπους
• Σημαντική δράση: Ανακατεύουμε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη
• Στερεό σωματίδιο
• Λειτουργία μέσω επαφής με τις μεμβράνες των κυττάρων
• Τελική δράση έστω και με παρατεταμένο χρόνο

Λιπώνες Ιστός

• Αποθήκευση τριγλυκεριδίων
• Μόνο αποθήκευση, χωρίς συμμετοχή στο μεταβολισμό
• Ισχυρή ρύθμιση
• Απομακρύνονται όταν χρειάζεται
• Ένας τύπος λιποχωρήθει

Σχέση Λιποειδών και Μεταβολικών Διαδικασιών

• Μεταβολική τύχη ΕΛΟ και τριγλυκεριδίων.
• Αποθήκευση σε λιπώδη ιστό.

Σε Μεταγευματική Στάδιο

• Σύνθεση και κατανομή τριγλυκεριδίων
• Ρόλος ινσουλίνης

Σε Κατάσταση Νηστείας

• Ενεργοποίηση λιπολυτικών διεργασιών.

Αυτή η διάλεξη εξετάζει τα λιποειδή, οργανικές ενώσεις που προσδιορίζονται από την αδιάλυτη φύση τους στο νερό. Θα μάθετε για την ταξινόμηση, τη δομή τους, καθώς και τις βιολογικές τους λειτουργίες. Επιπλέον, ασχολούμαστε με διάφορες κατηγορίες λιποειδών και τον ρόλο τους στο σώμα.