Podcast
Questions and Answers
Абылай ханның шын есімі Әбілмансұр.
Абылай ханның шын есімі Әбілмансұр.
True
Абылай хан жоңғар қонтайшысы Цэван-Рабданның шабуылынан кейін 12 жасында таққа отырды.
Абылай хан жоңғар қонтайшысы Цэван-Рабданның шабуылынан кейін 12 жасында таққа отырды.
False
Абылай хан Кенесары ханның атасы болып табылады.
Абылай хан Кенесары ханның атасы болып табылады.
True
Абылай ханның жекпе-жекте жеңген қарсыласы Шырыш батыр болды.
Абылай ханның жекпе-жекте жеңген қарсыласы Шырыш батыр болды.
Signup and view all the answers
Абылай хан 1749 жылы тек Атығай руын басқарып, қалған руларға қатысы болмаған.
Абылай хан 1749 жылы тек Атығай руын басқарып, қалған руларға қатысы болмаған.
Signup and view all the answers
1740 жылы Абылай хан Ресей боданын қабылдады.
1740 жылы Абылай хан Ресей боданын қабылдады.
Signup and view all the answers
Абылай жоңғарларға қарсы соғыста Ресейден үлкен көмек алды.
Абылай жоңғарларға қарсы соғыста Ресейден үлкен көмек алды.
Signup and view all the answers
1743 жылы Абылайды тұтқыннан шығарып алу келіссөздері Төле бидің қатысуымен өтті.
1743 жылы Абылайды тұтқыннан шығарып алу келіссөздері Төле бидің қатысуымен өтті.
Signup and view all the answers
Қалдан Сереннің қайтыс болғанынан кейін жоңғарлар арасында тыныштық орнады.
Қалдан Сереннің қайтыс болғанынан кейін жоңғарлар арасында тыныштық орнады.
Signup and view all the answers
Абылай бастаған қазақ сұлтандары жоңғарларды әлсірету арқылы қазақ жерлерін қорғады.
Абылай бастаған қазақ сұлтандары жоңғарларды әлсірету арқылы қазақ жерлерін қорғады.
Signup and view all the answers
Study Notes
Абылай хан
- Абылай хан (шын есімі Әбілмансұр) Қазақ хандығының 18-ші ханы болды, 1771-1781 жылдар аралығында билік жүргізді.
- Ол Қазақ Ордасы тарихындағы ең ұлы хандардың бірі деп саналады.
- Абылай ханның арғы тегі Ақ Орданың негізін қалаған Орда Ежен ханнан басталады.
- Ол Ұрыс хан, Барақ хан, Әз-Жәнібек хан сияқты билеушілердің тікелей ұрпағы.
- Абылай хан қазақ тарихындағы тағы бір бірегей тұлға Кенесары ханның атасы.
Абылай ханның шығу тегі және балалық шағы
- Абылай хан 1711 жылы Түркістан қаласында Көркем Уәлидің отбасында дүниеге келген.
- Оның азан шақырған аты Әбілмансұр болған.
- Әбілмансұр Жошы ханның ұрпағы, төре тұқымынан тарайды.
- 12 жасында әкесі Көркем Уәли жоңғар қонтайшысы Цэван-Рабданның шабуылынан қаза табады.
- Төле би Әбілмансұрдың шығу тегін жақсы біліп, оны аман сақтау үшін өз түйесін баққызып, "Сабалақ" деп атап кетеді.
- Төле би Әбілмансұрға салихалы тәрбие беріп, оның тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді.
Абылай атануы
- 15 жасынан бастап жоңғарларға қарсы күреске қатысады.
- Сұлтанның бойы орталау, күші ерекше мықты болады.
- Замандастары жас сұлтанның батыл, ержүрек және епті болғанын атап өтеді.
- Әбілмансұрдың атасы Абылай Уәлибақыұлы жекпе-жекке шыққанда ешқашан жеңілмейтін болған, оның жауларының оған шамасы келмеген.
- Ол ел арасына Қанішер Абылай деп аталады.
- Әбілмансұрдың есімі 20 жасында ел ішінде кеңінен танылады.
- 1733 жылы жоңғар қолбасшысы Шырыш батырмен (жоңғар қонтайшысы Қалдан Сереннің ұлы) жекпе-жекке шығады, рухты бабасының атын "Абылай! Абылай!" деп ұрандатып, қарсыласын жеңеді.
- Бұл жеңістен кейін жас сарбазды халық ұран еткен Абылай есімімен атай бастайды.
- Халық Абылайды өте құрметтейді.
- Абылайға Арғынның Атығай руын басқаруға сайлайды.
- 1749 жылға таман Абылайға тек Атығай ғана емес, Арғынның бүкіл жеті руы, оған қоса Керейлер, Уақтар және Қыпшақтардың бір бөлігі бағына бастайды.
Жоңғарларға қарсы күресі
- 1734 жылы Орта жүзді басқарып келген Сәмеке хан дүниеден өтіп, оның орнына хан болып Әбілмәмбет сайланады, ал Әбілмәмбеттің қолбасшысы болып Абылай бекітіледі.
- 1739 жылы жоңғарлар Цинь империясымен бітім туралы келісімге келіп, бүкіл күшін батыста тұрған қазақтарға жұмсай бастайды.
- Абылай 1740 жылы Әбілмәмбет хан екеуі бастаған 120 сұлтанмен бірге Орынборға келіп, Ресей боданын қабылдайды.
- 1741 жылы жоңғарлар қазақтарға жаңа жорық бастап кіреді де, Абылайды тұтқындайды.
- 1742 жылы Төле би бастаған 90 беделді азамат пен майор Миллердің елшілігі келіссөз жүргізіп, ақырында 1743 жылы бітімге келеді. Алайда майор Миллер жоңғарларды үркітумен ғана шектеледі.
- 1743 жылғы 5 қыркүйекте Абылайды тұтқыннан шығарып алады.
- Қалдан Серен қайтыс болғаннан кейін, жоңғарлар арасында билік үшін талас басталады.
- Абылай бастаған қазақ сұлтандары бұл таласты тиімді пайдаланып, жоңғарларды әлсірету арқылы қазақтың оңтүстік және шығыс жерлерін босатады.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Бұл викторинада Абылай ханның өмірі, шығу тегі және тарихи рөлі туралы сұрақтар қамтылған. Қазақ хандығының 18-ші ханы, Абылай хан, оның тарихи тұлғалары мен білімдері туралы тереңірек мәлімет алу үшін жауап беріп көріңіз.
