Bipolaire Stemmingsstoornissen Quiz

Bipolaire stoornissen worden gekenmerkt door terugkerende manische, hypomanische en depressieve episoden, afgewisseld door symptoomvrije periodes.

Bipolaire I-stoornis: Ernstige manische episoden met of zonder depressieve episoden.

Bipolaire II-stoornis: Hypomanische episoden (minder ernstige manie) met depressieve episoden.

Cyclothyme stoornis: Minder ernstige variant met afwisselende, lichte depressieve en manische symptomen, zonder volledige episoden.

Manische symptomen en depressieve symptomen kunnen tijdens dezelfde episode optreden, wat een episode met gemengde kenmerken wordt genoemd.

De cyclothyme stoornis is een minder ernstige variant van bipolaire stoornissen, waarbij de symptomen milder zijn en geen volledige episoden worden ervaren.

Het beloop van bipolaire stoornissen verschilt per persoon. Sommigen ervaren slechts enkele episodes, terwijl anderen frequente terugkerende episoden hebben of 'rapid cycling' (snelle wisselingen).

Hoewel depressieve episoden vaker voorkomen, zijn manische episoden verstorender voor het leven van de patiënt.

De bipolaire stoornis wordt gediagnosticeerd op basis van het patroon van stemmingsepisoden.

De bipolaire stoornis moet onderscheiden worden van andere stoornissen als unipolaire depressie, schizofrenie en borderline-persoonlijkheidsstoornis.

Een periode met verhoogde energie, euforie of prikkelbaarheid die minstens een week duurt en ernstige problemen veroorzaakt in het dagelijks leven.

Een lichtere vorm van manie, met minder ernstige symptomen en geen grote problemen in het dagelijks leven.

Een periode van somberheid, verlies van interesse en energie die minstens twee weken duurt.

Het afwisselen van depressieve, manische of hypomanische episoden in verschillende combinaties.

Een ernstige stoornis die wordt gekenmerkt door het afwisselend optreden van depressieve en manische episoden.

Een stoornis waarbij depressieve episoden afgewisseld worden met hypomanische episoden.

Een behandeling die gericht is op het voorkomen van nieuwe episoden.

Een behandeling die direct gericht is op het verminderen van de symptomen tijdens een episode.

Een behandeling die gericht is op het voorkomen van terugval.

Een combinatie van psycho-educatie, medicatie, psychosociale begeleiding en op indicatie psychotherapie.

Het herkennen van de symptomen en het zoeken naar professionele hulp.

Het uitsluiten van andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken.

De studie van de frequentie en verspreiding van bipolaire stoornissen in de bevolking.

De factoren die bijdragen aan het ontstaan van bipolaire stoornissen.

Een afwisseling van manische en depressieve episoden binnen een korte periode. De stemmingswisselingen kunnen snel achter elkaar optreden, waardoor de patiënt vaak instabiel is.

Een episode waarbij manische en depressieve symptomen tegelijkertijd aanwezig zijn. De patiënt kan zowel euforisch als somber zijn, actief en rusteloos, maar tegelijk ook vermoeid en neerslachtig.

De diagnose van een bipolaire stoornis wordt gesteld op basis van een grondige analyse van het verleden en de huidige symptomen van de patiënt. Een gespecialiseerde arts onderzoekt de patiënt en bevraagt hem over zijn voorgeschiedenis, huidige symptomen en medische status.

Het onderscheid maken tussen een bipolaire stoornis en andere aandoeningen, zoals een unipolaire depressieve stoornis of schizofrenie. De symptomen en het beloop van de aandoening helpen bij het vaststellen van de juiste diagnose.

De medische voorgeschiedenis van de patiënt, waaronder eerdere medische diagnoses, behandelingen en medicatiegebruik.

Een gedetailleerd onderzoek van de patiënt om de huidige mentale toestand te beoordelen. Dit omvat het observeren van gedrag, het stellen van vragen over stemming, gedachten en gedrag en het uitvoeren van psychologische testen.

