भूपृष्ठाबद्दलचे बाह्यप्रक्रिया आणि भूरूपे

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

कडकांतील तापमान ०° से.पेक्षा कमी असते, तेथे काय होते?

पाणी वाफ होऊन जाते

खडकांचे आकारमानवाढते

खडकांचा पृष्ठभाग मधमाश्यांच्या पोळ्यासारखा दिसू लागतो

पाणी गोठल्यावर त्याचा बर्फ होतो (correct)

समुद्रकिनाऱ्यावर जेथे खडकाळ भाग असता, तेथे काय होते?

खडकांचे आकारमानवाढते

पाणी गोठल्यावर त्याचा बर्फ होतो

रासायनिक घटकांची विद्राव्यता तसेच स्फटिकांची वाढ

सागरी कड्यांचे पाणी आदळते (correct)

क्षारयुक्त पाण्यात खडकातील विद्राव्य घटक मिसळतात, त्यामुळे काय होते?

छोट्या आकाराची छिद्रे तयार होतात (correct)

खडकांचे आकारमानवाढते

पाणी गोठल्यावर त्याचा बर्फ होतो

खडकात ताण निर्माण होतो

सागरी जलाचे तुषार खडकांवर आपटतात, त्यामुळे काय होते?

खडकातील विद्राव्य घटक मिसळतात (A) Signup and view all the answers

कडकांच्या वरच्या थराचा दाब खालच्या किंवा आतील थरावर असतो, त्यामुळे काय होते?

आतील किंवा खालचा थर ताणमुक्त होताे (A) Signup and view all the answers

पावसाचे प्रमाण अधिक असते, तेथे काय होते?

केवळ पाणी मुरल्यानेही काही प्रकारच्या खडकांचे विदारण घडून येते (C) Signup and view all the answers

काही वेळेस तापमान व पाणी हे दोन्ही घटक विदारणास कारणीभूत असतात, त्यामुळे काय होते?

खंड-विखंडन होताे (C) Signup and view all the answers

रासायनिक विदारणात पाण्याची भूमिका काय आहे?

महत्त्वाची (C) Signup and view all the answers

खडक हे काय आहे?

काही खनिजांचे मिश्रण (B) Signup and view all the answers

पाणी हे काय समजले जाते?

वैश्विक विद्रावक (B) Signup and view all the answers

अंतर्गत हालचालींमुळे पृथ्वीवर निर्माण होणारी भूरूपे कशास म्हणतात?

प्राथमिक व द्वितीयक (B) Signup and view all the answers

खडक फुटणे, कमकुवत होणे ही कोणती नैसर्गिक प्रक्रिया आहे?

विदारण (A) Signup and view all the answers

कायिक विदारण कशामुळे घडून येते?

सर्वकाही (A) Signup and view all the answers

तापमानामुळे खडकांतील काय होते?

खनिजे प्रसरण व आकुंचन पावतात (C) Signup and view all the answers

कोरड्या हवामानाच्या प्रदेशात कोणत्या प्रकारचे विदारणाचा प्रभाव जास्त असतो?

कायिक (A) Signup and view all the answers

दमट हवामानाच्या प्रदेशात कोणत्या प्रकारचे विदारण प्रामुख्याने दिसते?

रासायनिक (D) Signup and view all the answers

जैविक विदारण कोणामुळे घडते?

सजीवांकडून (B) Signup and view all the answers

पृथ्वीवरील भूरूपांची निर्मिती व ऱ्हास अव्याहतपणे कसे होत असते?

बाह्यप्रक्रियांमुळे (D) Signup and view all the answers

भूपृष्ठावरील अनेक प्रक्रियांमुळे काय होते?

भूरूपांची निर्मिती व ऱ्हास (A) Signup and view all the answers

भूपृष्ठावर कार्यरत असलेल्या बलांमुळे काय घडून येते?

बाह्यप्रक्रिया (B) Signup and view all the answers

Study Notes

भूरूपे निर्माण होतात

अंतर्गत हालचालींमुळे विविध भूरूपे निर्माण होतात
भूपृष्ठावरील अनेक प्रक्रियांमुळे भूरूपांची निर्मिती व ऱ्हास अव्याहतपणे होत असते

बाह्यप्रक्रियांचा अभ्यास

भूपृष्ठावर कार्यरत असलेल्या बलांमुळे बाह्यप्रक्रिया घडून येतात
सौरऊर्जा, गुरुत्वीय बल, पृष्ठभागावरून वाहणाऱ्या पदार्थांशी निगडित असलेली गतिजन्य ऊर्जायांची भूमिका महत्त्वाची असते

भूरूपांचे प्रकार

अंतर्गत हालचालींमुळे पृथ्वीवर निर्माण होणारी भूरूपे ही प्राथमिक व द्‌वितीयक भूरूपे म्हणून ओळखली जातात
उदाहरण: खंड, पर्वत, पठार, मैदान इत्यादी
बाह्यप्रक्रियेतील विदारण, खनन, वहन, संचयन इत्यादींमुळे प्राथमिक व द्‌वितीयक भूरूपांत बदल होऊन तृतीयक स्वरूपाची भूरूपे तयार होतात
उदाहरण: वाळूच्या टेकड्या, त्रिभुज प्रदेश, ‘यू’ आकाराची दरी इत्यादी

विदारणाचे प्रकार

कायिक, रासायनिक, जैविक असे विदारणाचे तीन प्रमुख प्रकार केले जातात
कायिक विदारण: तापमान, दहिवर, स्फटिकांची वाढ, दाबमुक्ती, पाण्याचा उपयोग
रासायनिक विदारण: समुद्रकिनाऱ्यावर जेथे खडकाळ भाग असता, सागरी कड्यांच्या पायथ्याशी लाटांचे पाणी आदळते
जैविक विदारण: सजीवांकडून घडते

कायिक विदारण

तापमान: वाढत्या तापमानामुळे खडकांतील खनिजे प्रसरण पावतात व तापमान कमी झाल्यावर ती आकुंचन पावतात
दहिवर: पाणी गोठल्यावर त्याचे आकारमान वाढते, हे तुम्हांला माहीत आहे
स्फटिकांची वाढ: समुद्रकिनाऱ्यावर जेथे खडकाळ भाग असता, सागरी कड्यांच्या पायथ्याशी लाटांचे पाणी आदळते
दाबमुक्ती: खडकांमध्ये ताण केवळ तापमान, स्फटिकांची वाढ किंवा पाणी गोठणे या क्रियांमुळेच निर्माण होताे असे नाही
पाणी: काही प्रदेशांत पावसाचे प्रमाण अधिक असते, अशा प्रदेशांत केवळ पाणी मुरल्यानेही काही प्रकारच्या खडकांचे विदारण घडून येते

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

भूपृष्ठावरील अनेक प्रक्रियांमुळे भूरूपांची निर्मिती व ऱ्हास अव्याहतपणे होत असते. या पाठात आपण बाह्यप्रक्रियांचा आणि त्यांमधून तयार होणाऱ्या भूरूपांचा अभ्यास करणार आहोत.