Eğitim: Tanımı ve İşlevleri

Eğitimin Tanımı

• Eğitim, bireyin davranışlarında, kendi deneyimleri aracılığıyla, istenen yönde kasıtlı değişiklikler yaratma sürecidir
• Eğitim, hedeflere ulaşma doğrultusunda bireyin bilgi, beceri ve davranışlarını yönlendirmeyi amaçlar
• Bilgi, beceri ve davranışlardaki dönüşüm kasıtlı ve planlıdır
• Öğrenme sürecinde bireyin kişisel deneyimleri önemlidir

Eğitimin İşlevleri

• Eğitimin gizli işlevlerinden biri eş seçimi şansını artırmasıdır
• Eğitim, bireylere sosyal statü kazandırır
• Eğitim, sosyal çevre oluşturarak arkadaşlık ilişkilerini teşvik eder
• Eğitim, işsizlik sorununa geçici bir çözüm sunabilir

Toplumsal İşlevler

• Eğitim, bireylerin sosyalleşmesine yardımcı olur
• Eğitim, bireylerin sosyal değişimlere adaptasyonunu kolaylaştırır
• Eğitim, kültürel mirası gelecek nesillere aktarır
• Eğitim, toplumun sürekliliğini destekler
• Eğitim, toplumun ihtiyaçlarını karşılar
• Eğitim, bireylere sosyal sorunları çözme becerileri kazandırır
• Eğitim, yenilikçi bireylerin yetişmesine katkı sağlar

Siyasi İşlevler

• Eğitim, bilinçli seçmenler yetiştirir
• Eğitim, bireylere iyi vatandaşlık bilinci aşılar
• Eğitim, liderlik özelliklerinin gelişimini destekler
• Eğitim, anayasal düzenin korunmasına katkıda bulunur
• Eğitim, ulusal bilinç oluşturur
• Eğitim, demokratik değerleri benimsetir

Bireysel İşlevler

• Eğitim, bireyin çok yönlü gelişimini destekler
• Eğitim, bireyin kendini gerçekleştirmesine olanak tanır
• Eğitim, bireylere meslek edinme imkanı sunar
• Eğitim, bireylere ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bilgi ve beceri sağlar
• Eğitim, bireylerin bilişsel, duygusal ve psikomotor alanlardaki gelişimini destekler

Ekonomik İşlevler

• Eğitim, bireylerin bilinçli tüketici ve üretici olmalarını sağlar
• Eğitim, toplumsal kalkınmayı destekler
• Eğitim, nitelikli işgücü oluşturur

Felsefi İşlevler

• Eğitim, bireylere çok yönlü düşünme yeteneği kazandırır
• Eğitim, ideal insan modelini belirler
• Eğitim, bireylerin düşünce yapısını geliştirir
• Eğitim, bireylere çok yönlü bakış açısı kazandırır
• Eğitim, sorgulama, yargılama, eleştirme ve iyiyi, doğruyu, güzeli arama gibi becerileri teşvik eder

Eğitim Türleri

• Eğitim, formal (örgün ve yaygın) ve informal olmak üzere ikiye ayrılır

İnformal Eğitim

• İnformal eğitim, resmi bir kurum veya program olmaksızın günlük yaşam içinde kendiliğinden edinilen bilgileri kapsar
• İnformal eğitim, plansız biçimde gerçekleşir
• İnformal eğitimin gerçekleştiği yer belirli değildir
• Temel öğrenme biçimleri gözlem ve taklittir
• İnformal eğitim, kendiliğinden oluşan bir süreçtir

Formal Eğitim

• Formal eğitim, planlı ve programlı bir şekilde, belirli bir zaman ve yerde, yetkili kişiler tarafından verilen eğitimdir
• Formal eğitim, örgün ve yaygın eğitim olarak ikiye ayrılır

Örgün Eğitim

• Örgün eğitim, okullarda önceden belirlenmiş hedefler doğrultusunda verilen, kademeli ve yaş sınırlaması olan ve diploma ile sonuçlanan eğitimdir

Yaygın Eğitim

• Yaygın eğitim, örgün eğitim alamayan veya örgün eğitimi yarıda bırakan kişilere verilen eğitimdir, ilgi ve beceriler doğrultusunda halk eğitim merkezleri gibi yerlerde yapılır, kademe ve yaş sınırı yoktur ve sertifika/belge verilir

Halk Eğitimi

• Halk eğitimi, vatandaşların çalışma gücünü artırmak, yaşam seviyesini yükseltmek ve milli/insani değerlerini geliştirmek amacıyla okul dışında yapılan eğitimdir, gönüllülük esastır

