Çocuk Edebiyatı

Çocuk Edebiyatı

• Çocuk edebiyatı, çocukların dil gelişimini ve anlama düzeyini dikkate alarak duygu ve düşünce dünyalarına hitap eden edebiyattır.
• Hedef kitlesi genellikle 2-15 yaş aralığındaki çocuklardır.

Tarihçe

• Çocuk edebiyatı terimi 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır.
• Çocuklara yönelik eğitici metinler insanlık tarihi kadar eskidir; ilk örnekler ninniler, tekerlemeler ve masallardır.
• İngiltere, çocuk edebiyatında ilk bilinçli girişimlerin yapıldığı yerdir.
• İlk çocuk kitapları 17. yüzyılda İngiltere'de ortaya çıkmış, 18. yüzyılda yaygınlaşmıştır.
• Tanzi̇mat dönemi̇nde çocuk edebi̇yati̇na dair çalişmalara rastlanır.
• Çeviri ağırlıklı çocuk edebiyatı Cumhuriyet'in ilanından sonra modernleşme ve gelişmeyle nitelik ve nicelik kazanmıştır.

Çocuk Edebiyatının Katkıları

• Çocukların çevrelerini tanımalarına, hayatı anlamlandırmalarına ve algı becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
• Eleştirel düşünme ve değerlendirme yeteneklerini geliştirerek mantıksal çıkarımlar yapma becerilerini artırır.
• Kendi kültürlerini ve diğer kültürlerin sosyal ve tarihsel geçmişini öğrenmelerini destekler.
• Hayal güçlerini geliştirir.
• Temel dil becerileri kazanırken kelime hazinelerini genişletir.
• Estetik gelişimlerini destekler.
• Çocukların kitaplarla tanışmasına olanak sağlar ve kitap sevgisi ile kullanım alışkanlıklarının temelini oluşturur.
• Kitap sevgisini güçlendirir.
• Karakterlerin sorunlarına çözüm ararken problem çözme ve karar verme becerilerini geliştirir.
• Okuma-yazmaya hazırlar.
• Neden-sonuç ilişkisi kurmalarına yardımcı olur.
• Tekerleme ve ninni gibi türlerle ritim duygularını geliştirir.
• Anadilini kullanma becerisini artırır.
• Zihinsel gelişimlerine katkıda bulunur.
• Kitaplar sayesinde eğlenerek öğrenirler.

Çocuk Kitaplarında Bulunması Gereken Biçimsel Özellikler

• Resim, boyut, cilt, kapak, kağıt, harfler, punto ve görseller (kapak ve sayfa tasarımı) biçimsel özellikleri oluşturur.
• Biçimsel özellikler kitabın dış görünüşü ile ilgilidir ve çocuğun dikkatini ilk bakışta çekmelidir.

Resimler

• Çocuk kitaplarında resimler; metni açıklama, tamamlama veya süsleme amacıyla kullanılır.
• Metni açıklayan resimler anlatımı somutlaştırır.
• Metni tamamlayan resimler, anlatılması güç konuları resimlerle ifade eder.
• Süsleme amaçlı resimler kitabı daha çekici hale getirir.

Çocuk Kitaplarındaki Resimler Nasıl Olmalı?

• Resimleyen kişi çocukların gelişim özelliklerini bilmelidir.
• Sanatsal hassasiyetle çizilmeli, çocukların estetik becerilerini geliştirmelidir.
• Yazarla iş birliği içinde hazırlanmalı, içerikle uyumlu olmalıdır.
• Çocuğu özgürleştirmeli, yaratıcılığı ve hayal gücünü desteklemelidir.
• Varlıkları her renkleriyle yansıtmalı, kalıplara sokmamalıdır.
• Çocuk, resme bakarak metnin içeriğini tahmin edebilmelidir.
• Renk zıtlıklarına yer verilerek ilgi çekicilik sağlanmalıdır.
• Resimler renkli ve parlak olmalıdır.
• Fotoğrafik veya karikatür şeklinde olmamalıdır.
• Renkler, kitabın temasına uygun olmalıdır.
• Yakından uzağa ve bilinenden bilinmeyene ilkeleri gözetilmelidir.
• Cinsiyetçi rolleri tanımlamamalıdır.
• Hayvan karakterleri vahşi bir şekilde sunulmamalı, merak ve heyecan uyandırmalı, eğlendirici ve eğitici olmalıdır.
• Yaşa göre resim/yazı oranı değişmelidir: 2-7 yaşta 3/4 resim, 7-9 yaşta 2/4 resim, 9-12 yaşta 1/4 resim olmalıdır.

