Baletin mənşəyi və inkişafı

Baletin Mənşəyi və İnkişafı

• "Baletto" sözü fransız dilində "rəqs edirəm" mənasını verir.
• Balet, əvvəlcə saray əyləncəsi kimi formalaşıb.
• İtaliyada tamaşaların tərkibində rəqs epizodları mövcud olub.
• İtaliya əsilli aristokrat Yekaterina Mediçinin Fransa kralı II Henri ilə ailə qurması ilə balet sənətinin mərkəzi Fransaya keçib.
• Musiqi, söz, rəqs və pantomimanı birləşdirən ilk balet tamaşası "Kraliçanın gülməli baleti" italyalı baletmeystr Baltazarini de Belgioso tərəfindən 1581-ci ildə Yekaterina Mediçinin sarayında səhnələşdirilib.

J. J. Noverin İsahatları (1760)

• Balet müstəqil sənət növünə çevrilib.
• Musiqi "rəqqasın hərəkətlərini yönəldən proqram" adlandırılıb.
• Rəqs zamanı üz ifadəsinin önəmli olması, maska istifadəsindən imtina edilib.
• Musiqi, Rəqs və Dram birləşdirilib.
• Ənənəvi baletin sərt hərəkətlərindən fərqli olaraq, Nover daha təbii hərəkət və jestlərə üstünlük verib.
• Rəqqaslar daha böyük emosional dərinliyə və tamaşaçılarla əlaqəyə imkan yaradan incə və canlı jestlər vasitəsilə musiqi dramındakı emosiyaları tamaşaçıya ötürməlidirlər.

Mariya Talyoni

• İlk dəfə olaraq baletə yeni qiyafət — tutu və puantı Mariya Talyoni 19-cu əsrdə gətirib.
• O, səhnədə ayaq barmaqları üzərində rəqs etmiş ilk balerinadır.

İmperator Baleti

• Dünya balet sənətinin mərkəzi 19-cu əsrin sonları Peterburq şəhəri olub.
• Çar II Nikolayın himayəsi altında idi.
• Fransız xareoqraf Marius Petipa Peterburqda Mariinski Teatrında 60 il işləyərək Rus Baletinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.
• Bu dövrdə yazılan və səhnələşdirilən baletlər Pyotr Çaykovskinin "Qu gölü", "Yatmış gözəl", "Şelkunçik", Aleksandr Qlazunovun "Raymonda" baletləri idi.
• Enrico Cecchetti tərəfindən tədris olunan italyan üslubu və Kristian Yohansson tərəfindən tədris olunan fransız üslubu birləşərək 20-ci əsr dünya baletində dominant olacaq rus məktəbinin əsasını təşkil etmişdi.

Dyagilevin Rus Baleti

• Sergey Dyagilev 1909-cu ildə İmperator Balet truppasından rəqqaslar toplayaraq "Ballet Russes" adlı balet truppası yaradıb Parisə üz tutub.
• Dyagilev dekorator qismində Avropanın tanınmış rəssamları Pablo Pikasso, Andre Deren, Koko Şanel, Anri Matissini cəlb etmişdir.
• Natalya Qonçarova, Naum Qabo kimi avanqardistlər, Rixard Ştraus, Erik Sati, Moris Ravel, Klod Debüssi, İqor Stravinski kimi bəstəkarlarla əməkdaşlıq etmişdir.
• İqor Stravinski "Alovquşu" (The Firebird) (1910), "Petruşka" (1911) və "Bahar mərasimi" (1913) baletlərini Dyagilevin sifarişi ilə "Ballet Russes" üçün bəstələmişdir.
• 1911-ci ildə "Ballet Russes" Monte Karloda məskunlaşıb.
• Dövrlərinin ən məşhur balet rəqqasları Vaslav Nijinski, Anna Pavlova, Tamara Karsavina olub.
• Dyagilevlə işləyən xareoqraf Corc Balanşindir (1948-ci ildə Nyu York baletinin əsasını qoyur).

Azərbaycan Baleti

• 1923-cü ildə Bakıda özəl balet studiyası fəaliyyət göstərirmiş.
• Azərbaycanın ilk balerinası Qəmər Almaszadə balet sənətinin sirlərini bu məktəbdə öyrənib.
• 1939-cu ildə Əfrasiyab Bədəlbəyli Bakı Xareqorafiya məktəbinin buraxılışı üçün bir pərdəli uşaq baleti olan "Tərlan" baletini bəstələyib.
• 1940-cı ildə Əfrasiyab Bədəlbəyli Qəmər Almaszadə üçün "Qız Qalası" baletini bəstələyib.
• Əfrasiyab Bədəlbəyli (1907-1976) bəstəkar, publisist, dirijor idi.
• "Qız Qalası" baleti 1940-cı ildə Qəmər Almaszadə üçün bəstələnib.
• Qəmər Almaszadə baş rolda (Gülyanaq) çıxış edib.
• Musiqisi və librettosu Əfrasiyab Bədəlbəyliyə məxsusdur.
• Quruluşçular Sergey Gevorkov və Vaxtanq Nadiradze-Vronski, rəssam isə Fyodor Qusak olub.
• Xalq rəqsləri ilə Avropa rəqs texnikası birləşdirilmişdir.