Cellen en Plantencellen

Cellen: Eenheid van Leven

• Levende organismen bestaan uit één of meer cellen. De cel is de fundamentele eenheid van leven.
• Cellen vertonen stofwisseling, bevatten erfelijk materiaal én kunnen zich zelfstandig vermeerderen.
• Licht- en elektronenmicroscopen worden gebruikt om cellen te bestuderen. Elektronenmicroscopie biedt meer detail en dieptewerking.

Celwand (Plantencellen)

• Extra versteviging buiten het celmembraan van plantencellen.
• Hoofdbestandsdeel: cellulose.
• Doorlaatbaar, met plasmodesmata (kleine kanalen) om cellen met elkaar te verbinden.
• Functies: stevigheid, bescherming en transport.

Plastiden (Plantencellen)

• Celorganellen in het cytoplasma van plantencellen, met een dubbel membraan.
• Soorten:
  • Chloroplasten: bevatten chlorofyl (bladgroen) en spelen een rol in fotosynthese.
  • Leukoplasten: kleurloos, slaan zetmeel op.
  • Chromoplasten: rood, oranje, geel, betrokken bij rijping.

Vacuole (Plantencellen)

• Celorganel gevuld met celsap, met een dubbele fosfolipidenmembraan (tonoplast).
• Functies: waterreserves, plantenstevigheid (door turgordruk), opgeslagen reservestoffen, en een plantaardig equivalent van een lysosoom (afbrekende enzymen).

Celmembraan

• Dunne, dubbele fosfolipidenlaag, met geïntegreerde eiwitten en suikers.
• Regelt transport van stoffen in en uit de cel ("douanedienst").
• Houdt polaire stoffen tegen en heeft eiwitkanalen.
• Bevat cholesterol, wat de doorlaatbaarheid en beweeglijkheid van dierlijke cellen beïnvloedt.
• Functies: homeostase behouden en essentieel voor celtransport via diffusie (passief) en actief transport (met energie).

Celkern (Nucleus)

• Bevat DNA, regelt celprocessen en bevat het kernlichaampje.
• Dubbel membraan met poriën.
• Verbinding met het endoplasmatisch reticulum.

Celonderdelen onder Elektronenmicroscoop

• Endoplasmatisch Reticulum (ER): Netwerk van membranen, deel van de productielijn.

• Ruw ER is bedekt met ribosomen (eiwitsynthese).

• Glad ER bevat geen ribosomen (stofwisselingsprocessen).

• Golgi-apparaat: Membranen in afgeplatte blaasjes en zakken, betrokken bij verpakken en verzenden van stoffen.

• Lysosomen: Blaasjes afkomstig van het Golgi-apparaat met afbrekende enzymen. Belangrijk voor afbraak van oude organellen en voedingsstoffen. Zeldzaam in plantencellen.

• Functioneel geheel: ER, Golgi en lysosomen werken samen voor eiwitsynthese, verwerking en afbraak.

• Mitochondriën: Ronde of staafvormige organellen, de energiefabrieken van de cel. Produceren ATP door verbranding van brandstof en zuurstof.

• Cytoskelet: Netwerk van eiwitten met functies voor vorm, structuur, transport (cellen verplaatsen) en beweging binnen de cellen. Drie componenten: microfilamenten, intermediaire filamenten en microtubili.

• Centrosoom en centriolen: Belangrijk bij celdeling in dierlijke cellen. Twee cilindrische centriolen staan loodrecht op elkaar.

Eukaryoten en Prokaryoten

• Twee grote groepen: eukaryoten (met celkern) en prokaryoten (zonder celkern).
• Eukaryoten: dierlijke en plantaardige cellen met een membraan omgeven celkern en specifieke organellen.
• Prokaryoten: bacteriën en archaea zonder celkern, met hun vrij in het cytoplasma gelegen DNA.

Celdifferentiatie

• Proces waarbij ongedifferentieerde cellen zich specialiseren in specifieke structuren en functies.
• Belangrijk in ontwikkeling van weefsels, organen en organismen.
• In de vroege stadia zijn alle cellen gelijk, door genregulatie worden cellen verschillend met verschillende functies en uiterlijk.
• Belangrijk voor groei en herstel tijdens het leven.
  • Stamcellen: belangrijke bron in ontwikkeling nieuwe organen en behandeling ziekten. Totipotente, pluripotente, multipotente en unipotente.
  • Planten: groei door celdeling, strekking en differentiatie (meristemen, apicaal en lateraal).
  • Klonen: genetisch identieke planten maken.
  • Celtherapie: gebruik van stamcellen om weefsels/organen te herstellen, zoals beenmergtransplantaties.

Ontdek de basisprincipes van cellen en plantencellen in dit quiz. Leer over de structuur en functies van cellen, celwanden, plastiden en vacuolen. Test je kennis over de verschillende organellen en hun rol in leven en groei.