Boyut

• Okul öncesi kitaplarda standart bir boyut yoktur, farklı boyut ve şekiller kullanılabilir.
• En önemli unsur, çocuğun kitabı tek başına kaldırabileceği ve sayfalarını çevirebileceği boyutta olmasıdır.
• Ebeveynlerin yardımıyla okunacaksa çocuğun kucağına sığmalıdır.
• Grup etkinliklerinde birden fazla çocuğun görebileceği kitaplar tercih edilmelidir.

Cilt

• Okul öncesi kitapların ciltleri sağlam olmalı ve çocuk sağlığına zarar vermemelidir.
• Kitaplar telle değil, dikiş ipliğiyle tutturulmalıdır.

Kapak ve Kağıt

• Kitabın kapağı çocuğun ilk dikkatini çeken unsurdur ve ilgi çekici olmalıdır.
• Kapak, kitabın içeriği hakkında fikir vermeli ve merak uyandırmalıdır.
• Kapakta yazar, çizer, çevirmen ve yayınevi bilgileri yer almalıdır.
• İç kapakta basım tarihi, baskı sayısı, yer, yayınevi, matbaa ve iletişim bilgileri bulunmalıdır.
• Arka kapakta fiyat, denetim pulu ve diğer kitapların görselleri olmalıdır.
• Kitap sırtlarına isim ve yazar adı yazılmalıdır.
• Dayanıklılık için 1. hamur veya mat kuşe kağıt, karton kapaklar tercih edilmelidir.
• 0-3 yaş için bez veya plastik sayfa düzenlemeleri yapılabilir.

Harfler ve Punto

• Okul öncesi kitaplarda 24-36 punto arası harfler kullanılmalıdır.
• Okunmayı zorlaştırmayan bir yazı karakteri seçilmelidir.
• Satır aralıkları ile punto arasında orantı olmalıdır.

Görsellik

• Kapak tasarımı canlı ve sıcak renklerle yapılmalıdır.
• Kitabın kapağı arka kapakla uyumlu olmalıdır.
• Kapak kalın ve dayanıklı olmalı, üzeri selefon ile kaplı olmalıdır.
• Okuma yazarlık olmadığı için okul öncesinde resimler ön plandadır.
• Resimler sanat değeri taşımalı ve estetik duyguları uyandırmalıdır.
• Yazar ve çizer iş birliği yapmalı, anlatılanlar ve resimler uyumlu olmalıdır.
• Çocuk kitaplarını resimleyenler çocuk dünyasını iyi tanımalıdır.
• Sayfaların 3/4'ü resim, 1/4'ü yazı olmalıdır.
• Resimler karşılıklı sayfaları kaplayabilir, metinler boşluğa yerleştirilebilir, resim ve metin iç içe olmamalıdır.

İçerik Özellikleri

• İçerik; konu, ileti, karakter, dil, anlatım, kurgu ve plan gibi unsurlardan oluşur.
• Kitabın ne söylediği ve anlattığı ile ilgilidir, tüm unsurlar uyum içinde olmalıdır.

Konu

• 2-6 yaş dönemine uygun olmalıdır.
• Çocukların sorularına yanıt verebilmelidir.
• Yardımlaşma, paylaşma, dayanışma gibi kavramlara yönelik olmalıdır.
• Bağnazlık, kadercilik ve kötülüğü övmemelidir.
• Korku, kin, nefret, şiddet gibi öğeler içermemelidir.
• Konu sınırlaması olmamakla birlikte, olumsuz konular çocuğun psikolojisini etkilememelidir.
• Kültürel ve evrensel değerlere değinmelidir.
• Dil, din, ırk üstünlüğünü aşılamamalıdır.
• Türkçenin söyleyiş özelliklerine uygun olmalıdır.
• Cinsiyet ayrımcılığına yer verilmemelidir.
• İnsanı tüm yönleriyle (iyi, kötü, güçlü, zayıf) göstermelidir.
• Hayal dünyasını ve yaratıcılığı geliştirmelidir.
• Çocukların yaşamlarıyla ve yakın çevreleriyle ilgili olmalıdır.
• Eleştirel düşünmeyi desteklemelidir.
• Bilgi aktarıcı olmamalıdır.
• Mizah içermelidir.
• Çatışmalar kişi-kişi, kişi-doğa, kişi-toplum veya kişinin kendisiyle çatışması şeklinde olabilir.
• Orijinal, klasik ve tahmin edilebilir olmalıdır.
• Gizemli olaylar içermelidir.
• Hareket unsuru içermelidir.
• Karamsarlığa götürmemelidir.

