Атлах шайқасы 751 жыл

Тарихи контекст

• Уақыт: Атлах шайқасы 751 жылы өтті.
• Орын: Атлах, қазіргі Өзбекстан территориясында.
• Қатысушылар:
  • Араб халифаты (әмірліктері, әсіресе Умайидтер).
  • Түркеш және түрік қағанаты (басты рөлі Түрік қағанатының әскерінде).
• Себептері:
  • Арабтардың Орталық Азиядағы ықпалын кеңейтуге ұмтылысы.
  • Түркештердің Арабтарға қарсы күресі, олардың автономиясын қорғау.
• Саяси жағдай:
  • Араб халифаты саяси тұрақтылықты қамтамасыз еткенімен, шекараларының кеңеюі түрік тайпаларының қарсыласуына алып келді.

Атлах шайқасындағы стратегиялық шешімдер

• Әскердің орналасуы:

  • Түркештер жергілікті географиялық жағдайды пайдаланып, төбе үстінде қорғанысты қамтамасыз етті.
  • Арабтардың әскери жүйесі: жеке әскери бөлімшелер арасында координация жетіспеушілігі.

• Тактикалық шаралар:

  • Түркештер жорықтың жеделдігі мен күтпегендікті пайдаланды, қарсыластарын қоршауға алды.
  • Араб әскері үш басты бағытта қозғалған еді, бірақ наразылық және ыдырау себепті сәтсіздікке ұшырады.

• Командирлік шеберлік:

  • Түркеш командирлері бірлескен операцияларды ұйымдастыра отырып, жаудың резервтерін және бағытын бақылауда ұстады.
  • Арабтардың әр бөлімшесінің командирлерімен байланысының әлсіздігі шайқастың нәтижесіне ықпал етті.

• Нәтижесі:

  • Түркештер жеңіске жетіп, Орталық Азиядағы Араб халифатының ықпалын тежеуге мүмкіндік алды.
  • Шайқас түрік әскери тактикасының тиімділігін дәлелдеді және Орталық Азиядағы саяси жағдайға үлкен әсер етті.

Атлах Шайқасының Тарихтық Контексі

• Атлах шайқасы 751 жылы қазіргі Өзбекстан территориясындағы Атлахта болған.
• Шайқасқа Араб халифаты (әсіресе Умайидтер) мен Түркеш және түрік тайпалары қатысқан.
• Арабтардың Орталық Азиядағы ықпалын кеңейтуге ұмтылысы мен Түркештердің автономиясын қорғау үшін күрес - шайқастың негізгі себептері.
• Араб халифаты саяси тұрақтылықты қамтамасыз еткенімен, олардың кеңеюі түрік тайпаларының қарсыласуына әкелді.

Атлах Шайқасындағы Стратегиялық Шешімдер

• Түркештер жергілікті географиялық жағдайды пайдаланып, төбе үстінде қорғаныстық шеп орнатқан, бұл Арабтардың шабуылына кедергі болған.
• Арабтардың әскери бөлімшелері арасындағы координация жетіспеушілігі олардың стратегиялық тұрғыдан әлсіздігін көрсетті.
• Түркештердің шабуылының жеделдігі мен күтпегендігі Араб әскеріне күшті соққы берді.
• Түркеш командирлері жаудың резервтерін және бағытын бақылауда ұстап, тиімді бірлескен операцияларды ұйымдастырды.
• Араб әскері үш басты бағытта қозғалған, бірақ наразылық және ыңыраю себепті сәтсіздікке ұшырады.
• Арабтардың әр бөлімшесінің командирлерімен байланысының әлсіздігі олардың жеңілісіне әсер еткен маңызды фактор.
• Түркештердің жеңісі Орталық Азиядағы Араб халифатының ықпалын тежеді.
• Шайқас түрік әскери тактикасының тиімділігін және Орталық Азиядағы саяси бейнедегі өзгерістерге әсерін көрсетті.

VIII-XII ғасырлардағы Ислам әлемі

• VIII-XII ғасырларда Ислам әлемі Еуропа елдерінен гөрі әлдеқайда дамыған.
• Ислам дінінің таралуы Орта Азия мен солтүстік Африкада мәдени гүлденуге әкелді.
• Бұл кезең Ислам дінінің түркі халықтарына әсері ерекше болды.
• Кейбір деректерде Исламның қылыш арқылы таратылғаны туралы пікірлер айтылған.
• VII-VIII ғасырларда Орта Азияда түркі тайпаларының арасындағы соғыстардан әлсіреу байқалды.
• Таң империясы Жетісудың кейбір аймақтарын басып алды.
• 751 жылы Атлах шайқасы Орта Азияның тарихи, мәдени және саяси картасын өзгертті.
• Бұл шайқас нәтижесінде Ислам діні Орта Азияда кеңінен тарады.
• 750 жылы Аббаси халифаты Умәуи халифатын құлатты.
• 751 жылы Талас өзеніндегі шайқас мұсылмандардың жеңісімен аяқталды.
• Бұл шайқас кезінде тұтқынға түскен қытайлар арабтарға қағаз жасауды үйретті.
• Бағдатта, Мысырда, Мароккода және Испанияда қағаз өндірістері ашылды.
• Арабтардың қағаз жасауды игеруі кітап шығаруды жеңілдетті.
• Аббас халифаты кезінде (751-1258) көптеген түркі халықтары Ислам дінін қабылдады.
• Ислам дінінің таралуымен қалаларда мешіттер мен медреселер салынды.
• Ислам діні осы аймақтағы христиан дінін, будданы, зороастризмді және жергілікті тәңірге табынушылықты ығыстырды.
• Бирунидің жазбаларында Манихей ілімінің тек Самарқанда ғана таратылғаны туралы айтылған.
• Түркілердің арасында Ислам дінінің таралуы туралы нақты деректер аз.
• Қарахандықтар Ислам дінін X ғасырдың аяғында қабылдады.
• Басқа түркі халықтарының көпшілігі Ислам дінін 1043 жылы қабылдады.

Атлах шайқасы 751 жылы өткен тарихи оқиға. Араб халифаты мен Түркештердің арасындағы жалпы әскери стратегиялар мен тактикалық шешімдер қарастырылады. Бұл шайқас Орталық Азияның саяси картасындағы маңызды өзгерістерге себеп болды.