Biologische Ontwikkeling: Inleiding

Biologische Ontwikkeling: Inleiding

• WGA, HC en WGB zijn onderdeel van het vak.
• Het boek en kennisclips zijn verplichte literatuur, optionele filmpjes verdiepen de stof.
• Colleges bieden context, verbanden, verdieping, en verduidelijking.
• De tentamen bestaat uit 40 meerkeuzevragen en 4 open vragen.
• Werkgroep B is verplicht.
• Meer dan één absentie bij WG B voldoet niet aan de eisen om het vak te halen.
• WG A is facultatief, maar de literatuur lezen is wel aangeraden.
• Het Portfolio is 20% van het eindcijfer en bestaat uit opdrachten, testen, en reflectie.
• De portfolio moet uiterlijk op de tentamendag worden ingeleverd

Thema 1: Leerdoelen

• Belangrijke theorieën binnen de ontwikkelingspsychologie kunnen herkennen, beschrijven, uitleggen en vergelijken.
• Concepten en de terminologie binnen de ontwikkelingspsychologie correct kunnen benoemen, uitleggen, onderscheiden en aan elkaar kunnen koppelen.
• Mijlpalen in de ontwikkeling beschrijven, en leeftijden inschatten of vaardigheden vergelijken.
• De relatie tussen genen, omgeving, cognitie en gedrag kunnen samenvatten en uitleggen, inclusief hoe diversiteit leidt tot verschillende ontwikkelingspaden.
• Concrete adviezen aan ouders geven voor een optimale omgeving voor de ontwikkeling van hun kind.

Onderwerpen

• Kritische periodes van ontwikkeling.
• DNA en genen als basis.
• Prenatale ontwikkeling.
• Geboorte en kindertijd.
• Puberteit.

Belangrijke Termen

• Fylogenese: Het ontstaan van een soort (evolutie).
• Ontogenese: De ontwikkeling van een individu.
• Genotype: Unieke set genen van een individu.
• Fenotype: Observeerbare kenmerken.
• Mytose: Celdeling van autosomen.
• Meiose: Celdeling van gameten (geslachtscellen).
• Zygote: Bevruchte eicel.
• Mutatie: Verandering in genetisch materiaal.
• Epigenetica: Regulatie van genen zonder aantasting van structuur (imprinten) en kan terug veranderen.
• Imprinting: Het aan- of uitzetten van genen.
• Homozygoot: Met dezelfde allel (BB/bb).
• Heterozygoot: Met verschillende allelen (Bb).
• Dominant, recessief en co-dominant: (bloedgroep AB).

Epigenetica en Omgeving

• Het doel is normale ontwikkeling in verschillende omgevingen mogelijk te maken.
• Het brein is hierbij erg gevoelig.
• DNA Methylation neemt af met de leeftijd.
• Histone modificatie en non-coding RNA zijn voorbeelden van epigenetica.
• Specialisatie na celmigratie van cellen naar zenuw- of spiercellen is een voorbeeld.
• Roken beïnvloedt DNA Methylation, maar dit kan herstellen na het stoppen.
• Bacteriën die het immuunsysteem aantasten en voeding van de moeder kunnen de epigenetica van het kind beïnvloeden.

Nature vs. Nurture

• Nativisme versus behaviorisme, de meeste ontwikkelingspsychologen bevinden zich tussen deze twee extremen.
• Genen en omgeving interageren en modificeren elkaar.
• Optimale ontwikkeling vereist een afstemming van genen en omgeving.
• De omgeving speelt een rol vanaf de conceptie, dus in de 9 maanden voor de geboorte.

Onderzoeksmethoden

• Onderzoek wordt gedaan door middel van familiestudies, tweelingstudies en adoptiestudies.
• Er wordt gekeken naar de mate van genetische overeenkomsten en omgevingen die gelijk/verschillend zijn.
• Adoptiestudies zijn zeldzaam, biologische families zijn moeilijk te traceren, en geen sprake van causale verbanden.

Genen: Samenvatting

• Genen zijn dwingend om tot de goede soort te komen en zijn structureel en regulatoir.
• Genen geven flexibiliteit voor omgevingsinvloeden, plasticiteit, en interageren.
• Interactie vindt plaats met de omgeving.
• Spontane mutaties, goed of kwaad, direct of indirect, en problemen op het Y-chromosoom hebben effect op jongens.

Invloed van Chromosoomafwijkingen

• Problemen op het Y-chromosoom hebben effect op jongens.
• Problemen op het X-chromosoom hebben vaak ook effect, omdat de andere X het bij meisjes overneemt.

Prenatale Ontwikkeling

• De prenatale ontwikkeling is verdeeld in drie perioden:
  • Zygote (0-2 weken): Bevruchting, innesteling, aanleg van de placenta.
  • Embryo (2-8 weken): Ontwikkeling van armen, benen, gezicht, organen en spieren; het hart begint te kloppen.
  • Foetus (8-38 weken): Groei en afronding, levensvatbaar vanaf 25 weken.
• In week 2-3 wordt de neurale buis gevormd uit ectoderm; cellen migreren en specialiseren.
• Ectoderm, mesoderm en endoderm zijn de drie kiemlagen van het embryo waaruit verschillende weefsels en organen ontstaan.