İleti (mesaj)

• Yazarın okurlara vermek istediği temel düşüncedir.
• Yardımcı iletiler kafa karıştırabileceği için az olmalıdır.
• Aileye zarar veren iletilerden kaçınılmalıdır.
• İletiler açık ve net olmalıdır.
• Çocuklar, iletileri kendileri anlamalıdır.

Karakter ve Kahraman

• Duygu, düşünce ve tutkuları yansıtan kişidir.
• Roman, öykü gibi yazınsal türlerdeki en önemli unsurlardan biridir.
• Her yapıttaki kahraman, çeşitli karakterleri canlandırır.
• Karakterler gerçek yaşamdaki gibi olmalıdır, idealize edilmemelidir.
• Karakterlerin çatışmaları akıl ve çalışmayla çözülmelidir.
• Diyaloglar kısa ve net olmalıdır.
• Ruhsal ve fiziksel özellikler abartılmamalıdır.
• Evrensel ahlaki değerlere sahip olmalıdır.
• Karakterler insan olmak zorunda değil, hayvan veya nesne de olabilir.

Karakter Türleri

• Kapalı karakterler: Arka planda yer alır, yüzeysel tanıtılır.
• Açık karakterler: Birçok özelliğiyle tanıtılır, fiziksel ve psikolojik betimlemelerle anlatılır.
• Devingen karakterler: Kurgunun başındaki tavırları değişebilir, çevresinden etkilenir.
• Durağan karakterler: Duygu ve düşünceleri sabit kalır.
• Hem devingen hem durağan karakterler çocuk kitaplarında yer almalıdır.

Kahramanlar

• Çocuklar kahramanlarla özdeşim kurar.
• Gerçekçi olmalı, idealize edilmemelidir.
• Amaçları kolayca anlaşılabilir olmalıdır.
• Mantık dışı değişimler göstermemelidir.
• Öğüt vermemelidir.
• Tavsiye ve telkinler metnin akışına uygun verilmelidir.
• Abartıdan kaçınılmalıdır.

Dil ve Anlatım

• Günlük konuşma diline uygun olmalıdır.
• Yeni kelimeler öğretirken, cümlenin bağlamından anlaşılabilir olmalıdır.
• Kültürel değerleri aktarmak için deyim ve atasözleri kullanılabilir.
• Selamlaşma, ayrılma, özür dileme gibi ifadeler yer almalıdır.
• İkilemeler kullanılabilir.
• Cümleler açık, anlaşılır ve kısa olmalıdır (2-7 yaş arası için 3-5 kelime).
• Soru ve cevap cümleleri öğrenme ihtiyacını gidermelidir.
• Cümleler eylem ağırlıklı olmalıdır.
• Ünlem cümleleri duyguları vurgulamalıdır.
• Diyalog cümlelerine de yer verilmelidir.
• Tek zamanlı cümleler kullanılmalıdır.
• Tasvirler çocuğun yaşına uygun olmalıdır.
• Vurgu ve tonlamaya dikkat edilmelidir.
• Yazım ve noktalama işaretlerine dikkat edilmelidir.

Kurgu

• Gerçeklere dayanmayan yazarın hayal gücünün eseri olmalıdır.
• Karakterlerin yaşadığı dönem ve yeri belirtmek önemlidir.
• Çocukların kendilerini öykünün içinde hissetmelerini sağlamalıdır.
• Okul öncesi dönemde olay akışında geri dönüşler olmamalıdır.

Plan

• Olaylar anlaşılır, açık ve kısa olmalıdır.
• Olaylar anlamsal bir tutarlılık içinde olmalıdır.

Tema

• Yazarın aktarmak istediği tema ve davranışlar açıkça belirtilmelidir.
• Tema çocuğun düzeyine uygun, kesin ve yalın olmalıdır.
• Her hikâyede bir tema olmalıdır.
• Aynı sonuca ulaşılabilmelidir.
• Tema ahlaki ders vermemelidir.
• Toplumsal özelliklerden uzaklaştırmamalıdır.
• Üç yaşından sonra çocuğun bilgi ve deneyimlerine uygun olmalıdır.

Çocuk Edebiyatında Türler

• Ninni, Masal, Fabl, Hikaye (Öykü), Şiir, Bilmeceler, Fıkra (Gülmece), Tekerlemeler, Efsaneler, Destan, Çizgi Romanlar bulunur

Ninni

• Anneler tarafından belli bir ritimle söylenen anonim halk edebiyatı türüdür.
• Doğrudan çocuklar için üretilmiş tek edebi türdür.
• Belli bir ezgiyle söylenir.
• Didaktik değildir.
• Sade bir dil kullanılır.
• Ölçü ve uyak yapısı konumunda belli bir düzen yoktur.
• Çocukları sakinleştirir, uykuya hazırlar, güven verir, stresi azaltır.
• Süt emmesini artırır, dil ve zihin gelişimini hızlandırır, müzik kulağını geliştirir.
• Öğreticilik olmaz.
• Batı edebiyatında çocuk edebiyatı ninni ile başlar.
• Divan-ı Lügat'it Türk'te "Balubalu" diye adlandırılır.

