Bitki Formasyonları

Bitki Formasyonları

• Bitki örtüsü vejetasyon olarak adlandırılır ve dört ana gruba ayrılır.
• Ağaç formasyonları, çalı formasyonları, ot formasyonları, çöl formasyonu.

Ağaç Formasyonları

• Ekvatoral yağmur ormanları 0-10 derece enlemleri arasında bulunur.
• Ekvatoral yağmur ormanları yıl boyunca yeşil kalan yayvan yapraklı ormanlardır.
• Ekvatoral yağmur ormanları biyoçeşitlilik açısından dünyanın en zengin bölgesidir.
• Muson ormanları kışın yaprak döken geniş yapraklı ormanlardır.
• Muson ormanları kış kuraklığından dolayı yaprak dökerler.
• Orta kuşağın karma yapraklı ormanları Batı Avrupa'da yaygındır.
• Karma yapraklı ormanlarda hem geniş yapraklı hem de iğne yapraklı ağaçlar bulunur.
• İğne yapraklı ormanlar Sibirya, İskandinavya, Kanada ve Alaska'da bulunur.
• İğne yapraklı ormanlara Tayga veya boreal ormanları denir.

Çalı Formasyonları

• Maki Akdeniz ikliminin tipik bitki örtüsüdür.
• Maki yıl boyu yeşil kalan bodur ağaç ve çalılardan oluşur.
• Maki, kızılçam ormanlarının tahrip edilmesiyle oluşmuştur.
• Garig, maki bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle oluşur.
• Psödo-makiler, orta kuşağın karma ormanlarının tahrip edilmesi sonucu ortaya çıkar.

Ot Formasyonları

• Savan ikliminin bitki örtüsü uzun boylu ot topluluklarından oluşur.
• Bozkır ikliminin bitki örtüsü ilkbaharda yeşerip yazın kuruyan otlardan oluşur.
• Bozkır bitki örtüsü çayır örtüsü olarak da adlandırılır.
• İğne yapraklı ormanlar, sert karasal iklimin dağlardaki yüksek kesimlerinde görülür.
• Tundra ikliminin bitki örtüsü yazın yeşeren otlardan oluşur.
• Tundralar Sibirya, Kanada ve Alaska'nın kuzeyinde görülür.

Çöl Formasyonu

• Çöl ikliminin bitki örtüsü kurakçıl otlar ve kaktüslerden oluşur.

Bitki Dağılımını Etkileyen Faktörler

• İklim, bitki dağılımını etkileyen en önemli faktördür.
• Her iklimin kendine özgü sıcaklık ve yağış grafiği vardır.
• Yer şekilleri ve toprak, bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddelerini sağlar.
• Biyolojik faktörler, özellikle insanlar ve diğer canlılar, bitki örtüsünü etkiler.

Türkiye'deki Bitki Çeşitliliği

• Relikt bitki, geçmişte yaygın olup şimdi sınırlı bir alanda yaşayan bitkidir.
• Endemik bitki, sadece belirli bir bölgede yetişen bitkidir.
• Türkiye'deki endemik bitkilere örnekler: sığla ağacı, günlük ağacı, İspir meşesi, Anzer çayı, Safran otu, Kazdağı göknarı, Datça hurması.
• Türkiye'nin orman varlığı en çok Karadeniz ve Akdeniz bölgelerindedir.
• Maki ve garikler Akdeniz ikliminde, psödo-makiler Karadeniz ikliminde bulunur.
• İç ve Doğu Anadolu'da stepler ilkbaharda yeşerip yazın kurur.
• Yaylalar yaz yağışlarıyla yeşil kalır.

Dünya Üzerindeki Bitki Örtüsü Bölgeleri

• Amazon havzası, Kongo havzası, Malezya, Endonezya, Gine Adaları: Ekvatoral yağmur ormanları.
• Savan bitki örtüsü.
• Muson ormanları.
• Çöl formasyonu.
• Avustralya'nın güneybatısı, Şili'nin ortası, Kaliforniya: Kızılçam, maki, garig.
• Sibirya, Kanada, Alaska: İğne yapraklı ormanlar.
• Batı Avrupa, ABD'nin güneydoğusu ve kuzeybatısı, kuzey Sibirya: Yaprak döken ormanlar.
• Kanada ve Alaska'nın kuzeyi: Tundra.