Hizmet İçi Eğitim

• Hizmet içi eğitim, kamu görevlilerinin yeterliliğini artırmak, verimliliklerini yükseltmek ve gelecekteki görevlere hazırlamak amacıyla kurum içinde veya dışında düzenlenen eğitimlerdir

Hizmet İçi Eğitim Türleri

• Yeniden eğitim, bireylerin yeni durumlara uyum sağlaması için yeni bilgiler sunar
• İlave eğitim, mesleki yetersizlikleri gidermek ve nitelikleri artırmak için yeni bilgiler sunar
• İleri eğitim, çalışanların mesleki seviyelerini yükseltmek ve "eskimişliklerini" gidermek için düzenlenir

Sargın (Algın) Eğitim

• Sargın eğitim, bireylerin kendi çabalarıyla edindikleri ve ekonomik kazanca dönüştürdükleri becerilerdir
• Sargın eğitim, informal eğitime benzer ancak ticari bir amaç taşır

Uzaktan Eğitim

• Uzaktan eğitim, öğrencilerin zaman ve mekandan bağımsız eğitim almasını sağlayan bir sistemdir
• Öğrenci ve öğretmen internet üzerinden eş zamanlı (senkron) veya farklı zamanlarda (asenkron) ders işlerler

Uzaktan Eğitim Amaçları

• Daha geniş kitlelere eğitim olanağı sağlamak
• Öğretim sürecindeki fiziksel mesafeyi en aza indirmek
• Eğitim maliyetlerini düşürmek
• Öğrenme hızını bireysel becerilere göre ayarlamak
• Sınıf ortamını aşarak yaşam boyu öğrenmeyi desteklemek
• Öğrencileri daha aktif katılımcılar haline getirmek
• Öğrenme fırsatlarını ve seçeneklerini çoğaltmak

Öğretim

• Öğretim, okullarda önceden hazırlanmış programlar çerçevesinde yapılan planlı ve kontrollü öğrenme-öğretme etkinlikleridir
• Öğretim, eğitimin okul içindeki kısmıdır ve eğitim, okul dışındaki hayatı da kapsayan daha geniş bir kavramdır

Öğrenme

• Öğrenme, yaşantılar sonucu davranışlarda meydana gelen kalıcı değişikliklerdir
• Refleks ve içgüdüsel hareketler öğrenilmiş davranışlar değildir
• Geçici davranış değişiklikleri öğrenme sayılmaz

Yaşantı

• Yaşantı, bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu edindiği deneyimlerdir.
• Yaşanılmış yaşantı: Etkileşim sonucu oluşan etkinliklerdir.
• Kazanılmış yaşantı: Kalıcı davranış değişikliklerine yol açan yaşantılardır.

Kültür

• Kültür, bir toplumu diğerlerinden ayıran, geçmişten beri süregelen, kendine özgü sanat, inanç, örf, adet, anlayış ve davranışlar bütünüdür
• Eğitim, kültürü etkiler ve kültürün aktarıcısıdır
• Eğitim, kasıtlı kültürleme sürecidir
• Kültür değişime dirençlidir

Kültür Çeşitleri

• Kültürleme, kültürel değerlerin bireylere aktarılma sürecidir

Kültürleme Türleri

• Zoraki kültürleme, bireyin özgür iradesi dışında dayatılan kültürel değerlerdir _ Gelişigüzel kültürleme, kültürel değerlerin plansız ve sistemsiz bir şekilde benimsetilmesidir
• Kasıtlı kültürleme, istenen kültürel değerlerin bireylere aktarılmasıdır

Kültürleşme

• Kültürleşme, farklı kültürlerden bireylerin etkileşimiyle her iki kültürün de değişmesidir

Kültürlenme

• Kültürlenme, farklı kültürlerden gelen grupların etkileşimiyle yeni bir sentez oluşturulmasıdır

Kültürel Şok

• Kültürel şok, bireylerin alıştıkları kültürel yapıya aykırı durumlarla karşılaşmasıdır

Kültürel Görelilik (Rölativizm)

• Farklı kültürlerde aynı değerin farklı anlamlara gelebilmesidir

Kültür Boşluğu

• Kültür boşluğu, maddi ve manevi kültür arasındaki uyumsuzluktur

Kültürel Emperyalizm

• Kültürel emperyalizm, bir toplumun kendi kültürünü diğer toplumlara dayatmasıdır

Kültürel Yayılma

• Kültürel yayılma, bir toplumda kültür öğelerinin yayılmasıdır

Kültürel Asimilasyon

• Kültürel asimilasyon, kültürel kimliğin kaybolmasıdır

Eğitim Açısından Açık Sistem Modeli

• Açık sistemde girdi, süreç, çıktı ve geri bildirim olmak üzere dört temel öğe bulunur

