De fasen van het Latijn

Inleiding en historische schets

• Het Latijn was rijk in latere perioden, met heiligenlevens, bijbelcommentaar, vrome literatuur en boeiendere zaken.
• Het Latijn kent een ontwikkeling doorheen de tijd.

Archaïsch/Oud Latijn

• Gesproken in de 3e eeuw v.Chr.
• Gekenmerkt door inscripties en fragmenten van literaire werken.

Klassiek Latijn

• Gesproken in de 1e eeuw v.Chr.
• Het was een gestileerde taal en bevatte volkstaal in inscripties/graffiti.

Postklassiek Latijn

• Gesproken vanaf 50 n.Chr.
• Beïnvloed door volkstaal.

Laat Latijn

• Gesproken vanaf 200 n.Chr.
• Onderging christelijke invloed, leenwoorden uit het Grieks en een eenvoudigere grammatica.

Middeleeuws Latijn

• Gesproken vanaf 600 n.Chr.
• Het Latijn was de vadertaal, gebruikt voor religie en cultuur.

Neolatijn

• Renaissance.
• In de 11e en 12e eeuw werd het Latijn de vadertaal van Europa, wat de verspreiding van het christendom bevorderde.
• Middeleeuws Latijn is niet hetzelfde als kerklatijn en drong door tot brede lagen van de bevolking.
• Het was de lingua franca voor middeleeuwse intellectuelen, gebruikt voor wetenschappen, rechtspraak, bestuur en kerk.
• De Bijbel, religieuze teksten en klassieke auteurs werden erin geschreven.
• Het Latijn was een expressiemiddel voor eigentijdse cultuur.
• Het werd kritischer ten opzichte van misstanden in de maatschappij en de kerk.
• Dit maakte het Latijn creatiever en levendiger.

De Contemptu Mundi - Roger de Caen

• Kloosters hadden een 'contemptus mundi'-gevoel; het aardse leven betekende niets en men wijdde het leven aan God.
• Roger de Caen schreef kritiek op het genot van het leven en had angst voor vrouwen.
• De tekst vertegenwoordigt niet de stem van de meerderheid.
• Het Nieuwe Testament is niet per se vrouwonvriendelijk.
• Er wordt verwezen naar Ovidius (Ars Amatoria).

Reluctant Celibates

• Een anoniem satirisch gedicht.
• Het is een protest tegen het verplichte celibaat.
• Priesters in de oudheid mochten geen seks hebben op de dag voor een ritueel; dit werd later wekelijkse/dagelijkse onthouding bij de eucharistie.
• In 1139 werd het celibaat ingevoerd door paus Innocentius II.
• In 1215 waren er nog steeds priesterhuwelijken en samenwonende partners, ondanks overtredingen.
• Priesters wilden het recht op huwelijk behouden, met argumenten uit bijbelse teksten en kerkelijke rede, en stelden dat het celibaat tegen de menselijke natuur inging.

Ysengrimus - Nivardus

• Geschreven in de 11e - 12e eeuw.
• Gericht op een publiek met een hoog cultureel niveau.
• Er was vrijheid van mening.
• De auteur kaart mistoestanden aan in satire, zoals wangedrag, corruptie en hebzucht van de clerus.
• Het is geschreven in proza, versvormen, als dierenfabel en dierenepos.
• Het behoort tot de Reinaert-cyclus, zoals "Le Roman de Renart", "Van den vos Reinaerde" en "Reineke Fuchs", maar de bron is Ysengrimus.
• De wolf Ysengrimus is dom, brutaal en hebzuchtig en zijn ondergang is zijn dood, terwijl vos Reinardus hebzuchtig en sluw is.
• De inhoud omvat het gebruik van antropomorfisme, waarbij dieren en mensen een harmonie vormen.
• De auteur was een clericus/monnik (ex?) uit Vlaanderen, mogelijk uit Gent.
• De auteur had kennis van klassieke/christelijke literatuur en het kloosterleven, getoond in poëtische taal.
• Het metrum is een elegisch distichon, en er zijn verwijzingen naar Ovidius, Vergilius, Horatius en Juvenalis, evenals de Bijbel en oud-christelijke en middeleeuwse schrijvers.
• De auteur gebruikte spreekwoorden uit de volkscultuur, gelatiniseerde ontleningen aan volkstalen en soms ongecensureerde woorden.

