Podcast
Questions and Answers
संविधान का मुख्य कार्य क्या है?
संविधान का मुख्य कार्य क्या है?
- नागरिकों के अधिकारों को सीमित करना
- कागजी दस्तावेज़ निर्माण करना
- राज्य को नियंत्रित करना (correct)
- देश की संसद का गठन करना
संविधान में कौन से मुख्य घटक शामिल हैं?
संविधान में कौन से मुख्य घटक शामिल हैं?
- नियम, अधिकार, कर्तव्य
- विमांचा, माद्हेदार, मूल्य (correct)
- राजनीति, अर्थशास्त्र, संस्कृति
- नागरिक, राजा, कानून
लोकशाही के कितने प्रकार होते हैं?
लोकशाही के कितने प्रकार होते हैं?
- तीन
- चार
- दो (correct)
- एक
संविधान की पायाभूत तत्व का क्या अर्थ है?
संविधान की पायाभूत तत्व का क्या अर्थ है?
संविधान की व्याख्या के अनुसार, राज्य का क्या महत्व है?
संविधान की व्याख्या के अनुसार, राज्य का क्या महत्व है?
संविधान के अभाव में क्या स्थिति उत्पन्न हो सकती है?
संविधान के अभाव में क्या स्थिति उत्पन्न हो सकती है?
डॉ. फाइनर के अनुसार 'राज्यघटना' का क्या अर्थ है?
डॉ. फाइनर के अनुसार 'राज्यघटना' का क्या अर्थ है?
संसदीय शासन की विशेषता क्या है?
संसदीय शासन की विशेषता क्या है?
संविधान का क्या महत्व है?
संविधान का क्या महत्व है?
संविधान की अनुशासनात्मक भूमिका क्या है?
संविधान की अनुशासनात्मक भूमिका क्या है?
संविधान का प्रमुख उद्देश्य क्या है?
संविधान का प्रमुख उद्देश्य क्या है?
संविधान में नियमों के अधीनता का अर्थ क्या है?
संविधान में नियमों के अधीनता का अर्थ क्या है?
इंग्लैंड की राज्यघटना का स्वरूप किस पर आधारित है?
इंग्लैंड की राज्यघटना का स्वरूप किस पर आधारित है?
संविधान का मुख्य तत्व कौन सा होता है?
संविधान का मुख्य तत्व कौन सा होता है?
संविधानामध्ये शासनसंस्थेच्या किती विभागांचे अधिकार, कामे, व कर्तव्ये नमूद केलेले आहेत?
संविधानामध्ये शासनसंस्थेच्या किती विभागांचे अधिकार, कामे, व कर्तव्ये नमूद केलेले आहेत?
संविधानाचा महाभियोग प्रक्रिया कशासाठी वापरली जाते?
संविधानाचा महाभियोग प्रक्रिया कशासाठी वापरली जाते?
संविधानातील मूळभूत हक्कांचे संरक्षण कोण करते?
संविधानातील मूळभूत हक्कांचे संरक्षण कोण करते?
संविधानाचे उद्दिष्टे व मूल्ये कशावर आधारीत असतात?
संविधानाचे उद्दिष्टे व मूल्ये कशावर आधारीत असतात?
संविधानामध्ये नागरिकांच्या कोणत्या अधिकारांची स्पष्ट चर्चा केलेली आहे?
संविधानामध्ये नागरिकांच्या कोणत्या अधिकारांची स्पष्ट चर्चा केलेली आहे?
संविधानामध्ये प्रशासन व व्यक्ती यांच्यातील परस्पर संबंध कुठे सपष्ट होतो?
संविधानामध्ये प्रशासन व व्यक्ती यांच्यातील परस्पर संबंध कुठे सपष्ट होतो?
संविधानाच्या निर्मितीमागील उद्देश काय असावा?
संविधानाच्या निर्मितीमागील उद्देश काय असावा?
नागरिकांचे अधिकार कोणत्या प्रकारच्या हक्कांमध्ये येतात?
नागरिकांचे अधिकार कोणत्या प्रकारच्या हक्कांमध्ये येतात?
संविधानामध्ये कार्यकारी मंडळाचे मुख्य कार्य काय आहे?
संविधानामध्ये कार्यकारी मंडळाचे मुख्य कार्य काय आहे?
संविधानाच्या अगोदर अस्तित्वात असलेल्या कायद्याचे स्वरूप काय होते?