Beşerî Sistemler Özeti

Nüfus

• Nüfus, belirli bir alanda belirli bir zamanda yaşayan insan sayısıdır.
• Nüfus sayımı, bu insanları özelliklerine göre gruplandırma işlemidir.

Nüfus Sayım Yöntemleri

• De Facto: Sayım günü neredeysen oranın nüfusuna dahil olursun.
• De Jure: Sürekli ikametgah adresine göre sayım yapılır.

Nüfus Sayımı Sonuçları

• Cinsiyet dağılımı.
• Ortalama yaşam süresi.
• Yaş gruplarına göre dağılım.
• Okuryazarlık oranı.
• Doğum ve ölüm oranları.
• Nüfus artış hızları.
• Şehir ve kır nüfusu.

Nüfus Sayımı Tarihi

• İlkel sayımlarda sadece erkekler sayılırdı.
• Modern sayımlarda nüfusun çeşitli özellikleri gruplandırılır.
• Dünya nüfusu tarihsel süreçte sürekli artmıştır.

Nüfus Artışında Sıçramalar

• Paleolitik dönemde etin keşfi.
• Neolitik dönemde yerleşik hayata geçiş.
• Sanayi devrimi ile makinelerin kullanımı, sağlık hizmetlerinin gelişmesi.

Nüfus Dağılımını Etkileyen Faktörler

• Doğal faktörler: İklim, yer şekilleri, toprak verimliliği, su kaynakları.
• Beşeri faktörler: Sanayi, ticaret, tarım, ulaşım, madencilik.

Nüfusun Seyrek Olduğu Yerler

• Amazon havzası.
• Batı Avustralya çöl bölgesi.
• Himalaya dağları.
• Sahra Çölü.
• Soğuk bölgeler.

Nüfusun Yoğun Olduğu Yerler

• Batı Avrupa.
• ABD'nin güneydoğusu.
• Doğu Asya (Çin).
• Güney Asya (Hindistan).
• Mısır.
• Nijerya.

Nüfus Piramitleri

• Ülkelerin nüfus yapısını gösterir.
  • İçe çökük kenarlı piramitler: Az gelişmiş ülkeler, yüksek doğum ve ölüm oranları, düşük nüfus artışı.
  • Düzgün üçgen piramitler: Gelişmekte olan ülkeler, yüksek doğum oranları, azalan ölüm oranları.
  • Asimetrik piramitler: Doğum oranlarının azaldığı ülkeler, nüfus artışını azaltıcı politikalar.
  • Arı kovanı piramidi: Gelişmiş ülkeler, düşük doğum ve ölüm oranları.
  • Düşük doğum oranı varken son dönemde artan doğum oranı: Gelişmiş ülkeler.
  • Yavaş, hızlı, yavaşlayan ve düşük nüfus artış hızları farklı piramitlerle gösterilir.

Türkiye'de Nüfus

• İlk nüfus sayımı 1831'de I. Mahmut döneminde yapıldı.
• Cumhuriyet tarihindeki ilk sayım 1927'de yapıldı (13.6 milyon).
• Başlangıçta nüfus artışını teşvik edici politikalar izlendi.
• 1935-45 arası nüfus artış hızı azaldı (II. Dünya Savaşı).
• En yüksek nüfus artış hızı 1960'larda yaşandı.
• 1980'lerden itibaren nüfus artış hızı düştü.
• Günümüzde Türkiye nüfusu yaklaşık 86 milyondur.

Türkiye'de Nüfusun Dağılımı

• Yoğun nüfuslu yerler: İstanbul, Bursa, İzmir, Antalya Körfezi, Adana-Hatay-Antep-Urfa hattı, Batman, Doğu Karadeniz, Samsun, Zonguldak, Ankara.
  • Batman ve Zonguldak: Madencilik.
  • Hatay, Adana, Antalya: Tarım ve turizm.
  • Ankara: İdari yapı.
  • Bursa ve İstanbul: Beşeri faaliyetler.
• Seyrek nüfuslu yerler: Yıldız Dağları, Çanakkale, Muğla, Teke-Taşeli Platosu, Hakkari, Sivas, Erzurum-Kars-Ardahan, Orta Karadeniz.
  • Nedenler: Yer şekilleri, iklim, karstik arazi.
  • Tuz Gölü çevresi: Kuraklık.

