Ang Renaissance sa Italya

• Ang Renaissance ay isang salitang Italian na nangangahulugang "pagsilang muli," na naglalarawan ng panahon ng pagbabago at pag-unlad sa sining at agham, kung saan ang mga ideya ng klasikal na panahon ay muling binuhay.

Mga Kadahilanan sa Pag-usbong ng Renaissance sa Italya

• Kabilang sa mga dahilan ay ang Humanismo, sining at panitikan, pagpipinta, at agham.

Ang Humanismo

• Ang pagiging matanong at interes sa kaisipang klasikal ang nagtulak sa pagtatag ng Humanismo.
• Sa kilusang ito, pinaniniwalaan na ang pagtuon sa klasikal na sibilisasyon ng Gresya at Roma ay mahalaga para sa moral at epektibong buhay.
• Ang mga panitikan at sining ng Griyego at Romano ay nagsilbing inspirasyon sa mga Humanista.
• Ang mga iskolar na nag-aral ng klasikal na sibilisasyon ay tinawag na humanist o humanista, na nangangahulugang "guro ng humanidades," partikular sa wikang Latin.
• Napagtanto ng mga humanista na ang mga klasikal na ideya ay dapat maging modelo sa iba't ibang asignatura.
• Roger Bacon: Itinaguyod ni Roger Bacon na ang lahat ng kaalaman ay dapat suriin sa pamamagitan ng eksperimento at katibayan.
• Nabago ang pananaw sa buhay ng tao, kung saan sila ay naging mas mapagtanong at mapanuri sa mga bagay.

Sining at Panitikan

• Francisco Petrarch: Tinawag na "Ama ng Humanismo," mahalagang naisulat niya ang "His Sonnets to Laura," isang tula ng pag-ibig.
• William Shakespeare: "Makata ng mga Makata," naging tanyag sa Ginintuang Panahon ng Inglatera sa ilalim ni Reyna Elizabeth I.
• Ilan sa mga kilalang dula niya ay "Julius Caesar," "Romeo at Juliet," "Hamlet," "Anthony at Cleopatra," at "Scarlet."
• Niccolo Machiavelli: Diplomatikong manunulat mula Florence, Italya, may-akda ng "The Prince," na naglalaman ng mga prinsipyo na "Ang layunin ay nagbibigay matuwid sa pamamaraan" at "Wasto ang nilikha ng lakas."

Pagpipinta

• Michelangelo Bounarotti: Pinakasikat na manlililok ng Renaissance mula sa Italya.
• Ilan sa kanyang mga obra maestro ay ang estatwa ni "David," ang ipininta niya sa kisame ng "Sistine Chapel" (kuwento sa Bibliya), at ang "La Pieta" (estatwa ni Kristo pagkatapos ng Krusipiksyon).
• Leonardo da Vinci: Italyanong pintor, kilala sa "Huling Hapunan," nagpakita ng huling hapunan ni Kristo kasama ang mga disipulo.
• Siya ay isang henyo sa iba't ibang larangan, hindi lamang pintor kundi arkitekto, iskultor, inhinyero, imbentor, siyentipista, musikero, at pilosopo.

Agham

• Nicolaus Copernicus: Polish na naglahad sa Teoryang Copernican, na nagsasabing umiikot ang daigdig sa aksis nito kasabay ng ibang planeta sa paligid ng araw.
• Ang teoryang ito ay sumalungat sa tradisyonal na paniniwala na ang mundo ang sentro ng sansinukob.
• Galileo Galilei: Italyanong astronomo at matematiko, malaki ang naitulong ng kanyang teleskopyo para patotohanan ang Teoryang Copernican.
• Sir Isaac Newton: Tinaguriang Higante ng Siyentipikong Renaissance mula Inglatera.
• Batay sa "Batas ng Universal Gravitation," ang bawat planeta ay may kani-kaniyang lakas ng grabitasyon na nagpapanatili sa kanilang pag-inog.

Repormasyon (Reformation)

• Ang Repormasyon ay kilusang relihiyoso na nagsimula noong 1517 sa pamumuno ni Martin Luther, na naglabas ng 95 Thesis laban sa mga maling gawain ng Simbahang Katoliko, tulad ng pagbebenta ng indulhensiya.
• Pangunahing Dahilan:
  • Pagkadismaya sa Simbahang Katoliko dahil sa mga abuso at isyu sa pamamahala.
  • Pagpapalaganap ng mga ideya ni Luther na nagbibigay-diin sa "biyaya" at "pananampalataya" para sa kaligtasan.
  • Pagtutol ni Luther sa awtoridad ng Papa na nag-ambag sa pagkakawatak-watak ng simbahan.
• Nagdulot ng pagkakahati sa mga Kristiyano at pag-usbong ng iba't ibang sekta ng Protestantismo, tulad ng mga Lutheran at Calvinist.