संविधानाच्या अगोदर अस्तित्वात असलेल्या कायद्याचे स्वरूप काय होते?
संविधानामध्ये व्यक्तिमत्व विकासासाठी काय प्रदान केले जाते?
संविधानामध्ये व्यक्तिमत्व विकासासाठी काय प्रदान केले जाते?
संविधानाचे कोणते वैशिष्ट्य शासन व व्यक्ती यांच्यातील संबंध उजागर करते?
संविधानाचे कोणते वैशिष्ट्य शासन व व्यक्ती यांच्यातील संबंध उजागर करते?
संविधानामध्ये व्यक्तीकडे कोणती गोष्ट आहे?
संविधानामध्ये व्यक्तीकडे कोणती गोष्ट आहे?
भारताच्या संविधानानुसार कोणते अधिकार असतील?
भारताच्या संविधानानुसार कोणते अधिकार असतील?
अमेसीन संविधानाचे मुख्य उद्दिष्ट काय आहे?
अमेसीन संविधानाचे मुख्य उद्दिष्ट काय आहे?
संविधानवाद म्हणजे काय?
संविधानवाद म्हणजे काय?
जॉन लॉड यांचे योगदान काय आहे?
जॉन लॉड यांचे योगदान काय आहे?
मग्नाकार्ता कधी स्वीकारण्यात आली?
मग्नाकार्ता कधी स्वीकारण्यात आली?
अमेरिकेत संविधानाच्या दहा दुरुस्त्या कशासाठी मानल्या जातात?
अमेरिकेत संविधानाच्या दहा दुरुस्त्या कशासाठी मानल्या जातात?
अर्थात संसद कशाला श्रेष्ठ मानली जाते?
अर्थात संसद कशाला श्रेष्ठ मानली जाते?
कुठल्या संविधानामध्ये व्यक्तीच्या स्वातंत्र्याची हमी दिलेली आहे?
कुठल्या संविधानामध्ये व्यक्तीच्या स्वातंत्र्याची हमी दिलेली आहे?
संविधानांचे कार्य काय आहे?
संविधानांचे कार्य काय आहे?
कोणती शब्दावली लोकशाही शासनाची ओळख आहे?
कोणती शब्दावली लोकशाही शासनाची ओळख आहे?
शासनाचे थ्री विभाग कोणते आहेत?
शासनाचे थ्री विभाग कोणते आहेत?
संविधानामध्ये न्यायप्रस्थापित करण्याची आवश्यकता का आहे?
संविधानामध्ये न्यायप्रस्थापित करण्याची आवश्यकता का आहे?
भारतीय संविधानाची निर्मिती कशातून करण्यात आली?
भारतीय संविधानाची निर्मिती कशातून करण्यात आली?
लोकशाही शासनाचा प्रमुख आधार कोणता आहे?
लोकशाही शासनाचा प्रमुख आधार कोणता आहे?
शासनावर नियंत्रण आणण्यासाठी आधुनिक काळात काय आवश्यक आहे?
शासनावर नियंत्रण आणण्यासाठी आधुनिक काळात काय आवश्यक आहे?
भारतातील संसदीय शासनपद्‌धती कशावर आधारित आहे?
भारतातील संसदीय शासनपद्‌धती कशावर आधारित आहे?
संसदीय पद्‌धतीमध्ये कोणता प्रमुख वास्तवात कार्यकारी आहे?
संसदीय पद्‌धतीमध्ये कोणता प्रमुख वास्तवात कार्यकारी आहे?
अध्यक्षीय शासनपद्‌धतीमध्ये कार्यकारी मंडळाचे सदस्य कोण असतात?
अध्यक्षीय शासनपद्‌धतीमध्ये कार्यकारी मंडळाचे सदस्य कोण असतात?
संसदीय साधितेसाठी कोणता पक्ष बहुमत ठेवायला हवा?
संसदीय साधितेसाठी कोणता पक्ष बहुमत ठेवायला हवा?
संविधानिक राजेशाहीमध्ये नामधारी प्रमुख कसा निवडला जातो?
संविधानिक राजेशाहीमध्ये नामधारी प्रमुख कसा निवडला जातो?
अध्यक्षीय पद्‌धतीमध्ये राष्ट्रप्रमुख कोण आहे?
अध्यक्षीय पद्‌धतीमध्ये राष्ट्रप्रमुख कोण आहे?
