Chủ nghĩa tư bản: Lịch sử và Phát triển

Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản

• Đầu thế kỉ XIX, các nước Mĩ Latinh giành độc lập từ tay thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha.
• Chủ nghĩa tư bản hiện đại là thuật ngữ dùng để chỉ chủ nghĩa tư bản từ sau chiến tranh thế giới thứ II đến nay.
• Một trong những thách thức mà chủ nghĩa tư bản hiện đại phải đối mặt là tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng tài chính mang tính toàn cầu.
• Chủ nghĩa tư bản được xác lập đầu tiên trên thế giới ở Châu Âu.
• Sự kiện đánh dấu sự mở rộng của cuộc cách mạng tư sản bên ngoài châu Âu là Chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mĩ.
• Một trong những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa tư bản hiện đại là xuất hiện tư bản tài chính.
• Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mĩ thế kỉ XVII – XIX có điểm chung là do giai cấp tư sản lãnh đạo.
• Các nước tư bản hiện đại tiêu biểu là Mĩ, Nhật, Đức.
• Sự khác biệt giữa chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh và chủ nghĩa tư bản độc quyền xuất phát từ sự tập trung tài sản và quyền lực.
• Từ đầu thế kỉ XIX, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về nguyên liệu và nhân công, các nước tư bản phương Tây đã tăng cường xâm lược và mở rộng thuộc địa.
• Cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, các nước tư bản chủ nghĩa đã chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.
• Chủ nghĩa đế quốc ra đời từ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX là hệ quả trực tiếp của quá trình xâm lược thuộc địa.
• Cho đến cuối thế kỉ XIX, các nước đế quốc chủ nghĩa đã thiết lập hệ thống thuộc địa rộng khắp ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.
• Đầu thế kỉ XX, Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất.
• Các tổ chức độc quyền ra đời ở các nước tư bản (từ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX) là kết quả của sự liên minh giữa các nhà tư bản lớn.
• Sự kiện đánh dấu sự mở rộng của chủ nghĩa tư bản là Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ.
• Nội dung là một trong những thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại là mâu thuẫn xã hội ngày càng gia tăng.
• Chính sách xâm lược và mở rộng thuộc địa của các nước tư bản nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu nguyên liệu và nguồn nhân công.
• Nước Anh được mệnh danh là “đế quốc mà Mặt Trời không bao giờ lặn” vì có hệ thống thuộc địa rộng khắp thế giới.
• Cuộc Duy Tân Minh Trị (1868) ở Nhật Bản và cuộc cách mạng Tân Hợi (1911) ở Trung Quốc có điểm tương đồng là mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
• Cuộc Duy tân Minh Trị đã đưa Nhật Bản từ nước phong kiến thành nước tư bản chủ nghĩa.
• Ở châu Á, cuối thế kỉ XIX, những quốc gia sau khi tiến hành cải cách, duy tân đã đưa đất nước theo con đường tư bản chủ nghĩa là Nhật Bản và Xiêm.
• Trong những năm 50 – 70 của thế kỉ XIX, các cuộc cách mạng tư sản tiếp tục diễn ra dưới nhiều hình thức ở châu Âu và Bắc Mĩ, điển hình là cách mạng tư sản Anh, cách mạng tư sản Pháp, Chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mĩ.
• Cuối thế kỉ XIX, hầu hết các quốc gia ở châu Á đều trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây, ngoại trừ Nhật Bản và Xiêm.
• Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, Anh được mệnh danh là “công xưởng của thế giới” và “đế quốc mà Mặt Trời không bao giờ lặn”.
• Cuối thế kỉ XIX, sự tập trung sản xuất và tích tụ cao độ đã đưa chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn độc quyền.
• Cuối thế kỉ XIX, Mĩ đã bành trướng và can thiệp nội bộ đối với nhiều nước khu vực Mĩ Latinh.
• Một trong những đặc điểm nổi bật của chủ nghĩa tư bản độc quyền cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX là sự hình thành của các tổ chức độc quyền.
• Lĩnh vực là tiêm năng phát triển của chủ nghĩa tư bản hiện đại là khoa học – công nghệ.
• Nội dung tạo cơ sở cho bước chuyển biến của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang giai đoạn độc quyền là sự phát triển của các tổ chức độc quyền.
• Nội dung phản ánh không đúng đặc điểm của chủ nghĩa tư bản độc quyền là đầu tư, hợp tác với các nước đang phát triển.
• Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản diễn ra theo trình tự: CNTB tự do cạnh tranh => CNTB độc quyền => CNTB hiện đại.
• Một trong những đặc trưng của chủ nghĩa tư bản hiện đại là lực lượng lao động có nhiều chuyển biến về cơ cấu, chuyên môn, nghiệp vụ.