Een vorm van bipolaire stoornis waarbij de patiënt een voortdurende wisseling ervaart van lichte manische en depressieve symptomen.

Een behandeling met medicijnen die de stemming stabiliseert en de frequentie en intensiteit van stemmingswisselingen verminderen.

Een therapeutische aanpak waarbij de patiënt leert omgaan met zijn emoties, gedachten en gedrag, en vaardigheden ontwikkelt om stress te beheersen en een gezonde leefstijl te bevorderen.

Een combinatie van medicatie en psychotherapie. Dit is vaak de meest effectieve aanpak voor de behandeling van bipolaire stoornissen.

Een depressieve episode die onderdeel is van een bipolaire stoornis. Deze wordt gekenmerkt door vijf of meer symptomen zoals sombere stemming, verlies van interesse, gewichtsverandering, slaapstoornissen, psychomotorische veranderingen, vermoeidheid, waardeloosheid, concentratieproblemen en suïcidale gedachten.

Een staat die gekenmerkt wordt door langdurige stemmingsschommelingen die niet voldoen aan de criteria voor een manische of depressieve episode. Deze schommelingen blijven echter merkbaar en beïnvloeden het dagelijks leven.

Deze diagnose stelt men vast bij mensen die een manische of depressieve episode ervaren met gemengde kenmerken, oftewel symptomen van beide tegelijkertijd. Denk bijvoorbeeld aan iemand die een hoge energie heeft maar tegelijkertijd somber en suïcidaal is.

Een bipolaire stoornis waarbij de episoden zich snel achter elkaar opvolgen. Dit betekent dat iemand in korte tijd wisselt tussen manische/hypomanische en depressieve episoden. Het is een complexere variant van de bipolaire stoornis, die moeilijker te behandelen is.

Een toestand die gekenmerkt wordt door een langdurig verhoogde stemming en energie, maar minder ernstig dan manie. Mensen met hypomanie kunnen wellicht creatiever zijn en energieker dan normaal, maar hun gedrag is niet zo extreem of disfunctioneel als bij manie.

Een bipolaire stoornis die gekenmerkt wordt door manische episoden met psychotische kenmerken. Psychotische symptomen zijn waanideeën en hallucinaties, wat betekent dat iemand dingen ziet of hoort die niet echt zijn.

Deze diagnose is van toepassing op mensen die minstens één manische episode hebben ervaren, maar geen psychotische symptomen tijdens die episode. Deze vorm van bipolaire stoornis wordt ook wel bipolaire stoornis type I genoemd.

Een bipolaire stoornis die gekenmerkt wordt door hypomanische episoden en depressieve episoden. Mensen met bipolaire stoornis type II ervaren geen echte manische episoden.

Een fase waarin iemand herhaaldelijk wisselt tussen manische of hypomanische episoden en depressieve episoden in een korte periode. Dit kan betekenen dat iemand binnen een week of zelfs binnen een dag verschillende stemmingen ervaart. Rapid cycling is een complexe vorm van bipolaire stoornis en kan moeilijker te behandelen zijn.

Een depressieve episode die niet gepaard gaat met de symptomen van een (hypo)manische fase. Mensen hiervan kunnen last hebben van symptomen zoals sombere stemming, verlies van interesse, slaapstoornissen, vermoeidheid, waardeloosheid, concentratieproblemen en suïcidale gedachten.

Een bipolaire stoornis die gekenmerkt wordt door depressieve episoden die ernstig genoeg zijn om te voldoen aan de criteria voor een grote depressieve stoornis. Deze episodes worden geassocieerd met de kenmerken van een bipolaire stoornis, zoals een familiegeschiedenis van bipolaire stoornis of een gunstige respons op lithium.

Een stoornis die kenmerken van zowel schizofrenie als een bipolaire stoornis combineert. De patiënt ervaart zowel psychotische symptomen als stemmingswisselingen.

