Địa lý lớp 11: Liên Bang Nga

Liên Bang Nga: Vị Trí Địa Lí, Điều Kiện Tự Nhiên, Dân Cư và Xã Hội

• Liên bang Nga, quốc gia lớn nhất thế giới, có nguồn tài nguyên dồi dào và nền văn hóa độc đáo, tạo điều kiện thuận lợi để trở thành cường quốc.
• Diện tích đất khoảng 17 triệu km², bao gồm phần lớn đồng bằng Đông Âu và toàn bộ Bắc Á.

Lãnh Thổ và Vị Trí Địa Lí

• Đường biên giới trên đất liền dài khoảng 20.000 km, đường bờ biển gần 38.000 km.
• Tiếp giáp Thái Bình Dương ở phía đông, Bắc Băng Dương ở phía bắc, và các biển như Ba-ren, Ca-ra, Ô-khốt.
• Tiếp giáp với 14 quốc gia ở phía tây và nam, tỉnh Ca-li-nin-grát nằm biệt lập ở phía tây.
• Lãnh thổ kéo dài từ vĩ độ 41°B đến 77°B và kinh độ 27°Đ đến 169°T, có nhiều múi giờ.
• Thuận lợi giao thương với châu Âu, châu Á, Bắc Phi và Bắc Mỹ, nhưng phần lớn lãnh thổ có khí hậu không thuận lợi.
• Từ năm 2010, Liên bang Nga thống nhất giảm số múi giờ từ 11 xuống 9 để tạo thuận lợi cho quản lý và kinh tế.

Điều Kiện Tự Nhiên và Tài Nguyên Thiên Nhiên

• Địa hình đa dạng, thấp dần từ đông sang tây, sông I-ê-nít-xây chia lãnh thổ thành hai phần.
• Đồng bằng Đông Âu có đất đai màu mỡ, thuận lợi cho nông nghiệp và dân cư sinh sống.
• Đồng bằng Tây Xi-bia thấp, rộng, bằng phẳng, phía bắc là đầm lầy, phía nam có đất đen ôn đới.
• Dãy núi U-ran là ranh giới giữa đồng bằng Đông Âu và đồng bằng Tây Xi-bia, đồng thời cũng là ranh giới giữa châu Á và châu Âu.
• Vùng núi và cao nguyên Trung Xi-bia có địa hình phức tạp, nhiều khoáng sản và rừng, tiềm năng phát triển công nghiệp lớn.
• Diện tích đất nông nghiệp và đồng cỏ lớn trên 200 triệu ha, nhưng đất đen chỉ chiếm 6,4%, gần 40% diện tích nằm dưới băng tuyết, gây khó khăn cho canh tác.
• Khí hậu chủ yếu thuộc đới ôn đới, phân hoá theo miền.
• Vùng ven Bắc Băng Dương có khí hậu cực và cận cực lạnh giá quanh năm, ven Thái Bình Dương có khí hậu ôn đới gió mùa.
• Nhiều vùng rộng lớn có khí hậu băng giá hoặc khô hạn, gây trở ngại cho sinh hoạt và sản xuất.
• Lãnh thổ có nhiều sông lớn như Vôn-ga, Ô-bi, Lê-na, I-ê-nít-xây, tập trung ở phía đông dãy U-ran.
• Sông ngòi có giá trị về thuỷ điện, tưới tiêu, du lịch, nhưng ít phát triển giao thông đường sông do đóng băng vào mùa đông.
• Hồ Bai-can là hồ nước ngọt sâu nhất thế giới với độ sâu khoảng 1700 m.
• Rừng tai-ga chiếm gần 1/2 diện tích, có nhiều loài động vật quý hiếm và thú có lông quý.
• Tài nguyên khoáng sản đa dạng và phong phú, có trữ lượng hàng đầu thế giới, giúp phát triển công nghiệp và ngoại thương.
• Các biển thuộc Bắc Băng Dương và Thái Bình Dương giàu tiềm năng về đánh bắt, nuôi trồng thuỷ sản, giao thông vận tải, và có trữ lượng lớn dầu mỏ, khí tự nhiên.

Dân Cư Và Xã Hội

• Dân số đông nhưng tăng chậm, thậm chí giảm do tỉ lệ sinh giảm và di cư ra nước ngoài.
• Tỉ lệ dân thành thị khá cao, năm 2020, có 15 thành phố trên 1 triệu dân, trong đó Mát-xcơ-va trên 12,5 triệu dân và Xanh Pê-téc-bua khoảng 5,5 triệu dân.

Kinh Tế Liên Bang Nga

• Giá trị GDP năm 2020 khoảng 1.488,3 tỉ USD, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 4,7%.
• Cơ cấu kinh tế chuyển dịch mạnh mẽ, ngành dịch vụ chiếm 56,1%, công nghiệp 29,9%, nông nghiệp 4%.
• Ngành công nghiệp chiếm gần 30% GDP, có nhiều trung tâm lớn tập trung chủ yếu ở phía tây lãnh thổ.
• Cơ cấu ngành công nghiệp đa dạng, sản phẩm công nghiệp đứng hàng đầu thế giới.
• Công nghiệp khai thác dầu khí là ngành mũi nhọn, mang lại doanh thu lớn, tập trung ở đồng bằng Tây Xi-bia, khu vực dãy U-ran.
• Công nghiệp cơ khí là ngành hàng đầu, chiếm gần 30%, tập trung ở Mát-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua, Ê-ca-tê-rin-bua, Ni-giơ-nhi Nô-gô-rốt.

