Buod ng Kabanata 12, 19, 20, 22, 24, 26, at 29-31: San Diego Cemetery

Mga Suliranin sa Edukasyon

• Kawalan ng panggastos para sa mga kagamitan sa pag-aaral
• Kawalan ng silid-aralan na akma upang makapag-aral nang walang balakid ang mga bata
• Kakaibang pananaw ng mga pari sa paraan ng pagtuturo
• Mga patakaran ng simbahan tungkol sa nilalaman ng kanyang mga aralin
• Kawalan ng pagkakalsa ng mga magulang ng mag-aaral at ng mga taong may katungkulan

Pagtuturo ni Padre Damaso

• Nasusulat sa Espanyol ang mga libro
• Pinanghihimasukan ni Padre Damaso ang mga estudyante sa Espanyol
• Madalas din siyang mamalo at pagmumurahin ang mga bata kapag nakarinig ito ng ingay mula sa tapat ng kumbento

Mga Magulang at mga Pari

• Pinapanigan ng mga magulang ang mga pari tungkol sa pagpalo bilang epektibong paraan ng pagdidisiplina at pagtuturo
• Ang pakikialam ng parl, at ang maraming mga balakid sa pagtuturo ang naging sanhi upang magkasakit ang guro

Sementeryo ng San Diego

• Matatagpuan sa isang malawak na palayan at nababakuran ng lumang pader at kawayan
• Masukal ang libingan at may malaking krus na nakatirik sa kalagitnaan
• Makipot ang daan patungo sa sementeryo, maputik kapag tag-ulan at maalikabok naman kung tag- araw

Si Ibarra at si Padre Damaso

• Sinaway ng batikang sepulturero ang kanyang kasama sa pagrereklamo nito at pinagpatuloy ang paghuhukay hanggang sa malahon ang bangkay
• Si Ibarra ay nagtungo sa sementeryo at kaagad na nagtungo sa libingan ng kanyang ama
• Itinapon ng sepulturero ang bangkay sa lawa dahil sa kabigatan nito at hindi na nailibing sa libingan ng mga Intsik

Mga Pagtulong ni Don Rafael

• Itinuro ng guro kung saan haitapon ang bangkay ng kanyang ama
• Si Don Rafael kasi ang tumustos sa kanyang mga pangangailangan sa pagtuturo noong siya ay nagsisimula pa lamang
• Naitulong nito sa kanyang kapakanan at sa ikauunlad ng edukasyon