Bitki Toplulukları ve İklim İlişkisi

• Ekvatoral iklim: Amazon, Kongo, Malezya, Endonezya, Gine Adaları. Yıl boyu yeşil kalan yayvan yapraklı ormanlar.
• Akdeniz iklimi: Akdeniz çevresi, Kaliforniya, Şili'nin ortası, Güney Afrika'da Kap bölgesi, Avustralya'nın güneybatısı. Yıl boyu yeşil kalan bodur ağaç ve çalılar, maki ve garik.
• Okyanusal iklim: Batı Avrupa, ABD'nin güneydoğusu ve kuzeybatısı, Arjantin, Güney Afrika, Avustralya'nın doğusu, Yeni Zelanda. Karma yapraklı ormanlar (sonbaharda yaprak döker).
• Çöl iklimi: Kurakçıl otlar ve kaktüsler (dikey kök sistemi).
• Sert karasal iklim: İğne yapraklı ormanlar (tayga, boreal ormanları).
• Muson iklimi: Muson Asyası. Yaprak döken ormanlar (kış kuraklığı nedeniyle). Tik ağacı.
• Step iklimi: Step toplulukları (dar alanda görülür).
• Savan iklimi: Amazon ve Kongo havzaları çevresi. Uzun boylu ot toplulukları, tek tük ağaçlar.

Nüfus Yoğunluğu ve Nedenleri

• Grönland: Soğuk iklim nedeniyle seyrek nüfuslu.
• ABD'nin güneydoğusu: Ticaret nedeniyle yoğun nüfuslu.
• Amazon havzası: İklim nedeniyle seyrek nüfuslu.
• Sahra Çölü: Yağış azlığı ve sıcaklık farkları nedeniyle seyrek nüfuslu.
• Sibirya: Soğuk iklim nedeniyle seyrek nüfuslu.
• Çin ve Hindistan: İklim, tarım, beşeri faaliyetler, tarihi faktörler nedeniyle yoğun nüfuslu.
• Orta Avustralya: Çöl iklimi nedeniyle seyrek nüfuslu.
• Mısır ve Batı Avrupa: Yoğun nüfuslu.
• Kongo havzası: Seyrek nüfuslu.

Endemik Bitki Türleri (Türkiye)

• Sığla, Datça hurması, Kazdağı göknarı, Anzer çayı, Safran otu, İspir meşesi (sadece Türkiye'de bulunur).

Türkiye'deki Çalı Toplulukları

• Maki: Yıl boyu yeşil kalan bodur ağaçlar (zeytin, zakkum, keçiboynuzu, kermez meşesi).
• Garig: Makilerin tahrip edilmesiyle ortaya çıkan kısa boylu ot toplulukları (lavanta, kekik, funda, laden, yasemen).
• Psödo-Maki: Karadeniz'deki geniş yapraklı ormanların tahribiyle oluşan yalancı maki (fındık, böğürtlen, yabani elma, yabani).
• Antropojen bozkırlar: Karasal iklimde meşe ormanlarının tahribiyle oluşur.

Türkiye'deki Bitki Örtüsü Dağılımı (Özet)

• Akdeniz kıyı kuşağı: Maki (alt kesimler), kızılçam ormanları, sedir, göknar, karaçam, dağ çayırları (üst kesimler).

Nüfus Değişimleri ve Etkileri

• Bir ülkenin nüfus yapısı değişebilir.
• Doğum oranları azalırsa, gelişmişlik artar, ortalama insan ömrü yükselir, şehirleşme artar, yaşlı nüfus oranı artar.

Orman Üst Sınırı

• Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe orman üst sınırı alçalır.
• Sıcaklık Ekvatordan kutuplara doğru azalır (güneş ışınlarının geliş açısı daralır).
• Türkiye'nin nüfus artış hızı hep sıfırın üzerindedir (nüfus artmıştır).
• Nüfus artış hızının düşmesinin nedeni, Cumhuriyetin ilk yıllarındaki II. Dünya Savaşı'dır.
• Nüfus miktarının en fazla olduğu yıl 2022'dir.
• Nüfus artış hızının en yüksek olduğu dönem 1955-1960'tır.