วัสดุประกอบดิน: ความรู้เบื้องต้น

วัสดุประกอบดิน

• วัสดุประกอบดินแบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก:
  • วัสดุอนินทรีย์ เช่น หินและแร่
  • วัสดุอินทรีย์ เช่น ซากพืชและซากสัตว์ที่ทับถมในดิน
• การผสมระหว่างวัสดุทั้งสองมีอัตราส่วนที่แตกต่างกันตามสภาวะและพื้นที่ที่เกิด

แร่ (Minerals)

• แร่คือของแข็งที่เกิดตามธรรมชาติ มีสมบัติทางเคมีที่แน่นอนและเรียงตัวเป็นผลึก
• แบ่งเป็น 2 ชนิดใหญ่:
  • แร่ปฐมภูมิ: เย็นตัวจากหินหนืด เช่น ควอร์ตซ์ ไมกา เฟลด์สปาร์
  • แร่ทุติยภูมิ: เกิดจากการสลายตัวของแร่ปฐมภูมิ เช่น แร่ดินเหนียว

แร่ที่พบในดิน

• ควอร์ตซ์ (SiO2): ทนทานต่อการสลายตัว ให้ขนาดอนุภาคเป็นทราย ทำให้ดินที่มีแร่ควอร์ตซ์เป็นดินทรายจัด
• เฟลด์สปาร์ (XAlSi3O8): สีขาวขุ่น พบมากในเปลือกโลก แต่ในดินพบน้อยเพราะสลายตัวง่าย
• ไมกา (KAl2(AlSi3O10)): มีแผ่นบาง ๆ ประกายแบบไข่มุก สลายตัวให้ดินเหนียวและธาตุโพแทสเซียม
• เฟอร์โรแมกนีเซียน: สลายตัวง่ายและให้ธาตุแคลเซียม แมกนีเซียม
• แคลไซต์ (CaCO3) และโดโลไมต์ (CaMg(CO3)2): ทำปฏิกิริยากับกรดเกลือ พบในหินปูนและหินอ่อน
• ไพไรต์ (Pyrite): สลายตัวให้กรดซัลฟิวริก ทำให้เกิดดินกรดจัด
• อะพาไทต์: สลายตัวแล้วให้ธาตุฟอสฟอรัส
• เฮไลต์: เกิดจากตะกอนน้ำเค็ม ให้ดินเค็ม
• แร่ดินเหนียว: มีขนาดอนุภาคเล็กมาก พบได้หลายประเภท เช่น เคโอลิไนต์ สเมกไทต์ อิลไลต์
• แร่เหล็กออกไซด์: ทำให้ดินมีสีแดง น้ำตาล พบมากในเขตร้อน

หิน (Rocks)

• หินแบ่งตามการเกิดเป็น 3 ประเภทหลัก:
  • หินอัคนี: เกิดจากการเย็นตัวของหินหนืด มีการจำแนกตามลักษณะการเย็นตัว สี และเนื้อหิน
  • หินตะกอน: เกิดจากการอัดตัวและเชื่อมตัวของอนุภาค
  • หินแปร: แปรสภาพจากหินดังเดิมโดยอิทธิพลของอุณหภูมิและความดัน

กระบวนการผุพัง (Weathering)

• แบ่งออกเป็น 2 ประเภท:
  • การผุพังทางกายภาพ: แตกหักเป็นชิ้นส่วนขนาดเล็ก
  • การผุพังทางเคมี: สลายตัวโดยการทำปฏิกิริยาทางเคมี เช่น ไฮโดรไลซีส การละลาย

องค์ประกอบของดิน

• อนินทรีย์ (Mineral Matter): 45% ของดิน มีบทบาทสำคัญในเจริญเติบโตของพืช
• อินทรีย์วัสดุ (Organic Matter): 5% โดยมาจากการสลายตัวของซากพืชซากสัตว์
• น้ำ (Water): พบในช่องว่างระหว่างเม็ดดิน
• อากาศ (Air): ทำให้มีออกซิเจนและก๊าซอื่น ๆ สำหรับพืช

สมบัติของดิน

• สมบัติทางกายภาพ: ความลึกของดิน, เนื้อดิน, โครงสร้างดิน, สีดิน
• สมบัติทางเคมี: ประจุไฟฟ้า, ความเป็นกรด-ด่าง, ความเค็ม
• สมบัติทางชีวภาพ: เกี่ยวข้องกับสิ่งมีชีวิตในดิน เช่น จุลินทรีย์