Masal

• Arapça "mesel" kelimesinden gelir, "ibret alınacak kısa anlatı" demektir.
• Olağanüstü olaylara yer verilen anonim hikayelerdir.
• Yer ve zaman belirsizdir.
• Hayal unsurları boldur.
• Üç bölümden oluşur: Döşeme, Gelişme, Sonuç.
• Dili sade ve akıcı olmalıdır.
• Konuları eğlenceli olmalıdır.
• Beklenmedik bir şekilde sonlanmalıdır.
• Eğitici olmalıdır.
• Argo ve küfür içermemelidir.
• Kaderciliğe sürüklememelidir.
• Olaylar hareketli olmalıdır.
• Toplumsal değerlere yönelik iletiler vermelidir.
• Masallar eğiticidir, öğretici değildir, iyiler ödüllendirilirken kötüler cezalandırılır.
• Masallar 4-8 yaş arası çocuklar için uygundur.

Masalların Yararları

• Hayal gücünü genişletir, duygu ve düşünce dünyasını geliştirir.
• Kelime dağarcığını zenginleştirir.
• Dinleme becerisini geliştirir.
• Kültür ve değer aktarımını sağlar.
• Olumlu özellikler benimsetir.
• Sebep sonuç ilişkisi kurma becerisini geliştirir.
• Mecazlı ifadeleri anlamayı kolaylaştırır.
• Ana dilinin inceliklerini sezdirir.
• Merak duygusunu geliştirir.
• Dil kurallarını kavratır.
• Dünya masalları arasında Pançatantra, Binbir Gece Masalları öne çıkar.
• Ezop, Grimm Kardeşler, Andersen ve Perrault ilk önemli örnekleri vermiştir.
• Ziya Gökalp, Tahir Alangu, Eflatun Cem Güney önemli isimlerdir.
• Eflatun Cem Güney, Dünya Çocuk Edebiyatı Onur Belgesi Ödülü almıştır.

Fabl (Hayvan Masalı)

• Kahramanları insan dışı varlıklar olan ve ders vermeyi amaçlayan masal türüdür.
• Kaynağı Hindistan'dır.
• Pançatantra masalları en eski örneğidir.
• Kavramlar somut olaylarla canlandırılır.
• Ders verme amacı taşır, kısadır.
• Hayvan karakterler semboliktir.
• Kişileştirme sanatına yer verilir.
• Mesaj yorum katılmadan verilir.
• Masal ve destana yakındır ancak farklıdır.

Fablların Masaldan Farkı

• Fabllar daha kısadır.
• Masallardaki kalıp ifadeler fabllarda yoktur.
• Fabllar genelde manzumdur.
• Olağanüstü kahramanlar genellikle yoktur.
• Amaç hayvanları sembolize ederek insanlara ders vermektir.

Fabl Bölümleri

• Serim Bölümü: Olay ve kişilerin tanıtıldığı bölüm
• Düğüm Bölümü: Olayın geliştiği bölüm
• Çözüm Bölümü: Olayın çözüme kavuştuğu bölüm
• Ders Bölümü: Ana fikirlerin dile getirildiği bölüm

Fablın Çocuğa Yararları

• Eleştirel düşünmeyi geliştirir.
• Neden sonuç ilişkisi kurmayı sağlar.
• Dolaylı öğütler etkilidir.
• Hayvanları sevdirir.
• Çocukların hayvanlara ilgisi fablı cazip kılar.
• Dil bilincini geliştirir.
• Jean Jacques Rousseau fablların zararlı olduğunu savunmuştur.
• John Locke ise faydalı bulmuştur.
• Hint yazar Beydaba'nın Pançatantra Masalları önemli fabllardır.
• Ezop batıdaki ilk fabl yazarıdır.
• Asur Babil Masalları ve Hesiados'ta fabl türünün eski örnekleri bulunur.
• La Fonteine fabl denince akla gelen ilk isimdir.
• Şeyhi'nin Harname'si Türk edebiyatındaki ilk fabl örneğidir.

