Әнет баба туралы деректер

Қазақ халқының ұлы биі, әйгілі абыз, "Жеті жарғы" заңдарын құрастыруға қатысқан, "Билердің биі" атанған

1626-1723 жылдары Шыңғыстаудың баурайында дүниеге келген

Бұхарадағы "Шарип-ғаділ" медресесінде 7 жыл оқыған

Әнет баба Орта жүзге би болған

Сократ, Платон, Аристотель, Әл-Фараби, Ж.Баласағұн, М.Қашқари, Қ.А.Иассауи сияқты ғұламалардың еңбектерімен танысқан

Жәңгір хан, Тәуке хан, Батыр хан, Болат хан сияқты хандардың кеңесшісі болған

Әз Тәуке ханның тұсында бас уәзір болған

Орда қызметкерлерінің, үш жүздің сұлтандары мен билерінің біліктілігін, саяси сауаттылығын және мәдениетін көтеруге назар аударған

Тәуке ханмен бірге "Билер кеңесін" құрған

Елді береке-бірлікке, ынтымаққа шақырып, адамдарды имандылыққа , парасаттылыққа, адамгершілікке шақырған

Әнет баба жеті қазынаның бірі ретінде әйелді емес, оны біріншісі деп санаған. Себебі ол дүниедегі бар тіршіліктің анасы, адам бойындағы асыл қасиеттердің бәрі ананың ақ сүтінен дариды, әлдиімен ақ бесіктен басталады.

Әнет баба халыққа көптің айтқанын тыңдап, ынтымақты болу керек деп үгіттеген. Көптің айтқанын тыңдаса, көпте оның айтқанын тыңдайды деген мағынаны береді. Ал көп болсаңдар, өзара ынтымақты болсаңдар, ешкімді сындыра алмайды.

Әнет бабаның әрбір әріпті дұрыс жолмен өмір сүруге шақыру ретінде түсіндірген. Ә – әділ, К – күншіл болма, көпшіл бол, I – ілтипатты бол, М – менмен болма, мейірман бол.

Әнет баба Тәуке ханның сардары Қалқаман ұлды болғанда батасын беріп, атын «Есімің Бұқар болсын, Мінгенің тұлпар болсын!Дауысың сұңқар болсын, Ісіңе халқың іңкәр болсын!» деп бата берген.

Әнет баба 90 жасқа келгенде әр түрлі кітаптар оқып, өзін іздеген. Ол дүниенің қызығы жалған екенін сезіп, баяғы пәктік күйіне оралуды көздеген.

Сол халқыма қызмет етемін», деп жауап берді: Бұхараның дінбасы одан елінен барғанда не істейтінін, өзіне қандай лауазымды тең көретінін сұрағанда

Әнет баба билік басындағылардың әділ, шыншыл болуын, ел бірлігін, жақсылықты, жамандықты ажырата білу керек деп үгіттеген.

Әнет баба Қазыбек биге жыл сайын келіп тәлім-тәрбие, үлгі-өнеге алатындықтан, мал сойғызып, жақсы қарсы алған. Бірақ өзінен ештеңе сұрамай, Қазыбек шешеннің бұл қылығына күле қарап, «әкім» деген сөзді жадыңда сақта деген.

Әнет баба шешендігімен белгілі болған. Ол жеті қазынаға әйелді бірінші орынға қойып, әйел затын құрметтеу керектігін айтқан.

Әнет баба 90 жаста Қожа Ахмет Ясауи, Софы Аллаярдың шығармалары «Кәләм-Шәриф», «Нұрнама» кітаптарын оқыған.

Әнет бабаның «Өзімді іздеп жүрмін» деген сөзінің мағынасы адам баласы Алланың әмірімен дүниеге пәк күйінде келіп, өсе келе жаманға бой ұрайды, баяғы пәктігін жоғалтады. Жас ұлғайып дүниенің қызығы басылған соң, баяғы адал күйіне оралады.

Әнет баба

Төле би Әнет бабадан ақыл сұрайтындығын, Әнет бабаның данагөйлігін айтты. Бұл Төле бидің Әнет бабаның ғұламалығына бой ұсынғанын көрсетеді.

Әнет бабаны ел ішінде шешендігімен, данагөйлігімен таныған. Ол билерге, халыққа ақыл-кеңес беріп, өсиет айтқан.