Kontra-repormasyon (Counter-Reformation)

• Bilang tugon sa Repormasyon, ang Simbahang Katoliko ay nagsimula ng kilusan upang iwaksi ang mga ideya ng Protestante at palakasin ang Katolikong pananampalataya.
• Mga Hakbang:
  • Pagpapalakas ng Inkwisisyon laban sa mga erehe.
  • Pagpapalaganap ng mga Jesuita sa edukasyon at misyonaryo.
  • Konseho ng Trento (1545-1563) na tinalakay ang mga reporma sa simbahan at nagtibay ng mga doktrina ng Katoliko.

Epekto ng Repormasyon

• Pagkakahati ng mga relihiyon sa Europa.
• Pagtaas ng kapangyarihan ng mga monarch.
• Pag-unlad ng pagtuturo at edukasyon.
• Pagbabago sa pamamahala ng Simbahan.

Unang Yugto ng Imperyalismo

• Ang Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo ay tumutukoy sa mga kaganapan mula sa ika-15 hanggang ika-18 siglo, kung saan ang mga makapangyarihang bansa sa Europa ay nagsimulang magpalawak ng kanilang teritoryo at impluwensya.

Portugal

• Nagsimula sa paggalugad sa Kanlurang Aprika sa Panahon ni Prinsipe Henry the Navigator at nagpatayo ng paaralan para sa mga manlalayag.
• Mga unang narating ang Madeira, Azores, at Cabo Verde (Cape Verde) sa Kanlurang Atlantiko.
• Walang ginto ngunit nakakita ng mga Katutubong Aprikano (Slave Trade) si Bartolomeu Dias.
• Bartolomeu Dias: Natagpuan ang ruta pasilangan sa timog ng Aprika at tinawag itong "Cabo das Tormentas," pinalitan ni Haring John II sa Cabo de Boa Esperanca (Cape of Good Hope).
• Natagpuan nila ang mga pampalasa sa India at Malacca sa Timog-Silangang Asya at nanguna sa kalakalan ng pampalasa.

Espanya o Spain

• Christopher Columbus Unang paglalayag na sinuportahan ng mag asawang Haring Ferdinand II at Reyna Isabel I.
• Nakarating kay Papa Alexander VI ang balita ng paglalayag ni Columbus at binuo ang Treaty of Tordesillas upang hindi magkaroon ng digmaan sa pagitan ng Espanya at Portugal (1494).
• Amerigo Vespucci ginawang kinomisyong manlalakbay ng Espanya para patunayan na narrating ni Columbus ang Asya.
• Napatunayang hindi India sa Asya ang narating at tinawag itong "Mundus Novus" o Bagong Daigdig.
• Fernao Magalhaes: isang Portuges na naglayag para sa Espanya, unang Europeong nakarating sa Asya sa rutang pakanluran.
• Pinatunayan na bilog ang mundo at hindi flat.
• Kasunduang Zaragosa upang hatiin ang Mollucas at ang mga hangganan nito sa pagitan ng Espanya at Portugal.

Holland

• Hindi relihiyon, kundi ang kalakalan ang motibo sa paggalugad. Henry Hudson: Kinomisyon ng Holland na maglakbay sa rutang pahilaga, ngunit narating nila ang New Netherlands (bahagi ng New York at New Jersey). Itinatag nila ang Dutch West India Company.

Inglatera (England)

• Katulad ng Olandes, hindi relihiyon ang ginamit nilang motibo sa paggalugad kundi kalakalan.
• Reyna Elizabeth I nagtatag ng East India Company at kalaban sa kalakalan ang Portuges at Pranses sa India.

Pransiya (France)

• Giovanni da Verrazzano naghanap ng ruta mula Neoufoundland hanggag India.
• Samuel de Champlain ang unang nakapagtatag ng kolonya ng mga Pranses sa Hilagang Amerika at nakipagtulungan sa mga katutubo upang mapigilan ang Inglatera.