Hikaye (Öykü)

• Yaşanmış veya yaşanması mümkün olayları yer ve zaman belirterek anlatan kısa yazılardır.
• Hikayenin unsurları olay, kişi, mekan ve zamandır.
• Çocuk hikayelerinde şiddet, cinsellik, korku gibi konular işlenmemelidir.
• Hikayelerde mantık hataları olmamalıdır.
• Kalabalık bir karakter kadrosu olmamalıdır.
• Doğrudan öğüt vermemelidir.
• Ruh çözümlemeleri çocuğun seviyesine uygun olmalıdır.
• Resimler içerikle uyumlu olmalıdır.
• Paragraflar uzun olmamalıdır.
• Anlatımda betimlemelere az yer verilmelidir.
• Güldürü öğesi aşırıya kaçmamalıdır.
• Hikayeler dil ve anlatım kurallarına uygun olmalıdır.

Hikayenin Çocuğa Faydaları

• Çocuğa yaşamın değişik yönlerini tanıtır.
• Yorum yapma, problem çözme, olayları yaşamla ilişkilendirme becerileri gelişir.
• Başka ülke ve toplumları hakkında bilgi edinir.
• Özdeşim kurma, empati gibi rollerle zihinsel ve soyal gelişimine katkıda bulunur.
• Çocuklar eğlenirken eğitilir.

Kukla ile Hikaye Anlatımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Hikayedeki karakter sayısı az olmalıdır.
2. Tekrar içeren diyaloglar kullanılmalıdır.
3. Hikaye kısa olmalıdır.
4. Kuklalar hikayenin tamamında veya bir bölümünde kullanılmalıdır.
5. Anlatımda karakterlere uygun bir ses tonu kullanılmalıdır.

• Boccacio dünya edebiyatında hikaye türünün kurucusudur.
• Sami Paşazade Sezai Küçük Şeyler batılı anlamda ilk hikayedir.
• Ahmet Mithat Efendi Letaf-i Rivayet ilk hikaye örneğidir.
• Ömer Seyfettin olay ağırlıklı öykülerin öncüsüdür.

Şiir

• Seslerin, ritimlerin ve uyumların bir araya gelmesiyle oluşan bir sanattır.
• Türk edebiyatında Tevfik Fikret’in Şermin’i çocuk şiirine ilk örnektir.
• Çocuklar için yazılan şiirler didaktik olmamalıdır.

Çocuk Şiiri Nasıl Olmalı?

• Kısa, basit, anlaşılır ve açık olmalıdır.
• Estetik duyguları geliştirmelidir.
• Okul öncesinde 2-3 dörtlükten oluşmalıdır.
• Sanatsal söylemlerden uzak durulmalıdır.
• Kafiyeler mısra sonlarında olmalıdır.
• Ritim kulağa hoş gelmelidir.
• Duraklar belli olmalıdır.
• Konuları çocuğun çevresinden alınıp seviyeye uygun olmalıdır.
• Mısralar uzun olmamalıdır.
• Kafiyeler belirgin olmalıdır.
• Anlam kapalı olmamalıdır.
• Kelimeler çocuğun kelime haznesine uygun olmalıdır.
• Ana dilin özelliklerine uygun olmalıdır.
• Fazıl Hüsnü Dağlarca çocuk şiirinin önemli temsilcisidir.

Şiir Türleri

• Lirik (Duygusal)
• Didaktik (Öğretici)
• Satirik (Eleştirel)
• Pastoral (Doğa,kır)
• Epik (Kahramanlık)
• Dramatik (Acıklı ve korkunç)
• Okul öncesi çocuklar mizahi özellik taşıyan şiirlerden hoşlanırlar.

Bilmeceler

• Hoşça vakit geçirme ihtiyacından doğan bir zeka oyunudur.
• Bulunması gereken şeyi üstü kapalı anlatarak bulmayı okuyana bırakır.
• Bilmecelerde her türlü araç- gereç veya nesne konu edinilir.
• Bilmeceler öğretici olmakla birlikte eğitici bir özellik taşımaz.

Bilmece Türleri

• Manzum Bilmeceler: Kafiyeli, mısralı, dörtlük ve bentlerden oluşur.
• Mensur Bilmeceler: Cümle halinde olan, kafiyesiz bilmecelerdir.
• Görsel Bilmeceler: Çocukları hem eğlendiren hem de matematiksel ve dilsel metaforlar yapmaya teşvik eder.

Bilmecenin Çocuğa Yararları

• Çocuk eğlenerek yeni kavramlar öğrenir.
• Merak duygusunu ve yaratıcılığı artırır.
• Kültürünü tanır.
• Görsel bilmecelerde işitme, görme, imgeleme yeteneği gelişir.
• Sözcüklerin çok anlamlı oluşu üzeriine deneyim kazanır.
• Bilmeceler dikkatli ve kavrama yeteneğini geliştirir.
• Çocuğun problem çözme gücü gelişir.
• Düşünmeyi öğretir.
• Şiir zevkinin oluşmasını destekler.
• Kendine güven duygusu artar.