Recht hebben versus recht krijgen

• Recht is recht als wetteksten correct worden uitgevoerd.
• Bij een misdaad zijn politie en parket betrokken.
• Het openbaar ministerie dient een klacht in tegen een verdachte.
• Romeinen hadden geen uitvoerende macht en geen privaatrechtelijke processen, waardoor er geen arrestaties waren.
• De burger diende zelf een aanklacht in en kon hulp krijgen van een accusator/beroepsaanklager.
• De aangeklaagde werd verdedigd door defensores, en advocati stonden de beschuldigde/aanklager bij (niet actief).
• Binnen een proces moest de aanklager de tegenpartij bij de magistraat nemen.
• De aangeklaagde kon zichzelf aanvallen/verdedigen, reputatieschade was een gevolg.
• Een magistraat aanvaardde de datum en trad op als rechter.
• Neutraliteit van de rechter: rechters waren niet altijd specialisten en corruptie kwam voor bij de elite.
• Er werd geprobeerd zaken buiten de rechter op te lossen en een derde partij was niet nodig als ze zelf tot een oplossing konden komen.
• Men kon een arbiter gebruiken, iemand met kennis van zaken en specialist in het conflict.
• Een concullega kon worden ingeschakeld als bemiddelaar.
• Samen konden rechter en concullega een rechter voorstellen aan de magistraat.
• De magistraat stelde de zaak voor.
• Recht krijgen ging via de juiste netwerken.
• Vervolging van het netwerk van het slachtoffer leidde tot veel schade door verlies en dus indirecte straf.

Misdaad en straf

• Privaatrechterlijke straffen: geldboete.
• Als betaling werd geweigerd, werd de schadevergoeding vergeten.
• Meer compensatie nemen dan terecht kon leiden tot een aanklacht.
• Reputatieschade kon vermeden worden door een boete te betalen.
• Publiekrechterlijke processen: doodstraf, zoals onthoofding.
• Verbanning was een straf voor de elite.
• Lijden een nieuw leven beginnen als straf bv Ovidius
• Kruisiging/foltering met stok/zweepslagen.
• Slaven werden ingezet voor dwangarbeid in galeien, mijnen en landerijen.
• Zware misdadigers/plegers politieke misdrijven werden ingemetseld.
• Vestaalse maagden verloren hun maagdelijkheid als straf.
• Mensen werden in een zak in de Tiber/Tarpeïsche rots gegooid.
• Dit alles vond plaats in een weinig complexe samenleving.

Rechtsadagia

• Spreekwoorden die een rechtsbeginsel/rechtstoestand op een stereotiepe manier formuleren en maken hebben met recht.
• Ze vinden hun oorsprong in Romeins recht.
• Het zijn algemene waarheden, maar ze hebben geen rechtskracht.

De hedendaagse organisatie van de rechterlijke macht

• Materiële bevoegdheid: welk type rechtbank.
• Territoriale bevoegdheid: welke rechtbank (grondgebied).
• Vredegerecht: geen waarde boven 5000 euro, dicht bij burger, bereikbaar, behandelt burgerlijke en handelsconflicten.
• Politierechtbank: behandelt minst zware misdrijven/overtredingen en wegverkeer (boete: bedrag x opdecimen (x8)).
• Rechtbank van eerste aanleg:
  • Familie en jeugdrechtbank: familieleving en minderjarigen.
  • Burgerlijke rechtbank: boven 5000 euro, behandelt burgerlijke en handelsconflicten onderling.
  • Correctionele rechtbank: behandelt zwaardere misdrijven tegen het recht.
• Strafuitvoeringsrechtbank
• Ondernemingsrechtbank: behandelt handelsconflicten tussen ondernemingen onderling.
• Arbeidsrechtbank: behandelt arbeidszaken/sociale zaken.
• Hof van beroep:
  • Verschillende kamers.
  • Behandelt zaken waarmee men het niet eens is in eerste aanleg.
• Arbeidshof: behandelt zaken waarmee men het niet eens is in de arbeidsrechtbank.
• Hof van assisen: behandelt zwaarste misdrijven (moord, poging tot) met beroepsmagistraten en een jury van burgers.
• Hof van cassatie: controleert op procedurefouten en interpreteert/past wetten toe.