संसदीय सरकार किती काळ कार्यरत राहते?
संसदीय सरकार किती काळ कार्यरत राहते?
अध्यक्षीय शासनपद्‌धती मध्ये संविधान कोण ठरवते?
अध्यक्षीय शासनपद्‌धती मध्ये संविधान कोण ठरवते?
किस प्रजासत्ताकात अधिसंरचना उपयुक्त आहे?
किस प्रजासत्ताकात अधिसंरचना उपयुक्त आहे?
किस पद्‌धतीमध्ये मंत्रीमंडळ प्रमुख कोण आहे?
किस पद्‌धतीमध्ये मंत्रीमंडळ प्रमुख कोण आहे?
संसदीय पद्‌धतीतील प्रमुख असतो?
संसदीय पद्‌धतीतील प्रमुख असतो?
अध्यक्षीय पद्‌धतीमध्ये प्रशासन कसा चालवला जातो?
अध्यक्षीय पद्‌धतीमध्ये प्रशासन कसा चालवला जातो?
संसदीय पद्‌धतीमध्ये पंतप्रधान कशाच्या मदतीने काम करतात?
संसदीय पद्‌धतीमध्ये पंतप्रधान कशाच्या मदतीने काम करतात?
संसदीय प्रक्रियेतील प्रमुख निर्णय घेतले जातात कोणात?
संसदीय प्रक्रियेतील प्रमुख निर्णय घेतले जातात कोणात?
Study Notes
प्रस्तावना
- देशस्य मूलभूत नियमः संविधानम्।
- त्रयः महत्त्वपूर्णाः घटकाः संविधाने वर्तन्ते - नियमानाम् संचः, अधिकारिणाम् संचः, उद्दिष्टानि च मूल्यानि च।
- इंग्लैंडस्य संविधानम् प्रथारूपं, रुढी, परंपरा, सडेन च।
- भारतस्य संविधानम् विश्वस्य महत्तमं लिखितं संविधानम्।
- संविधानवादः शासनाधिकाराणाम् सीमा निर्धारणम्।
- सत्त्वाधिशांनी संविधानाधारित नीतिं पालयेयुः।
- लोकशाहीः द्विधा - संसदीय लोकशाही, अध्यक्षीय लोकशाही।
संविधाना अर्थव्याख्या
- राज्यसंस्थासु सुचारु कार्यचालनं नियमानां कृते आवश्यकम्।
- नियमैः शासनस्य कार्यकारी मण्डलम, विधानमण्डलम, न्यायमण्डलम च अधिजर व परस्परसंबंधाः नियन्त्रिताः भवन्ति।
- नागरिकानां अधिकारः, शासनस्य च नागरिकैः सह सम्बन्धः नियमैः नियन्त्रिताः भवन्ति।
व्याख्या
- प्रोफेसर डायसी: राज्यस्य सार्वभौम सत्तायाः विभागः नियमानाम् अनुसार नियन्त्रणं च।
- जॉन ऑस्टिन: शासन संस्थायाः स्थायित्वं नियन्त्रितं भवितव्यम्।
- डॉ. फायनर: सत्तासंबंधानाम् आत्मकथनं।
संविधानं किम्?