Fıkra (Gülmece)

• Güldürücü ve düşündürücü kısa öykülerdir.
• Nasrettin Hoca ve Karadeniz fıkraları örnektir.
• Anlatılmak istenen konu net olmalıdır.
• Kolay anlaşılabilmeli ve akıcı olmalıdır.
• Mizahi yönü ağır olmalıdır.
• Yazar ele aldığı konuda kendine ait fikirler beyan edebilir.
• İspat ya da kanıt göstermek zorunda değildir.
• Okuyucuyla sohbet eder tarzda yazılır.

Fıkraların Çocuklara Ne Gibi Yararları Vardır?

• Pratik zekayı geliştirir.
• Mizahi yönlerini geliştirir.
• Olaylara farklı açılardan bakmayı öğretir.

Tekerlemeler

• Ağızda yuvarlanan söz, saçma sapan söz demektir
• Eş sesli kelimelerle kurulu ölçülü ve kafiyeli sözlerdir.
• Belirleyici özelliği herhangi bir konudan yoksun olmasıdır.
• Tekrir sanatıyla oluşturulur.
• Deyim ve mecaz deyişlere yer verilir.
• Mizahi özellik taşırlar.
• Masal ve halk hikayelerinin başında yer alırlar.

Tekerleme Çeşitleri

• Masal Tekerlemeleri: Masalların başında anlamlı anlamsız söz gruplarıyla yapılır.
• Oyun-Sayışmaca Tekerlemeleri: Oyunda ebe seçmek için kullanılır.
• Tören Tekerlemeleri: Anlamlı günler olaylar için üretilir.
• Bağımsız Tekerlemeler: Dinleyenleri şaşırtmak için çoğunlukla mantık dışı unsurlar içerir.

Neye Dikkat Etmelidir?

• Tekerlemeler ezberden söylenmeli ton, tempo, vurgu, jest ve mimik önemlidir.
• Çocuklar ezberlenmeye zorlanmamalıdır.

Tekerlemelerin Çocuğa Yararları

• Çocukların dinleme ve konuşma becerileri gelişir, Kelime dağarcığı genişler.
• Ana dilini kullanma becerisi gelişir ve aynı zamanda bir eğitim aracıdır.
• Telaffuz bozukluklarını düzeltmek için de kullanılır.
• Konuşma Becerisi Gelişir, Çocukların özgüven duygusu gelişir..
• Sesleri doğru boğumlanmasını öğretir.
• Psikomotor becerileri geliştirilir, Çocukların dinleme becerileri gelişir..
• Olmayacak durumları bir araya getirerek çocuklar üzerinde şaşırtıcı bir etki yaratır.
• Kullanılacak sözcükler arasındaki benzerliğin yarattiği ritim çocuklar için ilgi çekicidr.
• Ses uyumu ve söyleyiş kıvraklığı çocuğun oyun ihtiyacına karşılık verir.

Efsaneler

• Gerçek veya hayali belirli kişi olay veya yer hakkında anlatılan hikayelerdir.
• Efsanelerdeki olaylar yaşanmıştır ancak nesilden nesile aktarılırken çoğu unsur değişmiştir.
• Kişi ve olaylarda olağan üstü özellikler görülür.
• Masala benzer ancak masala göre daha inandıracır.

Nelere Dikkat Etmelidir?

• Cümleler kısa, anlatım sade ve açık olmalıdır.
• Çocuğun korkacağı unsurlara yer verilmemelidir.
• Kadercilik ve rastlantısallık olmamalıdır.

Destan

• Milletleri derinden etkileyen olayların manzum şeklinde anlatıldığı eserlerdir.
• Genellikle şiirsel anlatıyla ve abartılarak anlatılırlar.
• Destanlardaki kahramanlar seçkin ve olağanüstü özelliklere sahiptir.
• Hakkın ortak malı olmalarından anonim sayılırlar.

Çeşitleri

• Doğal Destanlar: Tarihi olayları anlatır.
• Yapay Destanlar: Bir sanatçı tarafından kurmaca olarak yazılmıştır.

Çizgi Romanlar

• Art arda gelen resimlerle kahramanların duygu ve düşüncelerini ifade eder.
• Masalımsı özellikler taşır.
• 19. yüzyılda ABD'de William Hagert tarafından oluşturulmuştur.
• Türkiye'de ilk yayınlanan çizgi roman “Kara Maske”dir.
• Kahramanlarının olağanüstü özellikleri vardır.