Foetale Ontwikkeling

• Perceptuele ontwikkeling begint met breinontwikkeling.
• Tact ontwikkelt eerst, dan evenwicht, geur en smaak, horen en dan pas het zicht; zintuigen zijn functioneel met 26 weken.
• De foetus hoort de lijf-geluiden van de moeder niet, maar wel de toonhoogte, frequentie en toon van de stem.
• Prenatale stimuli zijn vaak repetitief en bereiden voor op stimuli na de geboorte.
• De omgeving in de baarmoeder (foetale biochemische omgeving) en buiten de moeder heeft invloed op de ontwikkeling.

Prenataal Leren

• Prenaal leren omvat habituatie en er is sprake van geheugen van ongeveer 1 tot 3 dagen.
• Prenataal leren omvat het herkennen van geur, stem, en ervaringen (sport/beweging, emoties, stress).
• De conditie van de moeder (ziektes zoals diabetes), chronische stress (epigenetische veranderingen in placenta) en cortisol spelen een rol.
• Teratogenen zijn stoffen die de foetus kunnen schaden, zoals drank, roken, drugs en medicijnen.
• Het effect van teratogenen hangt af van het ontwikkelingsstadium, en het effect op de groei, aanleg en affect.
• LET OP: in de sensitieve ontwikkelingsperiodes is paars highly sensitive!!!
• Er is continuïteit tussen ontwikkeling in de baarmoeder en daarna, met herinnering aan smaak en geluid.
• Erkenning van alleen schadelijke stoffen.
• Stress van de moeder heeft geen direct effect, maar wel associaties met problemen op de lange termijn.
• Suboptimale omstandigheden kunnen meer flexibiliteit genereren.
• Nature-nurture, in vivo experimenten en de plicht om goed voor je embryo/foetus te zorgen zijn ethische dilemma's.

Geboorte

• Prematuur: geboren voor de uitgerekende datum (< 37 weken) met gewicht passend bij de duur van zwangerschap, goed op ontwikkelingsschema.
• Dismatuur: geboren op de uitgerekende datum te vroeg met te laag gewicht voor de duur van de zwangerschap, achter op ontwikkelingsschema.
• Interventies bij vroeggeboorte omvatten couveuse, beademing, voedingssonde, intraveneuze medicatie, stimulatie (kangaroemethode) en oudertraining.

H7: Hersenontwikkeling

• De hersenen zijn het grootste orgaan in verhouding en vereisen veel energie.
• Activiteit in de hersenen komt door excitatie en inhibitie.
• De hersenen en mind zijn niet hetzelfde georganiseerd en hersenen is niet gelijk aan gedrag.
• Connecties tussen gebieden in de hersenen versterken en Gyri(bergen) en sulci (dalen) worden gevormd.

Hersencellen

• Dendriet: ontvangt informatie.
• Axon: stuurt elektrochemische signalen door.
• Synaps: ruimte tussen neuronen.
• Neurotransmitters: exciterend of inhiberend, genetisch en omgevingsafhankelijk.

Functie van het Brein

• Eerdere ervaringen worden opgeslagen voor later gebruik.
• Elke ervaring heeft een specifiek synaptisch patroon.
• Synaptische groei en myelinisatie vindt eerst plaats in perceptie en motor neuronen, dan associatie gebieden, en laatst gebieden voor cognitie en leren.
• Synaptic pruning (snoeien) is het verdwijnen van connecties.
• Ontwikkeling van de hersenen omvat migratie en specialisatie, groeven ontstaan, hardware is klaar bij de geboorte en de invulling(ontwikkeling) is tot adolescentie en zelfs langer.

Adolescentie, de Laatste Piek in Ontwikkeling

• Synaptic density is rond 20 jaar klaar.
• Fine-tuning tot in volwassenheid (omgeving, plasticiteit).
• Minder korte afstanden (niet gespecialiseerd) en meer lange connecties(tussen gebieden, netwerken).
• Prefrontaal rijpt onder invloed van geslachtshormonen.

Adolescentie, Emotionele Ontwikkeling

• Langere adolescentie in ontwikkelde landen, emotionele schommelingen, stressgevoeligheid neemt toe, ouder-kind relatie verandert en peers worden belangrijker.
• Er kan psychische problemen kunnen ontstaan, eetstoornissen depressie psychoses.

Modellen

• In duale systemen disbalans beloningssysteem en controle.
• Nativisten geloven dat de brein zich ontwikkeld door een genetisch plan.
• Behavioristen geloven dat het brein ontwikkeld door alles te leren.
• Aanleg en interactie in de omgeving.
• Theorie achter ontwikkeling.
• Plasticiteit, laesie vroeg of laat.
• De vaardigheid moet in deze periode ontwikkelen kritiek.
• Verhoogde gevoeligheid voor leren van vaardigheid( is de gevoeligheid) .

Leerdoelen (herhaling)

• Belangrijkste mijlpalen, genen, omgeving, cognitie en gedrag samenvattenen uitleggen.
• Gen omgeving interactie, invloed moeder op ongeboren kind, en familie studies, adoptie studies en tweeling studies.
• Adviezen maken op basis wat ouders kunnen stimuleren.