- केवलं कागदस्य पुस्तकं नास्ति, अपितु देशस्य प्रशासनस्य महत्तरी दस्तावेजः।
- शासन अधिकारः, शासनस्य जनैश्च सम्बन्धः च संविधाने वर्तन्ते।
नियमानाम् संचः/ संग्रहः
- शासन संस्थानाम् विभागः, अधिकारः, कार्यः, कर्त्तव्यं च संविधाने वर्णितं।
- कायदेमण्डलम्, कार्यकारी मण्डलम, न्यायमण्डलम च स्वतन्त्रः।
- अधिकारः अधीनः कार्यः, अन्यथा दण्डः।
उदाहरणम्
- राष्ट्रपतीः संविधानानुसार कार्यं कर्तव्यम्।
- असंविधानिकं कार्यं कर्तव्यं राष्ट्रपतेः महाभियोगः भवति।
- संविधानं शासनस्य नियमन कार्यं करोति।
अधिकारिणाम् संचः/संग्रहः
- नागरिकानाम् अधिकारः कर्त्तव्यं च स्पष्टतया निरूपितं।
- न्यायमण्डलं नागरिक अधिकारस्य रक्षणं करोति।
- मुक्त मनसा जीवितं कृत्वा व्यक्तिमत्वस्य विकासः।
उदाहरणम्
- मुक्त भाषणस्य अधिकारः नागरिकेषु अस्ति।
- भारतीय संविधाने मूलभूत अधिकारः वर्णितः।
- न्यायमण्डलस्य दायित्वं नागरिक अधिकारस्य रक्षणं।
उद्दिष्टे व मूल्यानाम् संचः/संग्रहः
- संस्थायाः कार्यचालनं नियमानां कृते आवश्यकम्।
- विश्वस्य संविधानेषु प्रथारूपे इंग्लैंडस्य संविधानम्।
- संविधाने उद्दिष्टानि मूल्यानि च वर्णितानि।
उदाहरणम्
- अमेरिकस्य संविधाने स्थापने उद्दिष्टं न्यायप्रस्थापनम्, शान्तिः, संरक्षणं।
- भारतीय संविधानस्य स्थापने उद्दिष्टं स्वातंत्र्यं।
संविधानवादः
- संविधानवादः शासनाधिकाराणाम् सीमा निर्धारणं।
- जॉन लॉड: समाजस्य करारस्य सिद्धान्तः।
- शासनाधिकारः न नियन्त्रितः तदा शासन परिवर्तनं।
उदाहरणम्
- मग्नाकार्ता (१२१५), बिद माँए राईटस (१६८९) राजाणाम् सत्तायाः नियन्त्रणम्।
- अमेरिकस्य संविधानीयं प्रमुख दस संशोधनानि "बिद माँए राईटस" इत्युच्यते।
- संसदः प्रमुख आधिकारः।
- नागरिकानाम् स्वातंत्र्यस्य रक्षणम्।
लोकशाही शासनानां प्रधान प्रकारः
- जनता सार्वभौमः लोकशाही इति।
- जनता जननिर्वाचित प्रतिनिधिद्वारा शासनं करोति।
- लोकशाहीः द्विधा - संसदीय लोकशाही, अध्यक्षीय लोकशाही।
संसदीय पद्‌घति:
- इंग्लैंडस्य उत्पत्तिः।
- भारतस्य सह विश्वे अनेक देशेषु स्वीकृतम्।
- कार्यकारी मण्डलं विधान मण्डलाय उत्तरदायी।
- नाममात्र प्रमुखः राष्ट्रपतीः यः प्रशासनं नीति च नियन्त्रितं करोति।
- वास्तविक प्रमुखः प्रधानमंत्री।
उदाहरणम्
- इंग्लैंडः राजाः नाममात्र प्रमुखः, प्रधानमंत्रीः वास्तविक प्रमुखः।
- संसदे बहुमतं प्राप्तेः पक्षस्य नेता प्रधानमन्त्रिपदं भूषयति।
- प्रधानमन्त्रिणा सह राष्ट्रपतिः/राजाः अन्य मन्त्रिणः च निर्वाचिताः भवन्ति।
- बहुमतं नष्टं समाप्तिः प्रधानमन्त्रिः तस्य मन्त्रि मण्डलं च त्यागपत्रं ददति।
अध्यक्षीय पद्‌घत:
- अमेरिकस्य उत्पत्तिः।
- अध्यक्षः कार्यकारी प्रमुखः।
- जनता प्रत्यक्षतः अध्यक्षं निर्वाचितं करोति।
- विधान मण्डलाय उत्तरदायी न।
- अध्यक्षः राज्य प्रमुखः व शासन प्रमुखः।
- न्यायमण्डलस्य अधिकारः कार्यकारी मण्डलं नियन्त्रितुं।
- अध्यक्षः स्वैच्छिकं मन्त्रिगणं नियुक्तं करोति।
- कार्यकारी मण्डलस्य सदस्याः विधान मण्डलस्य सदस्याः न भवन्ति।
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Related Documents
Description
अस्मिन् प्रश्नोत्तरे भारतस्य संविधानस्य मूलभूत घटकानां च अर्थानां विवेचनं जातम्। विज्ञानं, लोकतंत्रं च विधाययाः व्याख्या, शासनाधिकाराणां सीमाः च उपस्थापिताः सन्ति। एषः प्रश्नोत्तः संविधाननियमेषु विधायकों च पारंगतं कर्तुम् साहाय्यं करोति।