Çocuk Kitapları ve Sürekli Yayınlar

Oyuncak Kitaplar

• Yarı oyuncak yarı kitap formundadır.
• Hareketli, üç boyutlu, kumaşlı, tüylü veya ses çıkaran kitaplardır.
• Eğlenceli ve eğitici vakit geçirmesi, kitap sevgisi aşılaması, duyuların gelişimi ve motor becerilerin desteklenmesi açısından önemlidir.
• Araba veya hayvan biçiminde olabilir.
• 10-14 sayfadır.
• Az veya hiç metin içermezler.
• Parlak renkli ve anlaşılır resimler bulunur.

Bez Kitaplar

• Bebekler ve küçük çocuklar için yumuşak ve renkli kumaştan üretilmiş kitaplardır.
• Hışırdayan sayfalar ve ses çıkarma özellikleri bulunur.
• Duyuların gelişimini destekler ve eğlenceli öğrenme sağlar.
• Yıkanabilir, kaliteli, sağlam ve zararsız maddelerden üretiliyor olmalıdır.

Banyo Kitapları

• Banyoda, havuzda ve denizde kullanılmak için suya dayanıklı malzemeden yapılmışlardır.
• Suya ve ısırılmaya karşı dayanıklı olmalı, sağlığa zararlı olmamalıdır.

ABC Kitapları

• Hedef kitlesi 0-3 yaştır.
• Öğretici kitaplardır.
• Bitki, hayvan ve nesne resimlerinden yararlanılır.
• Konu ve olay yoktur, resimde olan nesnenin sadece ismi yazılır veya tamamen yazısızdır.
• Resimler sade, gerçekçi, parlak renkli ve kalın kartondan yapılmalıdır.

Kavram Ve Etkinlik Kitapları

• Çevredeki eşyaları, renkleri, sayıları ve hayvanları tanıtır.
• Kavramların isminin yazılı olduğu veya tamamen yazısız kitaplardır.
• Bilişsel düzeye uygun sınıflama, genelleme, bir grubun örneklerini sayma vb. kavramlar elde edilir.
• Etkinlik kitapları ile kavram öğretimi oyunlarla yapılır.
• Boyama, çizgi, dikkat, bulmaca gibi etkinlikler içerebilir.

Resimli Öykü Kitapları

• 0-6 yaş arası çocukların gelişimine katkıda bulunmak için büyük resimli ve az yazılı hazırlanmış kitaplardır.
• Çocuğun dikkat süresini artırır, hayal gücünü genişletir, neden-sonuç ilişkisi kurabilmesine, dinleme, konuşma ve dil becerilerinin artmasına yardımcı olur.
• Ebeveynler yaş grubuna uygun kitap seçmeli ve kitaplar kalın karton ya da bezden olmalıdır.
• Figür sayısı çocuğun yaşına uygun olmalıdır, şiddet unsuru içermemeli ve mantık hatası olmamalıdır.
• Metin komik olaylar içermelidir.

Süreli Yayınlar

• Güncel olayları öğrenme ve bilgi kültür seviyesini yükseltme ihtiyacını karşılar.
• İlk çocuk gazetesi “Mümeyyiz”dir
• “ Meraklı Minik” , “ TRT Çocuk Dergisi” dergiler günümüzde yaygın olarak yer alır.

Engelli Çocuklara Yönelik Kitaplar

• Sesli Kitaplar, görmeyen çocuklar için hazırlanmıştır.
• Özel Amaçla Yazılmış Çocuk Kitapları, taşınma, boşanma, alt ıslatma vb. sorunları konu alır.

Tanıma Ve Algılama Kitapları (Bebeğin İlk Kitabı)

• Bebekler için dinlemek ve resimlere bakmak için hazırlanmaktadır.
• 1,5 yılını dolduran çocuklarda ilginin sürekliliği sağlandığı zaman, kitap kavramı gelişmektedir. Bu kitapları inceleyen çocuğun kelime bilgisinin erken geliştiği ortaya çıkmıştır.
• Gillham’in İlk Kelime Resimli Kitabı ve Helen Oxenbury’nin ‘Bebek Tablo Kitabı bunlara örnektir.

Tekerleme ve Yuva Şarkısı Kitapları

• Çocuk şarkıları ve tekerlemelerinin resimlerle canlandırılmasıdır.
• 4 yaşına kadar bu kitaplarla eğitilmesi konuşma ve dinleme becerisinin gelişmesine büyük katkılar sağlamaktadır.

Resimli Ninni Kitapları

• Erken çocukluk çağındaki çocuğun eğitiminde önemli olmaktadır.
• Ninnilerin önemi çocuklarla duygusal yakınlık kurarak dil becerilerini ve algılama gücünü geliştirmesidir.

Sayı Kitapları

• Çocukların sayı bilgilerinin gelişmesi ve yönlendirilmesine dayalı bir eğitim aracı olarak düşünülmektedir.

