การหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์ของโลก

ปรากฏการณ์ที่เกิดจากโลกหมุนรอบตัวเอง

• ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออก
• ดวงอาทิตย์ตกทางทิศตะวันตก
• ปรากฏการณ์นี้เรียกว่า การขึ้นและตกของดวงอาทิตย์
• นักดาราศาสตร์คนแรกที่เสนอแนวคิดดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางระบบสุริยะคือ โคเปอร์นิคัส
• โลกหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตก ไปทิศตะวันออก
• ใช้เวลา 1 วัน ทำให้เห็นดวงอาทิตย์เคลื่อนที่จากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก
• การขึ้นตกของดวงอาทิตย์ทำให้วัตถุท้องฟ้าอื่น ๆ ขึ้นและตกด้วย
• การที่โลกเคลื่อนที่แต่เห็นวัตถุท้องฟ้าอื่น ๆ เคลื่อนที่ เรียกว่า ภาพลวงตา
• ขอบฟ้า คือเส้นแบ่งระหว่างพื้นโลกกับท้องฟ้า

ปรากฏการณ์ที่เกิดจากโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์

• ทรงกลมสมมติที่ครอบโลกเมื่อขยายขอบเขตออกไปในอวกาศ เรียกว่า ทรงกลมฟ้า
• เมื่อขยายเส้นศูนย์สูตรออกไปในทรงกลมฟ้า จะได้ เส้นศูนย์สูตรฟ้า
• หากเชื่อมต่อแนวขั้วโลกเหนือไปยังทรงกลมฟ้า จะได้ ขั้วฟ้าเหนือ
• หากเชื่อมต่อแนวขั้วโลกใต้ไปยังทรงกลมฟ้า จะได้ ขั้วฟ้าใต้
• แกนที่โลกหมุนรอบตัวเอง เรียกว่า แกนโลก ซึ่งผ่านขั้วโลกเหนือ ขั้วโลกใต้ และจุดศูนย์กลางของโลก
• แกนโลกเอียงทำมุมประมาณ 23.5 องศา
• 21 มิถุนายน เป็นวันเริ่มต้นฤดูร้อนในซีกโลกเหนือ เพราะซีกโลกเหนือหันเข้าหาดวงอาทิตย์
• 22 ธันวาคม เป็นวันเริ่มต้นฤดูหนาวในซีกโลกเหนือ เพราะซีกโลกเหนือหันออกจากดวงอาทิตย์
• การที่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์โดยแกนโลกเอียง ทำให้โลกได้รับแสงต่างกัน เกิด ฤดูกาล
• การเปลี่ยนแปลงตำแหน่งขึ้นตกของดวงอาทิตย์เป็นวัฏจักร สังเกตได้จาก การเปลี่ยนแปลงฤดูกาล
• ดวงอาทิตย์ คือดาวฤกษ์ที่เป็นศูนย์กลางของระบบสุริยะ ให้แสงและความร้อนแก่โลก

ปรากฏการณ์ที่เกี่ยวกับดวงจันทร์

• การเห็นดวงจันทร์มีรูปร่างต่าง ๆ เกิดจาก ดวงจันทร์โคจรรอบโลก
• การที่คนบนโลกเห็นดวงจันทร์เพราะ ดวงจันทร์สะท้อนแสงจากดวงอาทิตย์
• ปรากฏการณ์ที่ดวงจันทร์มีเสี้ยวสว่างต่างกัน เรียกว่า ข้างขึ้นข้างแรม
• ข้างขึ้นข้างแรมเกิดขึ้นเพราะ ดวงจันทร์โคจรรอบโลก ทำให้มุมที่แสงอาทิตย์สะท้อนมายังโลกเปลี่ยนไป
• ดวงจันทร์ใช้เวลาโคจรรอบโลกประมาณ 1 เดือน
• ข้างขึ้น (Waxing) คือช่วงที่ดวงจันทร์สว่างขึ้น หรือมีส่วนสว่างเพิ่มขึ้น
• วันที่ดวงจันทร์มืดทั้งดวง เรียกว่า วันจันทร์ดับ
• ข้างแรม คือช่วงที่ดวงจันทร์มีส่วนสว่างลดลง
• วันที่ดวงจันทร์สว่างเต็มดวง เรียกว่า วันเพ็ญ
• คืนเดือนเพ็ญและคืนเดือนดับห่างกันประมาณ 15 วัน

ปรากฏการณ์น้ำขึ้นน้ำลง

• ปรากฏการณ์น้ำขึ้นน้ำลง เกิดจาก แรงโน้มถ่วงของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ ที่กระทำต่อน้ำในมหาสมุทร
• ระดับน้ำทะเลบริเวณตำแหน่ง H และ H' จะสูงขึ้น (น้ำขึ้น)
• ระดับน้ำทะเลบริเวณตำแหน่ง L และ L' จะต่ำลง (น้ำลง)
• น้ำขึ้นน้ำลงวันละ 2 ครั้ง
• หากครั้งล่าสุดน้ำขึ้นเวลา 24.25 น. ครั้งต่อไปคือ 12.47น. และวันต่อไปน้ำจะขึ้น 12.47
• วันน้ำเกิด คือวันที่ระดับน้ำขึ้นสูงสุดและลงต่ำสุด เกิดขึ้นเมื่อดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลกอยู่ในแนวเดียวกัน
• วันน้ำตาย คือวันที่ระดับน้ำขึ้นและลงน้อยที่สุด เกิดขึ้นเมื่อดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลกทำมุมกันเป็นมุมฉาก
• วันน้ำเกิดและวันน้ำตายมีระยะเวลาห่างกันประมาณ 7 วัน

