DNA Yapısı ve Keşfi

DNA Yapısı

• Deoksiribo Nükleik Asit (DNA), genetik materyaldir.
• Nesilden nesile aktarılır (Replikasyon).
• Genetik bilgiyi taşır (Gen ekspresyonu).
• Çevreye uyum sağlamak için değişebilir (Mutasyon).

DNA'nın Keşfi

• Frederick Griffith'in 1928 yılındaki gözlemleri, DNA'nın mirasın taşıyıcısı olduğunu göstermiştir.
• Griffith'in deneyinde, ısıyla öldürülmüş S-tipi bakterilerden gelen bir madde, R-tipi bakterileri S-tipe dönüştürmüştür.

Oswald T. Avery, Colin Macleod, Maclyn Maccarty (1943)

• Bu bilim insanları, dönüşüm faktörünün DNA olduğunu kanıtlamıştır.
• Deneyleri DNA'nın genetik materyal olduğunu doğrulamıştır. 

J.D. Watson & F.H.C. Crick (1953)

• DNA'nın çift sarmal yapısını keşfettiler.
• DNA'nın kalıtım maddesi olduğunu doğruladılar.

DNA ve RNA'yı Oluşturan Nukleotidler

• Nukleotidler, 3 yapıtaşından oluşur: Fosfat grubu, şeker (DNA'da deoksiriboz, RNA'da riboz) ve bazlar.
• Purinler (adenin ve guanin) ve pirimidinler (timin, sitozin ve urasil) baz tipleridir.

Deoksiriboz Şekeri

• Beş karbonlu bir şekerdir (pentoz).
• DNA'daki bazlar, deoksiriboz şekerinin 1' karbonuna bir N-glikozidik bağıyla bağlanır.
• Deoksiriboz şekerinin 5' karbonuna fosfat bağlanır.

Fosfat Grubu

• DNA, negatif yüklü fosfat gruplarından dolayısı ile asidiktir.
• Su içinde çözünürlüğü artar .
• Diğer pozitif yüklü moleküllerle etkileşime girebilir.

Nukleozit vs Nukleotid

• Nukleozit, şeker + baz
• Nukleotid, şeker + baz + fosfat

Nukleotid Zincir Oluşturur

• Nukleotidler, 5' uca 3' uca doğru fosfodiester bağlarıyla birleşir.
• Bu bağlar, DNA zincirinin omurgasını oluşturur.

DNA Çift Zincirleri Birbirine Antiparaleldir

• DNA iki polinukleotid zincirden oluşur.
• Bu zincirler birbirlerine zıt yönlerdedir (5' → 3' ve 3' → 5').

DNA Denatüre ve Renatüre Olabilir

• Sıcaklık ile DNA'nın çift sarmal yapısı bozulabilir (denatürasyon).
• Belirli koşullar altında tekrar çift sarmal yapıya geri dönebilir (renatürasyon).

DNA Asidik Özelliktedir

• Fosfat gruplarından kaynaklanan negatif yüklü yapıdadır.
• Su içinde çözünme özelliği artmıştır.
• Pozitif yüklü moleküllerle etkileşim gösterebilir.

DNA Viskoz Yapıdadır

• Uzun ve ipliksi yapısı sebebiyle viskoz bir yapıdadır.
• Su içinde dolanarak uzun polimerik yapılar oluşturur.
• Viskozitesi, GC oranı, sıcaklık ve iyon konsantrasyonu ile değişebilir.

DNA'nın İskeleti

• DNA'nın iskeleti şeker-fosfat gruplarından oluşur.
• Bazlar ise, bu iskeletin basamakları gibidir ve hidrojen bağlarıyla birbirlerine bağlanır.

Büyük ve Küçük Oluk

• DNA'nın çift sarmal yapısında büyük ve küçük oluklar bulunur.
• Bu oluklar, proteinlerin DNA'ya bağlanması için önemli yerlerdir.

DNA Tipleri

• DNA'nın farklı yapıları vardır (A-DNA, B-DNA, Z-DNA).
• Bu farklılıklar, DNA'nın çevresindeki ortam koşullarına bağlıdır ve fonksiyonunu etkileyebilir.

DNA Paketlenir

• DNA, hücrede kromozomlar şeklinde paketlenir.

Kromatin Yapısı – Nukleozomlar

• DNA, histon proteinleri etrafında sarmalanarak nukleozomlar oluşturur.

Histon Olmayan Proteinler

• DNA'nın paketlenmesinde ve düzenlenmesinde rol oynar.

Solenoid Yapı

• DNA'nın daha sıkı paketlenmesi şeklidir.
• Histon H1 ile nukleozomlar arasında bağlanır.

Heterokromatin ve Ökromatin

• Heterokromatin, yoğun paketlenmiş, transkripsiyonel olarak inaktif DNA bölgesidir.
• Ökromatin ise, gevşek paketlenmiş, transkripsiyonel olarak aktif DNA bölgesidir.

Paketlenme

• DNA, nukleozomlar, solenoid yapı, loop yapısı ve scaffold proteinleri gibi kademelerde yoğunlaştırılır (paketlenir).
• Paketlenme şekli, DNA'nın fonksiyonunu etkileyebilir.

DNA Organizasyonu

• DNA, hücre içinde spesifik yapılarda (kromozomlar) yoğunlaştırılır.

RNA Çeşitleri

• Messenger RNA (mRNA): Protein sentezi için genlerin talimatlarını taşır.
• Ribosomal RNA (rRNA): Ribozomun yapısını oluşturur ve protein sentezini kataliz eder.
• Transfer RNA (tRNA): Amino asitleri ribozoma taşır.
• Diğer küçük RNA çeşitleri de var (mikroRNA'lar, snRNA'lar vb.)

Bu quiz, DNA'nın yapısı, keşfi ve genetik işlevleri hakkında bilgi vermektedir. Deoksiribo nükleik asidin temel özellikleri ve tarih boyunca önemli bilim insanlarının katkıları ele alınmaktadır. DNA'nın çift sarmal yapısı ve nükleotidlerin bileşenleri hakkında öğrenme fırsatı bulacaksınız.