Een bipolaire stoornis waarbij de stemmingswisselingen zeer snel en kortdurend zijn. De patiënt ervaart meerdere manische, hypomanische en depressieve episoden binnen een korte periode.

Een persoonlijkheidsstoornis die gekenmerkt wordt door instabiliteit in relaties, identiteit en emoties. De patiënt ervaart intense en snelle stemmingswisselingen, vaak als reactie op interpersoonlijke problemen.

Wanneer twee of meer stoornissen tegelijk voorkomen bij dezelfde persoon. In dit geval kan een bipolaire stoornis naast een borderline-persoonlijkheidsstoornis voorkomen.

Manische symptomen (verhoogde stemming, energie en activiteit) die worden veroorzaakt door een lichamelijke aandoening of het gebruik van geneesmiddelen.

Een minder ernstige vorm van manie die door het gebruik van antidepressiva kan worden veroorzaakt.

Een stemmingsstoornis die wordt veroorzaakt door het gebruik van geneesmiddelen of andere psychoactieve stoffen. De stemmingsepisoden worden niet geclassificeerd als primaire bipolaire stoornis.

De behandeling van een bipolaire-stemmingsstoornis door een (genees)middel bestaat uit het verminderen en zo mogelijk stoppen van het gebruik van het medicijn.

Een stemmingsstoornis die wordt veroorzaakt door een lichamelijke aandoening. De stemming wordt direct beïnvloed door een medische aandoening.

Een somatische aandoening die (mede)oorzaak kan zijn van manie. De stemmingsepisoden worden dan niet gediagnosticeerd als primaire bipolaire stoornis.

De bipolaire stoornis kan zich op elke leeftijd manifesteren, maar komt het meest voor tussen de adolescentie en de jonge volwassenheid.

Een genetische component speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van bipolaire stoornissen.

De genetische basis van bipolaire stoornissen is complex. Verschillende genen dragen bij aan de ontwikkeling van de stoornis, met overlappende genen met schizofrenie en unipolaire depressie.

De neurobiologische oorzaken van bipolaire stoornissen zijn gecompliceerd en omvatten onder andere de neurotransmitters serotonine, dopamine en glutamaat.

In de acute fase van een manie wordt in eerste instantie gekeken of de patiënt antidepressiva gebruikt. Deze dienen dan gestopt te worden.

Bij een ernstige manie heeft het de voorkeur om met een antipsychoticum te behandelen, zoals haloperidol, olanzapine, quetiapine of risperidon. Eventueel kan dit aangevuld worden met een stemmingsstabilisator.

Bij een lichtere manie kan ervoor worden gekozen om alleen een stemmingsstabilisator toe te dienen.

De doeltreffendheid van antidepressiva bij bipolaire depressie is minder goed onderzocht dan bij unipolaire depressie. Wees altijd alert op mogelijke destabiliserende effecten.

Een depressieve episode in het kader van een bipolaire-II-stoornis kan met een antidepressivum worden behandeld, mits geen gemengde kenmerken aanwezig zijn.

Bij een depressieve episode in het kader van een bipolaire-I-stoornis wordt nooit alleen met een antidepressivum behandeld, omdat dit tot manie of hypomanie kan leiden.

De farmacotherapie van bipolaire stoornis verschilt per fase van de aandoening en is complex doordat patiënten verschillend reageren op medicatie.

Stemmingsstabilisatoren zijn essentieel in de onderhoudsbehandeling van bipolaire stoornis.

Lithiumcarbonaat is de best onderzochte en meestgebruikte stemmingsstabilisator.

Elektroconvulsieve therapie (ECT) kan worden toegepast bij ernstige manie die niet reageert op medicijnen.

Het doel van de behandeling van bipolaire stoornis is om de ernst en duur van episoden te verminderen, nieuwe episoden te voorkomen en het functioneren te optimaliseren.