Açık, Yarı Açık ve Kapalı Sistemler

• Dört öğesi olan sisteme açık sistem denir
• Geri bildirim (dönüt) yoksa yarı açık sistemdir
• Girdi, çıktı veya geri bildirimi yetersiz olan kapalı sistem çökmeye mahkumdur

Sistem Öğeleri Açıklaması

• Girdi, öğrenci nitelikleri, araç gereçler ve çevresel faktörlerdir
• Süreç, öğrencinin davranış değişikliklerinin yaşandığı eğitim durumlarıdır
• Çıktı, öğretim süreci sonunda ortaya çıkan ürünler ve öğrenci davranışlarıdır
• Geri bildirim döngüsü, hedeflere ulaşılamamasının nedenlerini araştırır ve sistemi iyileştirmeyi amaçlar

Eğitim Programı (Yetişek)

• Eğitim programı, öğrencilere okul içinde ve dışında sağlanan öğrenme yaşantılarının tamamıdır

Eğitim Programının Üç Ana Unsuru

• Ders programı, öğretim programı ve eğitim programıdır (en geniş kapsamlısı eğitim programıdır)
• Eğitim programının uygulanabilirliği, bilimsel olması ve toplumun/öğrencinin ihtiyaçlarına uygun olması gerekmektedir

Etkili Bir Eğitim Programı Nasıl Olmalı

• Eğitim programları uygulayıcılara yol göstermeli, eşgüdümü sağlamalı, verimliliği artırmalı ve eğitim faaliyetlerine yön vermelidir

Eğitim Programı Unsurları

• Hedefler belirlenmeli, toplumun beklentilerine uygun olmalı, esnek ve işlevsel olmalı, bilimsel temellere dayanmalı ve uygulanabilir olmalıdır

Programda Çerçeve ve Esneklik

• Programın sınırları belirlenmeli (çerçeve) ancak çevre ve öğrenci özelliklerine göre uyarlanabilmelidir (esnek)

Öğretim Programı

• Öğretim programı, eğitim programının ders kümeleri halinde planlanmış halidir
• Eğitim programı tasarı iken öğretim programı uygulamadır
• Öğretim programları belli bir okul kademesindeki tüm yıllardan tüm planlı etkinlikleri kapsar
• Öğretim programı, okulda veya okul haricinde bir konunun öğretimi ile ilgili tüm etkinlikleri kapsayan planların bütünüdür

Plan Türleri

• Ünitelendirilmiş yıllık plan, öğretim yılı boyunca işlenecek konuların aylara göre dağılımını gösterir
• Günlük ders planı, bir ders saatinde yapılacak etkinliklerin ayrıntılı planıdır

Örtük Program

• Örtük program, okullarda uygulanan resmi programın dışında öğrenme sürecinde ortaya çıkan bilgi, fikir ve uygulamalardır
• Örtük proram yazılı değildir
• Değerler, normlar ve tutumlarla ilişkilidir
• Hem olumlu hem de olumsuz öğrenmeler gerçekleşebilir

Posner'e Göre Program Türleri

• Resmi program, öğretmen tarafından uygulanan program, örtük ve ekstra programlardır
• Ekstra program yazılı değildir, ama planlıdır ve öğretmen gözetimindedir
• Örtük proram ise yazılı değildir ve kendiliğinden oluşur

Program Geliştirme Süreci

• Aşamaları: ihtiyaç saptanması, hedefler belirlenmesi, içerik seçimi, eğitim durumlarının belirlenmesi ve değerlendirme
• Programı, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı Talim ve Terbiye Kurulu hazırlar

Talim Terbiye Kurulu'nun Görevleri

• Müfredat hazırlamak, ders kitapları hazırlamak, eğitim araç gereçleri hazırlamak, eğitim-öğretim politikalarını belirlemek, öğretmen atama ilkelerini belirlemek, eğitim alanındaki kanun, yönetmelik ve tüzükleri hazırlamak

Eğitim Programı Öğeleri Madde Madde

• Temel öğe ihtiyaçtır: İhtiyaç, hedefe ulaşmak için eksikliği hissedilen şeydir ve programlar hazırlanırken toplumun ve bireyin gereksinimleri dikkate alınmalıdır

Eğitim, bireyin davranışlarında deneyimlerle istenen yönde değişiklikler yaratma sürecidir. Bilgi, beceri ve davranışları hedeflere ulaştırma doğrultusunda yönlendirir. Sosyal statü kazandırır ve toplumsal sorunları çözme becerisi sağlar.