Rebolusyong Siyentipiko

• Ito ay isang panahon ng mabilis na pag-unlad sa agham, nagsimula ang malalaking pagbabago sa mga teorya at pamamaraan sa agham, na pinalitan ang mga tradisyunal na paniniwala.

Mga Siyentipiko

• Nicolaus Copernicus: Polish na astronomo, naglatag ng heliocentric theory (araw ang sentro ng uniberso).
• Johannes Kepler: Germanong astronomo at matematiko, natuklasan ang mga batas ng paggalaw ng planeta.
• Galileo Galilei: Italyanong siyentipiko, gumamit ng teleskopyo at natuklasan ang mga buwan ng Jupiter at krater sa buwan.
• Isaac Newton: Ingles na siyentipiko, naglatag ng batas ng gravitation at mga batas ng paggalaw, at kilala sa kanyng librong "Principia Mathematica."
• Francis Bacon: Ingles na siyentipiko, ay nagpasikat ng empirikal na pamamaraan ng siyentipikong pagsisiyasat.

Panahon ng Kaliwanagan

• Ito ay isang intelektwal na kilusan na naglalayong palaganapin ang mga ideya ng rasyonalidad, agham, at kalayaan ng kaisipan.
• Rasyonalismo at Pagsusuri.
• Paghahanap ng Katotohanan sa Agham.
• Indibidwal na Kalayaan at Karapatan.
• Paghiwalay ng Iglesia at Estado.

Rebolusyong Industriiyal

• Ito ay isang pagbabago sa paraan ng paggawa, mula sa manu-manong paggawa patungo sa paggamit ng makinarya, na nagdulot ng malawakang pagbabago sa industriya, teknolohiya, at lipunan.
• Sanhi ng Rebolusyong Industriyal:
  • Pag-unlad ng Agham at Teknolohiya.
  • Pagbabago sa Agrikultura.
  • Paglago ng Populasyon.
  • Pag-unlad ng Kapitalismo.
  • Pag-usbong ng Likas na Yaman.

Mga Imbensyon:

• Steam Engine: James Watt.
• Spinning Jenny: James Hargreaves.
• Power Loom: Edmund Cartwright.
• Cotton Gin: Eli Whitney.
• Railroad at Steam Locomotive: George Stephenson.

Ikalawang Yugto ng Imperyalismo

• Ito ang pagsulong ng mga makapangyarihang bansa sa pagkuha ng mga bagong lalo na sa Asya at Africa.

Apat ng Uri ng Imperyalismo

• Kolonya: direktang pananakop
• Portecktorda: pananakop sa isyung panlabas
• Konsesyon: pag kontrol sa negosyo
• Sphre of Influence (Sektor ng Impluwensya): control sa pulitika ng isang nasyon.

Rebolusyong Amerikano (1775-1783)

• Deklarasyon ng Kalayaan: Ipinahayag ang kalayaan ng mga kolonya mula sa Britanya.
• Labanan sa Lexington at Concord: Unang labanan sa pagitan ng Britanya at ng mga kolonya na naggatulak sa Rebolusyon.
• Kasunduan sa Paris: Kinilala ang kalayaan ng Estados Unidos.

Rebolusyong Pranses (1789-1799)

• Labanan sa Bastille: Ang pagbagsak ng Bastille, isang simbolo ng monarkiya't absolusitismo, ay naging tanda ng simula ng rebolusyon.
• Deklarasyon ng Karapatan ng Tao at ng Mamamayan: Ipinahayag nito ang mga karapatan ng tao sa kalayaan, pagkakapantay-pantay, at kapatiran.
• Pag-akyat ni Napoleon Bonaparte sa kapangyarihan: tinuldukan ang rebolusyon ang pagbabago ng pamahalaan.

Pag-usbong ng Nasyonalismo sa ilang Panig ng Daigdig

• Nasyonalismo sa Europe.
• Nasyonalismo sa Latin America.
• Nasyonalismo sa Africa at Asia.
• Nasaonalismo sa Pilipinas.

Thailand

• Thailand bilang nagisang malayang nasyon sa Southe Asia ng hindi masasakop dahil Diplomasyon at reforms sa pamamalakad.

Ang Renaissance ay isang panahon ng pagbabago at pag-unlad. Ang mga ideya ng klasikal na panahon ay muling binuhay. Kabilang sa mga dahilan ay ang Humanismo, sining at panitikan, pagpipinta, at agham.