પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણ

પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણ

• પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણ એ એક ખર્ચ નિર્ધારણ પદ્ધતિ છે જેનો ઉપયોગ મોટા પાયે ઉત્પાદન માટે થાય છે જ્યાં ઉત્પાદન એક પ્રક્રિયામાંથી બીજી પ્રક્રિયામાંથી પસાર થાય છે.
• આ ટેકનિકનો ઉપયોગ તે ઉદ્યોગોમાં થાય છે જ્યાં ઉત્પાદન ક્રમિક પ્રક્રિયાઓમાંથી પસાર થાય છે, દા.ત. રસાયણો, તેલ શુદ્ધિકરણ, કાપડ ઉદ્યોગો.
• દરેક પ્રક્રિયા માટે એક અલગ ખાતું રાખવામાં આવે છે અને પ્રક્રિયા ખર્ચ, જેમાં સામગ્રી, શ્રમ અને વડા ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે, તે દરેક પ્રક્રિયા ખાતામાં દાખલ કરવામાં આવે છે
• દરેક પ્રક્રિયા માટે એક ચોક્કસ ખર્ચ નિર્ધારિત કરવાથી કંપનીને ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવામાં મદદ મળે છે

પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણની પ્રક્રિયા

• સૌપ્રથમ, ઉત્પાદનને અલગ પ્રક્રિયાઓમાં વહેંચવામાં આવે છે જેમાં ખર્ચને સરળતાથી એકત્રિત કરી શકાય છે
• દરેક પ્રક્રિયા માટે એક અલગ ખાતું ખોલવામાં આવે છે અને દરેક પ્રક્રિયા ખાતામાં સામગ્રી, શ્રમ અને અન્ય ખર્ચ જે ખર્ચ પ્રક્રિયા માટે સીધો ખર્ચ કરવામાં આવે છે તેમજ વડા ખર્ચનો હિસ્સો દાખલ કરવામાં આવે છે
• દરેક પ્રક્રિયાનો કુલ ખર્ચ નક્કી કરવામાં આવે છે અને તેને નિર્ધારિત સમયગાળા દરમિયાન ઉત્પાદિત એકમોની કુલ સંખ્યા દ્વારા વિભાજીત કરવામાં આવે છે
• પ્રથમ પ્રક્રિયાનું સમાપ્ત ઉત્પાદન બીજી પ્રક્રિયામાં સ્થાનાંતરિત થાય છે, બીજી પ્રક્રિયાથી ત્રીજી પ્રક્રિયામાં અને તેથી વધુ
• સમાપ્ત સ્ટોક ખાતામાં છેલ્લી પ્રક્રિયાનું સમાપ્ત ઉત્પાદન સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવે છે
• સામાન્ય રીતે, એક પ્રક્રિયાનું સમાપ્ત ઉત્પાદન બીજી પ્રક્રિયામાં ખર્ચ પર સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવે છે
• કેટલીકવાર, એક પ્રક્રિયાનું સમાપ્ત ઉત્પાદન બીજી પ્રક્રિયામાં ખર્ચ ઉપરાંત નફાના ચોક્કસ ટકાવારી પર સ્થાનાંતરિત થાય છે.

પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણની વિશેષતાઓ

• એક પ્રક્રિયાનું સમાપ્ત ઉત્પાદન બીજી પ્રક્રિયાનું કાચો માલ બને છે
• ઉત્પાદનના વિવિધ તબક્કાઓ દરમિયાન સામાન્ય રીતે વજનમાં થોડી કાપ મૂકી શકાય છે
• મુખ્ય ઉત્પાદનના ઉત્પાદન દરમિયાન વારંવાર બાય-પ્રોડક્ટ્સ મેળવવામાં આવે છે.
• કેટલીકવાર, સંયુક્ત ઉત્પાદનો ઉત્પાદનની સમાન પ્રક્રિયા દરમિયાન મેળવવામાં આવે છે અને સંયુક્ત ખર્ચને અલગ કરવાની સમસ્યા ઊભી થાય છે.
• કેટલીક કંપનીઓમાં એક પ્રક્રિયાના સમાપ્ત માલને બીજી પ્રક્રિયામાં સ્થાનાંતરિત કરતી વખતે નફાની ચોક્કસ ટકાવારી ચાર્જ કરવાની પ્રથા છે, જેનો અર્થ છે કે પ્રક્રિયામાં સમાપ્ત માલનો સ્ટોક પ્રક્રિયા શરૂ કરવાની જગ્યાએ ઊંચી કિંમત ધરાવે છે

પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણ અને જોબ ઓર્ડર ખર્ચ નિર્ધારણ

• જોબ ઓર્ડર ખર્ચ નિર્ધારણમાં, ખર્ચ ખાસ ઓર્ડર માટે ગોઠવવામાં આવે છે, જ્યારે પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણમાં, ખર્ચને ચોક્કસ ઓર્ડર સાથે સંબંધિત કરતા નથી પરંતુ ઉત્પાદનની પ્રક્રિયા સાથે સંબંધિત કરવામાં આવે છે,

પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણ: અસામાન્ય કાપ અને અસામાન્ય લાભ

• "અસામાન્ય કાપ" એ એક પ્રક્રિયા દરમિયાન થયેલા કાપ માટેનો ખર્ચ છે જે સામાન્ય કાપ કરતા વધુ છે
• "અસામાન્ય લાભ" એ એક પ્રક્રિયા દરમિયાન થયેલા કાપ માટેનો ખર્ચ છે જે સામાન્ય કાપ કરતા ઓછો છે
• અસામાન્ય કાપ એક ખર્ચ છે જેને ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં અસામાન્ય પરિસ્થિતિને કારણે ગણવામાં આવે છે, જેમ કે અકસ્માતિ
• અસામાન્ય લાભ એ આવક છે જે ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં અસામાન્ય પરિસ્થિતિને કારણે થાય છે, જેમ કે ઓછી કાપ
• આ ખર્ચ અને આવકને અલગ ખાતામાં દાખલ કરવામાં આવે છે જેથી તેમને ઉત્પાદન ખર્ચમાંથી અલગ રાખી શકાય ી

પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણ: ઉદાહરણો

• પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણનો ઉપયોગ ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં થતા ખર્ચને નિર્ધારિત કરવા અને ઉત્પાદન ખર્ચને નિયંત્રિત કરવા માટે થાય છે.
• ઉદાહરણોમાં કાપડ કંપની, તેલ શુદ્ધિકરણ, રસાયણો, ખાદ્ય અને પીણા ઉદ્યોગોનો સમાવેશ થાય છે.
• આ ઉદાહરણોમાં, ઉત્પાદન એક પ્રક્રિયામાંથી બીજી પ્રક્રિયામાંથી પસાર થાય છે અને દરેક પ્રક્રિયા માટે એક અલગ ખર્ચ નક્કી કરવામાં આવે છે.

પ્રક્રિયા ખર્ચ નિર્ધારણ એક ખર્ચ મુખ્ય પદ્ધતિ છે જે ઉત્પાદનની વિવિધ પ્રક્રિયાઓ દરમિયાન ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ પદ્ધતિનો ઉપયોગ ઉદ્યોગોમાં થાય છે જ્યાં ઉત્પાદન એક પ્રમુખ પ્રવાહમાં ગતિશીલ રહે છે. પ્રોજેસિંગના દરે ખર્ચ પૂર્ણતાના પ્રકારો અને વિભાગોને સ્પષ્ટ કરે છે.