Nhật Bản: Vị Trí Địa Lí, Điều Kiện Tự Nhiên, Dân Cư và Xã Hội

• Nhật Bản là một quốc đảo đông dân, có cơ cấu dân số già và người dân cần cù.
• Các đặc điểm tự nhiên, dân cư và xã hội có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế – xã hội.

Vị Trí Địa Lí

• Nhật Bản là một quốc gia quần đảo nằm trên Thái Bình Dương, ở phía đông của châu Á.
• Lãnh thổ trải dài từ 20°B đến 45°B và từ 123°Đ đến 154°Đ, gồm 4 đảo lớn: Hốc-cai-đô, Hôn-su, Xi-cô-cư, Kiu-xiu và hàng nghìn đảo nhỏ khác.
• Diện tích đất gần 378.000 km².
• Tiếp giáp Thái Bình Dương ở phía đông và nam, biển Nhật Bản ở phía tây, biển Ô-khốt ở phía bắc.
• Vùng đặc quyền kinh tế rộng, đường bờ biển dài khoảng 29.000 km, có nhiều vũng, vịnh kín, thuận lợi xây dựng cảng biển.
• Do lãnh thổ kéo dài trên nhiều vĩ độ, tự nhiên phân hoá khá đa dạng.
• Vị trí giáp biển thuận lợi phát triển kinh tế biển, giao thương đường biển với nhiều nước.
• Việc đi lại giữa các vùng gặp nhiều khó khăn do lãnh thổ là các đảo.
• Nằm trên vành đai lửa Thái Bình Dương, Nhật Bản thường xuyên hứng chịu núi lửa, động đất và sóng thần.

Điều Kiện Tự Nhiên và Tài Nguyên Thiên Nhiên

• Đại bộ phận lãnh thổ là đồi núi, chủ yếu là đồi núi thấp, đồng bằng nhỏ hẹp tập trung ở ven biển.
• Núi Phú Sĩ là ngọn núi cao nhất Nhật Bản.
• Địa hình tạo thuận lợi cho lâm nghiệp và du lịch, nhưng gây khó khăn trong giao thông vận tải.
• Thường xuyên hứng chịu động đất, núi lửa, sóng thần.
• Có nhiều loại đất như đất pốtdôn, đất nâu, đất đỏ, đất phù sa, thuận lợi cho phát triển nhiều loại cây trồng khác nhau.
• Nhật Bản có diện tích đất canh tác hạn chế, chỉ chiếm khoảng 11% diện tích lãnh thổ.
• Khí hậu ôn đới gió mùa, có sự phân hoá từ bắc xuống nam.
• Phía bắc có khí hậu ôn đới, mùa đông kéo dài, khá khắc nghiệt.
• Phía nam có khí hậu cận nhiệt đới, mùa hạ nóng, mùa đông ít lạnh, thường có mưa và bão.
• Mạng lưới sông ngòi dày đặc, nhưng sông thường nhỏ, ngắn và dốc, ít có giá trị trong giao thông.
• Nguồn cung cấp nước cho sông ngòi chủ yếu từ nước mưa và tuyết tan.
• Nhật Bản có nhiều hồ, nhưng chủ yếu là hồ nhỏ, lớn nhất là hồ Bi-oa.
• Rừng bao phủ lớn, chiếm 68,4% diện tích (năm 2020), chủ yếu là rừng lá rộng.
• Phong cảnh tự nhiên đa dạng và tài nguyên sinh vật phong phú thuận lợi cho du lịch.
• Nhật Bản nghèo tài nguyên khoáng sản, phải nhập khẩu hầu hết các loại khoáng sản.
• Vùng biển rộng lớn thuộc biển Nhật Bản, biển Ô-khốt và Thái Bình Dương.
• Các vùng biển có nguồn tài nguyên biển phong phú, thuận lợi cho phát triển các ngành kinh tế biển.

Dân Cư Và Xã Hội

• Nông nghiệp chỉ chiếm khoảng 1% GDP và sử dụng hơn 3% lực lượng lao động (năm 2020).
• Tổ chức sản xuất chủ yếu là các trang trại nhỏ và vừa.
• Nền nông nghiệp phát triển theo hướng công nghệ cao, giảm tối đa nguồn lao động.
• Ngành trồng trọt có vị trí quan trọng, chiếm hơn 63% tổng giá trị sản lượng nông nghiệp (năm 2020).
• Các cây trồng chính là lúa gạo, lúa mì, đậu tương, củ cải đường, chè, cây ăn quả.
• Ngành chăn nuôi được chú trọng phát triển, áp dụng các phương pháp sản xuất tiên tiến, công nghệ hiện đại.
• Nhật Bản có ngành thuỷ sản phát triển lâu đời, sản lượng đánh bắt lớn nhưng có xu hướng giảm.
• Lâm nghiệp được chú trọng phát triển, diện tích rừng lớn, khoảng 25 triệu ha (năm 2020) và ổn định.
• Dịch vụ chiếm gần 70% GDP và sử dụng 72% lực lượng lao động (năm 2020).
• Nhật Bản có thị trường tiêu dùng nội địa rộng lớn và là nước xuất khẩu lớn thứ 4 thế giới.