Çok Uluslu Şirketler ve Yatırımlar

Dolaysız Yabancı Sermaye Yatırımları (DYY)

• DYY, bir firmanın üretimini, kurulu bulunduğu ülkenin sınırlarının ötesine yaymak üzere ana merkezinin bulunduğu ülke dışındaki yörelerde üretim tesisi kurması veya halen mevcut üretim tesislerini satın alması olarak adlandırılır.
• Çok uluslu şirketler tarafından yapılmaktadır.
• DYY, yabancı sermaye şirketi, bağlı şirket, şube veya yavru şirket gibi isimler verilir.

DYY ile Portföy Yatırımları Arasındaki Fark

• DYY, döviz, makine donatım, teknoloji, iş becerisi ve yönetim bilgileri ve pazarlama kanalları da yer alabilir.
• Portföy yatırımı, hisse senedi satın almak şeklindedir ve yalnızca döviz girişi olur.
• Portföy yatırımları, çok daha hareketli, değişken ve geçici niteliktedir.

DYY'nin Nedenleri

• Hammadde kaynakları
• Üretim faaliyetlerinde dikey veya yatay bütünleşme
• Aktarılamayan bilgilerin varlığı
• Şirket ünvanının korunması
• Şirketin marka veya ünvanından yararlanmak istemesi
• Şirket sırlarının korunması
• Ürünün yaşam dönemlerinde son aşamaya ulaşılmış olması
• Oligopolcü piyasa yapısı
• İthalatçı ülkenin koyduğu tarife ve kotalardan kaçınma
• Ulusal piyasadaki yasal düzenlemelerden ve kısıtlamalardan kurtulma
• Firmanın müşterilerini izlemesi
• Yatırımları uluslararası çeşitlendirme
• Ucuz yabancı faktör kullanımı

DYY Yararları

• Ekonominin üretim kapasitesinin artması
• Üretim artışı ve istihdam yaratma
• Yeni teknoloji ve yönetim bilgisi getirme
• Döviz girişi sağlama
• İhracatı artırma
• İç tekelleri kırma, rekabet ve dinamizm yaratma
• Ölçek ekonomisi yaratma
• Devlet hazinesine vergi geliri sağlama

DYY Olumsuz Etkileri

• Ekonomi üzerinde yabancı denetimin artması
• Yerli şirketler karşısında haksız rekabet üstünlüğü ve yerel ekonomide tekel kurma
• Dış ticaret kısıtlamalarının aşılması
• Yerli yatırımları azaltıcı etki
• Döviz giderlerini artırıcı etki
• Kur dalgalanmalarına neden olma ve mali kriz ortamı oluşturma
• İhracatı kısıtlama
• Teknolojik bağımlılık
• Ekonomik bütünlüğün bozulması ve işsizlik artışı
• Şirket satın almaları şeklinde gelen yabancı sermaye
• Transfer fiyatlandırması

Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri

• 2012-2020 yılları arasında uluslararası doğrudan yatırım girişleri (milyon ABD dolar)
• 2012: 13.744, 2013: 13.563, 2014: 13.337, 2015: 19.263, 2016: 13.835, 2017: 11.042, 2018: 12.822, 2019: 9.266, 2020: 7.829