Әнет баба «Жеті қазынаға нелер жатады?» деген сұраққа «Әйел, ер жігіт, ілім-білім, жүйрік ат, қыран бүркіт, берен мылтық, алғыр ит», – деп жауап берген.

Әнет баба 90 жаста жер дауы, жесір дауына араласпай, Қожа Ахмет Ясауи, Софы Аллаярдың шығармалары «Кәләм-Шәриф», «Нұрнама» кітаптарын оқыған.

«Жеті жоқ» деп аталатын халықтық мақал-мәтелдің мазмұнын, кейбір заттардың жоқтығы арқылы адам өмірінің қарапайымдылығын көрсету.

Аллада бауыр жоқ – адамның өзінде бауыр бар Аспанда тіреу жоқ – адамның өзінде тіреу бар Жерде өлшеу жоқ – адамның өзінде өлшеу бар Аққуда сүт жоқ – адамның өзінде сүт бар * Жылқыда өт жоқ – адамның өзінде өт бар* Таста тамыр жоқ – адамның өзінде тамыр бар Тасбақада талақ жоқ – адамның өзінде талақ бар

Қазақ-қалмақ соғысы кезінде 5 ұлын қалмақтарға қарсы соғысқа жіберген адам.

Ол соғыста 5 ұлы қаза тапты.

Осы соғыста Әнет бабаның жанұясы көп қаза болды, бірақ баласы Бекболаттың екі ұлы Балуан, Бақай аман қалды, олар Әнет руының негізін қалады .

1723 жылы қазақ-қалмақ соғысы кезінде жұртпен бірге «Ақтабан шұбырындыға» ұшыраған адам.

 «Ақтабан шұбырынды»   кезінде  інісі  Көкшемен   бірге   қалып,   халықпен   бірге   қиындықтарды   бастан   кешіреді .

Қазіргі Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесінде жатыр.

Мазарын   Көкенай  батыр   тауып,    Түркістанға   апарып   қойған.

Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің ұстазы, Әз Тәуке ханның ақылшысы болып, «Жеті жарғы» жинағының авторларының бірі болғаны үшін «Баба» деп аталады.

 Елі  әділдігі,    білімі  мен    кемеңгерлігі   үшін   құрметтейді.

Әнет бабаның бейнесі бірнеше шығармада көрініс тапты.

• Мұхтар Әуезов «Еңлік-Кебек» драмасында және «Абай жолы» романында «Бел белесте» тарауында
• Шәкәрім «Қалқаман-Мамыр» поэмасында

Әнет бабаның ұрпағы Абай кезінде Абай қарасөздерін және өлеңдерін көшірді.

Әнет бабаның есімі Қазақстанда көп жерде қолданылады.

• Алматы, Түркістан қалаларында көшелері бар.
• Семей қаласындағы Орталық мешіт Әнет баба атымен аталады.
• Абай ауданының орталығы Қарауыл ауылында Әнет бабаға ескерткіш қойылған.

Әнет баба ХVII ғасырда қоғамға әсері зор тұлға болған.

• «Сөзі уәлі, аузы дуалы» деген атаққа ие болған, Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің ұстазы болған.
• Әз Тәуке ханның ақылшысы және «Жеті жарғы» жинағының авторларының бірі болған.

Әнет баба Бұхарадағы жоғары діни оқу орнын бітіріп, ғұламалық дәреже алған адам болған.

• Әнет баба Бұхарадағы «Көгелташ» медресесін бітірген соң ғұлама-дамуллалардың батасын алған.
• Әнет баба «Көгелташ» медресесін бітіргенде, Бұхараның дін басы оны Түркістанға муфти болып баруға ұсыныс жасаған, бірақ Әнет баба елдің қамын ойлаған және елге қайтып кеткен.

Әнет баба ел арасында жүріп, халықпен бірге болып, еш қандай лауазымды иеленбеген адам.

• Шәкәрім Әнет бабаны «Арғынның ел ағасы», «әрі би, әрі молда, ғұламасы» деп сипаттаған.

2017 жылы «Әнет баба: ғұмыры мен заманы» деген кітап шықты.

 Екі   автор   Әнет   бабаның     өмірі     мен    қызметі    туралы      баян   еткен.