રાષ્ટ્રીય આવક: ખ્યાલો અને ગણતરી

• આ અભ્યાસના લેખો રાષ્ટ્રીય આવક અને તેની ગણતરીની પદ્ધતિઓ વિશે માહિતી પૂરી પાડે છે.

રાષ્ટ્રીય આવક એટલે શું?

• રાષ્ટ્રીય આવક એ કોઈ દેશમાં એક વર્ષમાં ઉત્પાદિત ચીજવસ્તુઓ અને સેવાઓનું નાણાંકીય મૂલ્ય છે.
• રાષ્ટ્રીય આવક દેશની આર્થિક સ્થિતિ, વિકાસ અને તેમાં થતા ફેરફારોને સમજવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• દરેક દેશની સરકાર અથવા સંશોધન સંસ્થા રાષ્ટ્રીય આવકની ગણતરી કરે છે.
• આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે, UNO અને IBRD જેવી સંસ્થાઓ આ કામગીરી કરે છે.

રાષ્ટ્રીય આવકની ગણતરીમાં વપરાતા ખ્યાલો

• ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (GDP): દેશની આંતરિક પેદાશ.
• નેટ નેશનલ પ્રોડક્ટ (NNP): ચોખ્ખી રાષ્ટ્રીય પેદાશ.
• ગ્રોસ નેશનલ પ્રોડક્ટ (GNP): કાચી રાષ્ટ્રીય પેદાશ.

કાચી આંતરિક પેદાશ (GDP)

• GDP એટલે દેશની અંદર ઉત્પાદિત વસ્તુઓ અને સેવાઓનું કુલ મૂલ્ય.
• GDPની ગણતરીમાં દેશની ભૌગોલિક સીમામાં થયેલ ઉત્પાદન જ ગણાય છે.
• GDP માપવાની બે રીતો છે: સાધનોની કિંમત અને બજાર કિંમત.

ચોખ્ખી રાષ્ટ્રીય પેદાશ (NNP)

• NNP એ કાચી રાષ્ટ્રીય પેદાશમાંથી ઘસારો બાદ કર્યા પછી મળે છે.
• ઘસારો એટલે ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં વપરાયેલ સાધનોનું અવમૂલ્યન.
• NNP શોધવા માટે, મૂડી સાધનોની કિંમત અને આયુષ્ય ધ્યાનમાં લેવાય છે.

કાચી રાષ્ટ્રીય પેદાશ (GNP)

• GNP એટલે દેશના ઉત્પાદનના સાધનો દ્વારા ઉત્પાદિત વસ્તુઓ અને સેવાઓનો કુલ જથ્થો.
• GNPની ગણતરી નાણાંકીય મૂલ્યના આધારે થાય છે.
• GNP આંકવા માટે વસ્તુઓનો જથ્થો અને તેમની કિંમત જાણવી જરૂરી છે.

રાષ્ટ્રીય આવકની ગણતરીની પદ્ધતિઓ

• ઉત્પાદન પદ્ધતિ: ઉત્પાદિત વસ્તુઓ અને સેવાઓના નાણાંકીય મૂલ્યને ગણે છે.
• આવક પદ્ધતિ: ઉત્પાદનના સાધનોની આવકનો સરવાળો કરે છે.
• ખર્ચ પદ્ધતિ: વસ્તુઓ અને સેવાઓ પરના ખર્ચનો સરવાળો કરે છે.

ઉત્પાદન પદ્ધતિ

• આ પદ્ધતિમાં, વર્ષ દરમિયાન ઉત્પાદિત અંતિમ વસ્તુઓ અને સેવાઓના કુલ નાણાંકીય મૂલ્યને રાષ્ટ્રીય આવક ગણવામાં આવે છે.
• ઉત્પાદનનું મૂલ્ય આંકતી વખતે બજાર કિંમતને ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે.
• બેવડી ગણતરી ટાળવા માટે, તૈયાર કરેલ વસ્તુઓની ગણતરીમાં સમાવેશ થતો નથી.

આવક પદ્ધતિ

• આવક પદ્ધતિમાં ઉત્પાદનના સાધનોના માલિકોને થતી આવકનો સરવાળો કરવામાં આવે છે.
• આ આવકમાં ભાડું, વેતન, વ્યાજ અને નફાનો સમાવેશ થાય છે.
• વ્યક્તિઓએ ભરેલા કરવેરા અને જાહેર સાહસોના નફાનો પણ સમાવેશ થાય છે.

ખર્ચ પદ્ધતિ

• ખર્ચ પદ્ધતિમાં, વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓ દ્વારા કરવામાં આવતા ખર્ચનો સરવાળો કરવામાં આવે છે.
• આ ખર્ચ વપરાશી વસ્તુઓ અને મૂડી માલ પર કરવામાં આવે છે.
• સમાજને મળતી આવકનો ઉપયોગ વપરાશ અને બચતમાં થાય છે.

રાષ્ટ્રીય આવકની મર્યાદાઓ

• રાષ્ટ્રીય આવકના આંકડા દેશની આર્થિક સ્થિતિ દર્શાવે છે, પરંતુ તેની ગણતરીમાં કેટલીક મર્યાદાઓ છે.
• જાહેર સેવાઓ, સ્વવપરાશ માટેની વસ્તુઓ, બિનકાર્યક્ષમ વહીવટ વગેરેને કારણે રાષ્ટ્રીય આવકનું સાચું ચિત્ર મળતું નથી.
• નિરક્ષરતા, નાના પાયા પર ઉત્પાદન, યોગ્ય બજારનો અભાવ અને સાટા પદ્ધતિ જેવી બાબતો ગણતરીને મુશ્કેલ બનાવે છે.
• કાળું નાણું પણ રાષ્ટ્રીય આવકની ગણતરીમાં અવરોધ ઊભો કરે છે.