Phần II.Câu trắc nghiệm đúng sai.

• Đúng: Đoạn tư liệu trên phản ánh quá trình giành giật thuộc địa giữa hai đế quốc Anh và Pháp.
• Đúng: Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, Anh là nước có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất thế giới.
• Sai: Khu vực châu Phi là thuộc địa duy nhất của thực dân Anh.
• Sai: Bức tranh biếm họa “Người khổng lồ Rốt – đơ” phản ánh quá trình đầu hàng của các nước châu Phi trước sự xâm lược của thực dân Anh.

• Đúng: Đoạn trích phản ánh một trong những thách thức mà nước Mĩ hiện nay phải đối mặt.
• Đúng: Đoạn trích cho thấy tình trạng phân hóa giàu nghèo ở nước Mĩ diễn ra sâu sắc.
• Đúng: Đoạn trích phản ánh các mặt tích cực và hạn chế của nước Mĩ nói riêng và chủ nghĩa tư bản hiện đại nói chung.
• Sai: Con số 99 trong cụm từ: phong trào “99 chống lại 1” chỉ cuộc đấu tranh của 99 dân nghèo Mĩ diễn ra vào năm 2011.

• Sai: Trong số các nước được thống kê, Nga là nước có diện tích thuộc địa đứng thứ hai.
• Đúng: Pháp có diện tích thuộc địa gấp hơn 5 lần của Đức.
• Đúng: Anh là nước có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất thế giới.
• Đúng: Diện tích thuộc địa của Anh nhiều hơn cả diện tích thuộc địa của Nga, Pháp, Đức cộng lại.

• Đúng: Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, các nước tư bản chủ nghĩa chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.
• Đúng: Các nước đế quốc xâm lược thuộc địa bằng nhiều phương thức khác nhau.
• Sai: Chủ nghĩa đế quốc ra đời gắn liền với chính sách mở rộng và duy trì quyền kiểm soát hoặc ảnh hưởng đối với các quốc gia hay dân tộc yếu hơn ở châu Âu và châu Mĩ.
• Sai: Sử dụng sức mạnh quân sự là phương thức xâm lược thuộc địa chủ yếu của các nước tư bản châu Âu.

• Sai: Các tổ chức độc quyền chỉ được hình thành ở các nước Anh, Pháp, Mĩ.
• Đúng: Đoạn trích là một minh chứng cho thấy các tổ chức độc quyền đã chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế thế giới.
• Sai: Các tổ chức độc quyền ở Pháp, Mĩ, Anh chiếm tỉ lệ gần như tuyệt đối số sản phẩm làm ra trên toàn thế giới.
• Đúng: Chủ nghĩa tư bản chuyển từ tự do cạnh tranh sang độc quyền gắn liền với sự ra đời và phát triển của các tổ chức độc quyền.

Khám phá sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản từ thế kỉ XVII đến nay. Tìm hiểu về các nước tư bản tiêu biểu và những thách thức mà chủ nghĩa tư bản hiện đại phải đối mặt trong bối cảnh toàn cầu hóa. Đánh giá vai trò của giai cấp tư sản trong việc phát triển chủ nghĩa tư bản.