آسانسور در بیولوژی سلولی

بافت شناسی

• بافت، اجتماعی از سلول های مشابه یا متفاوت است که با همکاری هم وظیفه ای خاص را در بدن انجام می دهند.
• چهار نوع بافت اصلی در بدن وجود دارد:
  • بافت پوششی (Epithelial tissue)
  • بافت پیوندی (Connective tissue)
  • بافت عضلانی (Muscle tissue)
  • بافت عصبی (Nervous tissue)

بافت پوششی (Epithelial Tissue)

• بافت پوششی سطح بدن و حفرات داخلی بدن را می پوشاند.
• نمونه هایی از بافت پوششی عبارتند از پوست، حفره داخلی شکم، قفسه سینه، دستگاه تنفس و دستگاه ادراری.
• بافت پوششی فاقد رگ خونی است و از بافت همبند زیرین تغذیه می شود.
• وظایف اصلی بافت پوششی شامل محافظت، جذب، فیلتر کردن و ترشح می باشد.
• بافت پوششی دارای قطبیت است که سه بخش دارد:
  • ناحیه راسی (apical domain)
  • ناحیه جانبی (lateral domain)
  • ناحیه قاعده ای (basal domain)

زیر مجموعه های بافت پوششی

• زواید انگشت مانند (microvilli): برای افزایش سطح جذب در قسمت راسی سلول وجود دارد.
• مژک ها (cilia): در حفره های باز بدن باعث حرکت و جابجایی مواد میشوند.
• استروسیلیا (stereocilia): میکروویلی های تغییر شکل یافته هستند که در برخی ارگان ها وجود دارند. آنها عمل جذب را انجام میدهند.
• غشای پایه (basement membrane): ساختاری بین اپیتلیال و بافت همبند زیرین است که وظیفه اتصال و تغذیه بافت اپیتلیال را بر عهده دارد.
• منشا سلولهای اپیتلیال از سه لایه جنینی اکتودرم، مزودرم و اندودرم می باشد.
• لایه اکتودرم پوست و غدد عرق را تشکیل می دهد.
• لایه مزودرم اندوتلیوم رگ های خونی و مزوتلیال (پوشش سروز) و ارگان های ادراری-تناسلی را تشکیل می دهند.
• لایه اندودرم مجاری سیستم گوارش، تنفس و کبد را می سازد.

انواع بافت پوششی بر اساس تعداد لایه و شکل

• بر اساس تعداد لایه ها: ساده (یک لایه) و مطبق (چند لایه)

• بر اساس شکل سلول‌ها: سنگفرشی (squamous)، مکعبی (cuboidal)، استوانه ای (columnar)

  • اپیتلیوم سنگفرشی ساده: در سطح داخلی رگ‌ها، کیسه هوایی ریه و لایه خارجی کپسول بومن.
  • اپیتلیوم مکعبی ساده: در لوله های پیچ خورده نزدیک و دور کلیه و مجاری ترشحی غدد برون‌ریز.
  • اپیتلیوم استوانه ای ساده: در دیواره روده باریک و به عنوان مخاط معده دیده می‌شود.

• اپیتلیوم مطبق سنگفرش: در پوست و همچنین در نواحی سطحی از حفره دهان، واژن، مری (غیرشاخی).

• اپیتلیوم مطبق کاذب: ظاهرا چند لایه است، اما تنها یک لایه از سلول ها می باشد که به دلیل داشتن هسته های مختلف در سطوح مختلف، ظاهری چندلایه به نظر می رسد.

• اپیتلیوم متغیر: اپیتلیوم متغیر، نوعی بافت پوششی است که در برخی از اندام های مربوط به دستگاه ادراری شامل حالب و مثانه دیده می‌شود. این بافت خاصیت ارتجاعی بالایی دارد به طوری که در حالت های مختلف ،تعداد لایه و شکل سلولها تغییر میکند.

• سلول‌های اصلی بافت غضروف عبارتند از کندروبلاست‌ها و کندروسیت‌ها محافظت (مخاط حفره دهان)، جذب (لوله گوارش)، فیلتر کردن (کلیه)، ترشح (غدد) می باشد.

بافت پیوندی (Connective Tissue)

• وظیفه اتصال بافت‌های مختلف به یکدیگر را دارد.
• اجزای اصلی بافت پیوندی شامل: سلول‌ها، رشته‌ها، و ماده‌ی زمینه (ماتریکس خارج سلولی).
• سه نوع فیبر مهم در بافت پیوندی : کلاژن، رتیکولر، الاستیک
• سلولهای ثابت بافت پیوندی : فیبروبلاست، آدیپوس (چربی)، مزانشیم (ساختارهای اصلی در دوران جنینی)
• سلولهای مهاجر بافت پیوندی : ماکروفاژ ، ماست سل (ماستوسیت)، لنفوسیت، پلاسموسیت
• ماده زمینه ای : ژله ای، هیدروفیل، انتشار و فیلتر کردن

انواع بافت پیوندی

• بافت پیوندی سست (Loose connective tissue) : در زیر بافت‌های پوششی
• بافت پیوندی متراکم منظم (Dense regular connective tissue) : در تاندون‌ها و رباط‌ها (لیگامنت‌ها)
• بافت پیوندی متراکم نامنظم (Dense irregular connective tissue) : در درم پوست، کپسول اندام‌ها
• بافت چربی (Adipose tissue) : برای ذخیره چربی و عایق -چربی سفید: ذخیره انرژی -چربی قهوه ای: تولید گرما

بافت عضلانی (Muscle Tissue)

• وظایفه ایجاد حرکات در بدن را دارد.
• سه نوع بافت عضلانی: اسکلتی، قلبی، و صاف
• عضله اسکلتی: انقباض سریع و قدرتمند / ارادی
• عضله قلبی: انقباض ثابت و قدرتمند / غیر ارادی و خودکار
• عضله صاف: انقباض کند و مداوم / غيرارادي

بافت عصبی (Nervous Tissue)

• وظیفه دریافت، پردازش و انتقال اطلاعات را بر عهده دارد.
• از سلول‌های عصبی به نام نورون و سلول‌های پشتیبان به نام گلیال تشکیل شده است.

بافت غضروفی

• غضروف نوعی بافت همبند است که نقش پشتیبانی، محافظت و اسکلتی داشته و در بخش‌هایی از اسکلت وجود دارد.
• کندروبلاست‌ها و کندروسیت‌ها سلول‌های مهم غضروف هستند.
• غضروف غشای پایه ندارد و رگ خونی ندارد لذا از طریق انتشار از بافت همبند اطرافش تغذیه میشود که به آن پری کندریوم (perichondrium) گفته میشود.
• سه نوع غضروف هیالین ،الاستیک و فیبرو وجود دارد.
• پریکوندریوم لایه همبند اطراف غضروف است

بافت استخوان

• استخوان نوعی بافت همبند سخت و مینرالیزه شده است، با ماتریکس بین سلولی سفت و محکم.
• استخوان از سلولها (استئوبلاست، استئوسیت، استئوکلاست) و ماتریکس (مواد آلی کلاژن و مواد معدنی کلسیم-فسفر) تشکیل شده است.
• استخوان نقش محافظتی در برابر ضربه ها ، محل ذخیره یون کلسیم، تولید گلبولهای قرمز خون و حمایت از مغز استخوان را دارد.
• دو نوع استخوان وجود دارد : متراکم و اسفنجی.