ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ: ଅର୍ଥ, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ପ୍ରକାର

• ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର, ସାମରିକ ଯାନ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ସାମଗ୍ରୀ ହ୍ରାସ କରିବା କିମ୍ବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଦୂର କରିବା।
• ଏହା ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାକି ଦେଶମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ସାମରିକ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ କରିବାକୁ କିମ୍ବା ସମାପ୍ତ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ।
• ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବିଶ୍ୱରେ ଶାନ୍ତି ଓ ସୁରକ୍ଷା ବଜାୟ ରଖିବା।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

• ଯୁଦ୍ଧର ଆଶଙ୍କା ହ୍ରାସ କରିବା: ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର କମାଇବା ଦ୍ୱାରା ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା କମିଯାଏ।
• ବିଶ୍ୱ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା: ସମସ୍ତ ଦେଶ ନିଜର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର କମାଇଲେ ବିଶ୍ୱରେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ ହୋଇପାରିବ।
• ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତି: ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉପରେ ହେଉଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚକୁ କମାଇ ସେହି ଅର୍ଥକୁ ଗରିବ ଲୋକଙ୍କର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇପାରିବ।
• ମାନବିକ ସୁରକ୍ଷା: ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କଲେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ଏବଂ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦିଆଯାଇପାରିବ।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ପ୍ରକାର

• ଏକପାଖିଆ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ: ଏଥିରେ ଗୋଟିଏ ଦେଶ ନିଜର ଇଚ୍ଛାରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିଥାଏ, ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କର ଅପେକ୍ଷା ନକରି।
• ଦ୍ୱିପାଖିକ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ: ଏହା ଦୁଇଟି ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥିବା ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ଉଭୟ ଦେଶ ନିଜର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର କମାଇବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥାନ୍ତି।
• ବହୁପାଖିକ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ: ଏଥିରେ ଅନେକ ଦେଶ ଏକାଠି ହୋଇ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ଚୁକ୍ତି କରନ୍ତି।
• ସାମଗ୍ରିକ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ: ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ହଟାଇଦେବା।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଆବଶ୍ୟକତା

• ବିଶ୍ୱରେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ। ଯଦି ଦେଶମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନଥିବ, ତେବେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାର ଆଶଙ୍କା କମିଯିବ।
• ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ତିଆରି କରିବା ଏବଂ ରଖିବା ପାଇଁ ବହୁତ ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ। ଏହି ଅର୍ଥକୁ ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ଗରିବ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯାଇପାରିବ।
• ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରିବା ଦ୍ୱାରା ପରିବେଶ ଉପରେ ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପଡିଥାଏ। ବିଶେଷକରି ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପରିବେଶକୁ ବହୁତ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇଥାଏ।
• ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିବା ଦ୍ୱାରା ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱାସ ବଢ଼ିଥାଏ ଏବଂ ସେମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ଆଗେଇ ଆସନ୍ତି।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଅସୁବିଧା

• କିଛି ଦେଶ ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଭୟଭୀତ କରିବା ପାଇଁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ରଖିବାକୁ ଚାହିଁଥାନ୍ତି। ଏପରି ସ୍ଥଳେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥାଏ।
• ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କଲେ ଦେଶ ନିଜକୁ ଅସୁରକ୍ଷିତ ମନେ କରିପାରେ, ବିଶେଷକରି ଯେଉଁ ଦେଶମାନଙ୍କର ପଡୋଶୀ ଦେଶ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଭଲ ନଥାଏ।
• ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଚୁକ୍ତି କରିବା ସମୟରେ ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମତଭେଦ ଦେଖାଯାଇପାରେ, ଯେଉଁ କାରଣରୁ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା କଷ୍ଟକର ହୋଇପାରେ।

ଭାରତ ଏବଂ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ

• ଭାରତ ସବୁବେଳେ ବିଶ୍ୱରେ ଶାନ୍ତି ଚାହିଁଛି ଏବଂ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣକୁ ସମର୍ଥନ କରିଛି।
• ଭାରତ 'ପ୍ରଥମେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ନକରିବା' ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ କରେ ଏବଂ ସମସ୍ତ ଦେଶକୁ ଏହି ନୀତି ପାଳନ କରିବାକୁ କହିଛି।
• ଭାରତ ଅନେକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଚୁକ୍ତିରେ ସାମିଲ୍ ଅଛି ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପାଳନ କରିଥାଏ।

ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥା ଏବଂ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ

• ଜାତିସଂଘ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କରୁଛି।
• ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ସଂସ୍ଥା (IAEA) ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାରକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ କାମ କରୁଛି।
• ଅନେକ ଅଣସରକାରୀ ସଂଗଠନ (NGO) ମଧ୍ୟ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣକୁ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ କାମ କରୁଛନ୍ତି।

ନିଷ୍କର୍ଷ

• ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ହେଉଛି ବିଶ୍ୱରେ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ଆଣିବା ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ। ଏହା ଯୁଦ୍ଧର ଆଶଙ୍କାକୁ କମାଇବା ସହିତ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଉନ୍ନତି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ। ଏହା ସହିତ ମାନବିକ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ପରିବେଶର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଜରୁରୀ ଅଟେ।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିବା। ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧର ଆଶଙ୍କା ହ୍ରାସ କରିବା ଓ ବିଶ୍ୱ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା। ଏହା ଏକପାଖିଆ ଓ ଦ୍ୱିପାଖିକ ଭାବେ କରାଯାଇପାରେ।