Bằng Chứng Tiến Hóa và Giải Phẫu So Sánh

Bằng Chứng Tiến Hóa

• Các nhà khoa học từ nhiều lĩnh vực đã chứng minh rằng, dù đa dạng, mọi sinh vật trên Trái Đất đều có nguồn gốc chung.
• Bằng chứng tiến hóa giúp xác định quan hệ họ hàng giữa các loài trong quá trình phát sinh phát triển sự sống.
• Bằng chứng tiến hóa được chia thành hai nhóm chính: bằng chứng trực tiếp và bằng chứng gián tiếp.

Bằng Chứng Giải Phẫu So Sánh

• Bằng chứng giải phẫu so sánh dựa trên sự giống nhau về đặc điểm giải phẫu giữa các loài.
• Các loài có cấu tạo giải phẫu càng giống nhau thì quan hệ họ hàng càng gần gũi.
• Cơ quan tương đồng là những cơ quan có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi, mặc dù hiện tại có thể thực hiện chức năng khác nhau.
• Cơ quan tương đồng phản ánh sự tiến hóa phân ly.
• Ví dụ về cơ quan tương đồng:
  • Chi trước của mèo, vây cá voi, cánh dơi, tay người (đều có xương cánh, xương trụ, xương quay...).
  • Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của động vật khác (đều từ tuyến dưới hàm).
  • Gai xương rồng và tua cuốn của đậu Hà Lan (đều là biến dạng của lá).
• Cơ quan thoái hóa cũng là cơ quan tương đồng, bắt nguồn từ cơ quan ở loài tổ tiên nhưng chức năng không còn hoặc bị tiêu giảm.
• Ví dụ về cơ quan thoái hóa:
  • Dấu vết của chi ở rắn.
  • Ruột thừa ở người (vết tích của manh tràng ở động vật ăn cỏ).
  • Xương cùng, răng khôn, nếp thịt nhỏ ở mắt người.
• Hiện tượng lại tổ là sự xuất hiện trở lại những đặc điểm của tổ tiên trong quá trình phát triển phôi, ví dụ như có đuôi dài, có lông mặt, có sừng.

Bằng Chứng Tế Bào Học

• Tế bào là đơn vị cơ bản của sự sống, mọi cơ thể sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào.
• Tế bào nhân sơ hay nhân thực đều có ba thành phần chính: màng, tế bào chất, nhân (hoặc vùng nhân), phản ánh nguồn gốc chung.

Bằng Chứng Sinh Học Phân Tử

• Các tế bào của phần lớn các loài sinh vật sử dụng chung mã di truyền, dùng chung 20 loại amino axit để cấu tạo protein.
• Phân tích trình tự amino axit của protein hoặc nucleotit của gen ở các loài khác nhau cho biết mối quan hệ họ hàng.
• Loài có quan hệ họ hàng càng gần gũi thì trình tự amino axit/nucleotit càng giống nhau.
• Ví dụ: Tinh tinh có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với người vì phần trăm DNA giống người đến 97.6%, amino axit giống người đến 100%.

Hóa Thạch

• Hóa thạch là di tích của sinh vật trong các lớp đất đá, ví dụ: mảnh xương, mảnh vỏ, vết chân, hình dáng.
• Tuổi tương đối của hóa thạch được xác định dựa vào thời gian lắng động của các lớp trầm tích.
• Lớp càng sâu có tuổi cổ hơn lớp nông.
• Tuổi tuyệt đối của hóa thạch được xác định bằng đồng vị phóng xạ (ví dụ: carbon 14, urani 238).
• Carbon 14 có chu kỳ bán rã 5730 năm, dùng cho hóa thạch đến 75,000 năm.
• Urani 238 có chu kỳ bán rã 4.5 tỷ năm, dùng cho hóa thạch hàng triệu/tỷ năm.
• Giải Nobel Hóa học 1960 thuộc về W.F. Libby cho công trình nghiên cứu carbon 14 để định tuổi trong khảo cổ, địa chất, địa vật lý học.

Ứng Dụng Của Hóa Thạch

• Dữ liệu hóa thạch giúp suy ra lịch sử phát sinh, phát triển và diệt vong của sinh vật.
• Xác định tuổi của địa tầng, từ đó xác định tuổi của sinh vật đã chết và ngược lại.
• Hóa thạch là dữ liệu quý để cứu lịch sử vỏ Trái Đất.
• Ví dụ:
  • Hóa thạch quyết thực vật chứng tỏ khí hậu ẩm ướt.
  • Hóa thạch bò sát chứng tỏ khí hậu khô ráo.