Naast medicatie is psychosociale begeleiding en psycho-educatie belangrijk in alle fasen van de behandeling.

Psychotherapie kan op indicatie worden toegepast naast medicatie.

CLOCK-genen, gelegen in de suprachiasmatische kern van de hypothalamus, regelen het circadiane ritme. Mutaties in deze genen bij muizen veroorzaken maniforme gedragingen, zoals verminderde slaapbehoefte, verhoogde activiteit en een toegenomen verlangen naar drugs.

Stemmingsstoornissen worden geassocieerd met een ontregelde immuunrespons, waarbij de balans tussen pro-inflammatoire en anti-inflammatoire cytokinen verstoord is. Dit kan leiden tot ontstekingen in de hersenen.

Bij bipolaire stoornis verloopt de hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA-as) abnormaal. Dit betekent dat de reactie op stress verhoogd is en het lichaam minder goed in staat is om terug te keren naar een normale toestand.

Brain-derived neurotrophic factor (BDNF) is een eiwit dat belangrijk is voor de groei en overleving van neuronen. Bij bipolaire stoornis zijn BDNF-spiegels verlaagd, wat kan leiden tot hersenbeschadiging.

Bij bipolaire stoornis is het totale hersenvolume niet afgenomen, in tegenstelling tot bij schizofrenie. Wel zijn er afwijkingen in de hersenen, zoals vergroting van de ventrikels en een toename van witte stofletsels.

De vergroting van de ventrikels bij bipolaire stoornis kan te wijten zijn aan celdood als gevolg van ontstekingen in de hersenen en excitotoxiciteit.

Witte stofletsels bij bipolaire stoornis kunnen worden veroorzaakt door een gebrek aan bloedtoevoer naar de hersenen.

De prefrontale cortex is een hersengebied dat betrokken is bij besluitvorming, plannen en emotieregulatie. De connectiviteit van deze hersengebieden is verstoord bij bipolaire stoornis.

De amygdala is een hersengebied dat betrokken is bij emoties. Bij bipolaire stoornis kan het volume van de amygdala afnemen door celdood of toenemen door medicatie.

Magnetische resonantiespectroscopie (MRS) laat zien dat bij bipolaire stoornis neuronen in de prefrontale cortex verloren gaan. Dit betekent dat de hersenen minder goed functioneren.

Functioneel MRI-onderzoek (fMRI) laat zien dat mensen met bipolaire stoornis moeite hebben met cognitieve controle, maar overgevoelig zijn voor emoties.

Externe factoren, zoals zonsopgang, zonsondergang, werk en maaltijden, kunnen het biologische ritme beïnvloeden. Bij bipolaire stoornis kan een disruptie van het biologische ritme leiden tot manische of depressieve episoden.

Interpersoonlijke en sociaalritmetherapie (IP-SRT) is een psychotherapie die focust op het herkennen van de samenhang tussen circadiane verstoringen en externe factoren. Deze therapie helpt patiënten hun ritme te stabiliseren.

Hoewel de bipolaire stoornis voornamelijk neurobiologisch bepaald is, spelen psychologische stressfactoren een rol in het ontstaan van stemmingsepisoden.

Negatieve ervaringen in de kindertijd, zoals seksueel misbruik of mishandeling, kunnen de kans op bipolaire stoornis verhogen en het beloop ernstiger maken.

Een gebrek aan sociale steun en weinig sociale activiteiten dragen bij aan een ongunstig beloop van bipolaire stoornis.

Lithium, carbamazepine, valproïnezuur en antipsychotica kunnen risico's met zich meebrengen bij bepaalde medische condities. Schildklier-, nier-, hart-, lever-, en bloedstoornissen, alsook overgewicht vereisen extra aandacht bij het voorschrijven van deze medicijnen.

Het is belangrijk om van tevoren de laboratoriumwaarden van patiënten te controleren, omdat stemmingsstabilisatoren op lange termijn schade aan organen kunnen veroorzaken.