อุปราคา

• สุริยุปราคา หรือ สุริยะคราส เกิดจาก ดวงจันทร์โคจรมาอยู่ระหว่างดวงอาทิตย์และโลก บังแสงอาทิตย์
• สุริยุปราคาแบ่งออกเป็น สุริยุปราคาเต็มดวง สุริยุปราคาบางส่วน และสุริยุปราคารูปวงแหวน
• จันทรุปราคาเงามัว เกิดขึ้นเมื่อ ดวงจันทร์เคลื่อนที่ผ่านเข้าไปในเงามัวของโลก
• จันทรุปราคาเต็มดวง เกิดขึ้นเมื่อ ดวงจันทร์เคลื่อนที่ผ่านเข้าไปในเงามืดของโลก

ดาวเคราะห์ในระบบสุริยะ

• ดาวเคราะห์สว่างกว่าดาวฤกษ์เพราะ อยู่ใกล้โลกมากกว่าและสะท้อนแสงอาทิตย์ได้ดีกว่า
• ดาวเคราะห์มีการเคลื่อนที่เมื่อเทียบกับดาวฤกษ์เพราะ โคจรรอบดวงอาทิตย์
• ดาวพลูโตถูกลดเป็นดาวเคราะห์แคระเพราะ มีขนาดเล็กและวงโคจรไม่ชัดเจน

การแบ่งดาวเคราะห์ตามวงโคจร

• ดาวเคราะห์ชั้นใน (ใช้วงโคจรของโลกเป็นเกณฑ์) ได้แก่ ดาวพุธ ดาวศุกร์
• ดาวเคราะห์ชั้นนอก (ใช้วงโคจรของโลกเป็นเกณฑ์) ได้แก่ ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร์ ดาวยูเรนัส และดาวเนปจูน
• ดาวเคราะห์ชั้นใน (ใช้วงโคจรดาวเคราะห์น้อยเป็นเกณฑ์) ได้แก่ ดาวพุธ ดาวศุกร์ ดาวอังคาร และดาวพฤหัส
• ดาวเคราะห์ชั้นนอก (ใช้วงโคจรดาวเคราะห์น้อยเป็นเกณฑ์) ได้แก่ ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร์ ดาวยูเรนัส และดาวเนปจูน
• ดาวเคราะห์หิน ได้แก่ ดาวพุธ ดาวศุกร์ โลก และดาวอังคาร
• ดาวเคราะห์แก๊ส ได้แก่ ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร์ ดาวยูเรนัส และดาวเนปจูน
• ดาวเคราะห์ที่เห็นได้ด้วยตาเปล่า ได้แก่ ดาวพุธ ดาวศุกร์ ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร์
• ดาวเคราะห์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุด คือ ดาวพฤหัสบดี และเล็กที่สุด คือ ดาวพุธ
• ดาวเคราะห์ที่หมุนรอบตัวเองเร็วที่สุด คือ ดาวพฤหัสบดี
• ดาวเคราะห์แต่ละดวงมีส่วนประกอบต่างกัน ขึ้นอยู่กับ ตำแหน่งที่อยู่และกระบวนการก่อตัว
• ระยะเวลาการโคจรสัมพันธ์กับระยะห่างจากดวงอาทิตย์ ดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากกว่าจะใช้เวลาโคจรสั้นกว่า

โลกและการดำรงชีวิต

• โลกมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ได้เพราะ มีน้ำ มีอากาศ มีอุณหภูมิที่เหมาะสม และมีสนามแม่เหล็กโลก
• ดาวเคราะห์น้อย คือ วัตถุขนาดเล็กที่ไม่ใช่ดาวเคราะห์ พบมากระหว่างดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี
• บริเวณที่พบดาวเคราะห์น้อยจำนวนมาก เรียกว่า แถบดาวเคราะห์น้อย
• ดาวเคราะห์น้อยที่ใหญ่ที่สุด คือ ซีรีส
• ดาวหาง คือ ก้อนน้ำแข็ง ฝุ่น และแก๊ส
• เมื่อดาวหางเข้าใกล้ดวงอาทิตย์ จะเกิดการระเหิด ทำให้เกิดหาง
• ดาวตก คือ เศษหินหรือฝุ่นที่เผาไหม้ในชั้นบรรยากาศโลก
• ถ้ามีขนาดใหญ่และเห็นเป็นแสงจ้า เรียกว่า ผีพุ่งไต้ หรือดาวตก
• บริเวณที่เกิดดาวตกจำนวนมาก เรียกว่า ฝนดาวตก
• อุกกาบาต คือ เศษหินหรือโลหะที่ตกลงสู่พื้นโลก

พัฒนาการของแบบจำลองระบบสุริยะ

• อริสโตเติล นักปรัชญาชาวกรีก เสนอทฤษฎีโลกเป็นศูนย์กลาง (Geocentric)
• นิโคลัส โคเพอร์นิคัส นักดาราศาสตร์ชาวโปแลนด์ เสนอสมมติฐานดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลาง (Heliocentric)
• ทิโค บราห์ นักดาราศาสตร์ชาวเดนมาร์ก สังเกตและบันทึกตำแหน่งดาวเคราะห์อย่างละเอียด
• โยฮันเนส เคปเลอร์ นักคณิตศาสตร์ชาวเยอรมัน วิเคราะห์ข้อมูลของทิโค บราห์ และตั้งกฎการเคลื่อนที่ของดาวเคราะห์
• กาลิเลโอ กาลิเลอี นักคณิตศาสตร์ชาวอิตาลี ประดิษฐ์กล้องโทรทรรศน์ สนับสนุนแนวคิดโคเปอร์นิคัส
• ไอแซก นิวตัน เสนอกฎแห่งความโน้มถ่วง อธิบายการโคจรของดาวเคราะห์