Erken ve Çocukluk Dönemi Kitapları

• 3-5 yaş grubundaki çocuklar için düzenlenmiş, küçük, parlak resimli ve ailelerin inceleyeceği kitaplardır.
• Yuva ve anaokullarında yardımcı kitaplar olarak kullanılır.

Okumaya Başlangıç Dönemi Kitapları

• Çocukların sistemli bir biçimde aldıkları eğitim sayesinde kolayca okumaya geçmelerini kolaylaştırır.
• Özellikle temel eğitim birinci basamakta 3. sınıfa kadar önem taşır.

Özel Nitelikli Kitaplar

• Çocuğun 4 yaşına kadar olan gelişiminde kullanılır.
• Çocuğun tüm duyu organlarını kullanabilmesine yönelik olarak hazırlanmış kitaplardır.
• Kabartma resimler, hareketli ve üç boyutlu tasarımlardır bulunur.
• Çocuğa sorular sorulup başka sayfalarda cevaplar yer alır.

Yaşa Göre Kitap Seçimi

• 0-3 Yaş: Müzikli, parlak, basit çizimli, yazısız veya az sözcüklü, dokunsal ve kolay yıpranmayacak kitaplar seçilmelidir.
• 3-5 Yaş: Anlatımı sade ve basit, resimleri yazıyı tamamlayan, yeni bilgiler öğreten, yer ve zaman kavramını oluşturan kitaplar seçilmelidir.
• 5-7 Yaş: Yeni öğrenenler için kısa ve büyük harflerle yazılmış, kavram, dil ve karakter yönünden gelişmiş kitaplar seçilmelidir.

Bebeklere Nasıl Kitaplar Okunmalı?

• Zihinsel gelişimi destekleyici, görsel işitsel ve dokunsal kitaplar kullanılmalıdır.
• Kitabın resimleri büyük, parlak ve renkli olmalı.
• Kısa cümlelerden oluşmalı ve somut ifadeler yer almalıdır.
• Okuma öncesinde ebeveyn tarafından okunmuş olmalı, uygun jest mimik ve ses tonu kullanılmalıdır.
• Kısa süreli kitaplar okunmalıdır.

Bebeklere Kitap Okumanın Faydaları

• Daha çabuk konuşma becerisi kazandırır.
• Yazma ve hayal gücünü genişler.
• Kelime dağarcığı artar, görsel hafıza gelişir, duygusal zekayı geliştirir ve duygu kontrolünü sağlar.

Anlatı Dönemi Özellikleri

• Okul öncesi çocuklarla yapılan çalışmalarda çocukların yaşlarına paralel olarak anlatma becerilerinin geliştiği ve buna uygun türlerin kullanılması ortaya konulmuştur.
• 3-6 yaş aralığında 5 anlatı dönemi vardır: Etiketleme, Listeleme, Bağlantı Kurma, Sıralama ve Öyküleme.
• Etiketlemede; 3-4 yaş ve civarındaki çocukların öyküleri sözel etiketlendirmeleri içermektedir.
• Yine de, konularının karmaşıklığı nedeniyle tekrarlı cümleler bulunmamalıdır.
• Listelemede; 4 yaş ve civarındaki çocukların öyküleri konu merkezlidir. Karakterlerin eylemleri ya da algısal tutumları listelenir.
• Bağlantı Kurmada; 5 yaş civarındaki çocukların öykülerinde karakterin temel konuya bağlı olarak eylemleri ve başından geçen olaylar anlatılır. Karakterler arasında bağlantı vardır.
• Sıralama: 5-6 yaş ve civarındaki çocukların öykülerinde olaylar hiyerarşik açıdan doğru sıralama ve öykülerin mantık çerçevesinde neden-sonuç ilişkilerine dayandırılarak anlatılır. Bu yaş grubu çocuklarının öykülerinde ne zaman, niçin gibi soruların cevabı bulunmaktadır.
• Öyküleme; 6 yaş ve civarındaki çocukların dönemindedir. yukarıda bahsedilen dört dönemin özellikleri bulunmaktadır.
• Bu özellikler içinde bulundurduğu olayları ve karakterleri ile dinleyici kendi hayal dünyasına göre öykünün sonunu tahmin edebilir.

Çocuk Kütüphanesi

• Kütüphanecilik alanında eğitim almış uzman personelin çalıştığı, çocukların farklı nitelikteki çocuk edebiyatı eserlerine ulaşmasının sağlandığı ortamlardır.
• Alt gelir düzeyinden gelen çocukların gelişimlerinin desteklenmesi amaçlanır
• Kendi yaş gruplarına uygun ve çok sayıda çocuk edebiyatı eserlerini içer