Psycho-educatie informeert patiënten over hun diagnose, de aard en mogelijke consequenties van de aandoening, de invloed van leefstijl en middelengebruik, de behandeling op de korte en lange termijn, en de effecten van medicatie.

Cognitieve gedragstherapie (CGT) en interpersoonlijke en sociale-ritmetherapie (IP-SRT) zijn twee belangrijke behandelingsvormen voor bipolaire stoornissen.

Bij CGT wordt gefocust op het corrigeren van negatieve gedachten en het aanleren van effectievere gedragsstrategieën tijdens depressieve episodes en hypomanie.

IP-SRT benadrukt het managen van interpersoonlijke problemen, zoals relatieproblemen en verlieservaringen, en het bevorderen van een regelmatige leefstijl en activiteitenpatroon.

Elke patiënt met een bipolaire stoornis heeft psychosociale begeleiding nodig, afgestemd op de ernst van de klachten en de fase van de aandoening.

Psychosociale begeleiding kan door een psychiater, psycholoog of (gespecialiseerd) verpleegkundige worden uitgevoerd.

Technieken uit specifieke psychotherapieën worden ingezet om stress te reguleren, (interpersoonlijke) problemen op te lossen en leefstijl aan te passen.

Patiënten met een bipolaire stoornis kunnen hun stemmingswisselingen beter begrijpen door een stemmingsgrafiek (LifeChart) bij te houden.

Wanneer stemmingsepisoden elkaar snel afwisselen, zonder duidelijk interval, spreken we van rapid cycling. Dit kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door middelenmisbruik, schildklierdisfunctie of verstoring van het circadiane ritme.

Antidepressiva worden bij rapid cycling doorgaans vermeden, omdat ze de snelle wisseling van stemmingen kunnen verslechteren.

Rapid cycling reageert vaak minder goed op medicijnen; er zijn vaak combinaties nodig om een verbetering te bereiken.

Een stemmingsgrafiek bijhouden kan helpen om het ziektebeloop te begrijpen en juiste behandelingskeuzes te maken.

Omdat er een aanzienlijk risico is op terugval (nieuwe manische of depressieve episodes), wordt onderhoudsbehandeling aanbevolen na drie of meer stemmingsepisoden.

Lithium is de eerste keus voor onderhoudsbehandeling, omdat het bewezen effectief is om nieuwe episoden te voorkomen.

Quetiapine, valproïnezuur, olanzapine of lamotrigine kunnen alternatieven zijn voor lithium, vooral wanneer iemand in de acute fase goed op deze medicijnen heeft gereageerd.

Lamotrigine is vooral effectief voor het voorkomen van depressieve episodes, maar niet voor manische episodes. Het is dus geschikt voor bipolaire II-stoornis, maar niet voor bipolaire I-stoornis.

De dosering in de onderhoudsfase wordt vaak gebaseerd op de bloedspiegel, maar de klinische respons (hoe iemand zich voelt) is de belangrijkste indicator.

Lithium heeft een smalle therapeutische breedte, wat betekent dat een kleine verhoging van de dosis al intoxicatiesymptomen kan veroorzaken.

Patiënten die geen klachten meer ervaren en die niet weten of ze daadwerkelijk terug zullen vallen, zijn vaak terughoudend om met onderhoudsbehandeling te beginnen.

Psycho-educatie is essentieel om patiënten een goed inzicht te geven in de bipolaire stoornis en de behandeling, en de therapietrouw te bevorderen.

Wanneer een patiënt stabiel is, kan hij de wens uiten om met de onderhoudsbehandeling te stoppen. De voor- en nadelen van stoppen moeten dan zorgvuldig worden afgewogen.

Het is beter om een effectieve profylaxe (voorkoming van recidief) niet te stoppen, gezien de grote kans op terugkeer van de symptomen.

Medicatie geleidelijk afbouwen in een periode van drie maanden kan onttrekkingssymptomen en een snelle terugval voorkomen.