માનવ મગજના ભાગો

મેદોચિકિત્સા ના મુખ્ય ભાગો

• મેન્ગેસમા ત્રણ મુખ્ય ભાગો છે: બૃહદ મસ્તિષ્ક, થેલેમસ અને હાયપોથેલેમસ.

બૃહદ મસ્તિષ્ક (Cerebrum)

• માનવ મગજનો મુખ્ય ભાગ, જે ઊંડી ફાટથી બે અડધા ભાગમાં વિભાજિત છે.
• ડાબો અને જમણો બૃહદ મસ્તિષ્ક ગોળાર્ધ.
• બંને ગોળાર્ધો વચ્ચે સાંધાને કેલોસમકાય (Corpus Callosum) કહેવામાં આવે છે.
• બૃહદ મસ્તિષ્કના બાહ્યસ્તરને મસ્તિષ્ક બાહ્યક કહેવામાં આવે છે, જે ભૂખરું દ્રવ્યોનો બનેલો હોય છે.
• ભૂખરું દ્રવ્ય: મગજની બહાર અને મસ્તિષ્ક સ્તંભની અંદર; રંગ ભૂખરો.
• શ્વેત દ્રવ્ય: મગજની અંદર અને મસ્તિષ્ક સ્તંભની બહાર; સફેદ રંગવાળા ભાગ છે.
• સંગઠન વિસ્તારો (Association areas) જટિલ કાર્યો માટે જવાબદાર છે જેમ કે યાદશક્તિ અને વાતચીત.

થેલેમસ

• બૃહદ મસ્તિષ્કના આવરણ હેઠળ આવેલા અને સંવેદી અને પ્રેરક સંદેશાઓનું મુખ્ય સમન્વયન કેન્દ્ર.

હાયપોથેલેમસ

• થેલેમસના તળિયે આવેલ; શરીરમાં તાપમાન અને ખાવાની તીવ્રતાનું નિયંત્રણ કરે છે.
• હાયપોથેલેમિક અંતઃસ્ત્રાવો, જે શરીરના અંતઃસ્ત્રાવોનો સ્રાવ કરે છે, ધરાવે છે.
• લિંબિક ખંડ: લાગણીઓ, જાતીય વર્તણૂક અને પ્રેરણાનું નિયમન કરે છે.

મધ્યમગજ

• થેલેમસ/હાયપોથેલેમસ અને પશ્ચમગજના પોન્સ વચ્ચે આવેલ છે.
• મધ્યમગજમાં મસ્તિષ્ક તરલનલિકા (Cerebral aqueduct) પેદા થાય છે.
• ચતુષ્કાય ખંડો (Corpora quadrigemina) મુખ્ય ગ્રંથો ધરાવે છે.
• મધ્યમગજ, સેતુ અને લંબમજ્જા મળીને મસ્તિષ્ક સ્તંભ બનાવે છે.

પશ્ચમગજ

• ત્રણ મુખ્ય ભાગો ધરાવે છે: પોન્સ (સેતુ), અનુમસ્તિષ્ક અને લંબમજ્જા.
• પોન્સ: મગજના વિવિધ વિસ્તારોને સાંકળતી પથ તંતુઓ ધરાવે છે.
• અનુમસ્તિષ્ક: ગૂંચળામય સપાટી, ચેતાકોષોને વધારાની જગ્યા પૂરું પાડે છે.
• લંબમજ્જા: શ્વસન, હૃદયની પરાવર્તિત ક્રિયાઓનું નિયંત્રણ કરે છે, જઠરના સ્રાવો નિયંત્રિત કરે છે.

તફાવત: બૃહદ મસ્તિષ્ક અને અનુમસ્તિષ્ક

• બૃહદ મસ્તિષ્ક: અગ્ર મગજનો ભાગ, બે બૃહદ મસ્તિષ્ક ગોળાર્ધ ધરાવે છે.
• અનુમસ્તિષ્ક: પશ્વ મગજનો ભાગ, બે અનુમસ્તિષ્ક ગોળાર્ધ અને એક નાના વર્મિસ ધરાવે છે.
• બૃહદ મસ્તિષ્ક બુદ્ધિ અને યાદ રાખવાના કેન્દ્રોને ધરાવે છે, જયારે અનુમસ્તિષ્ક સ્નાયુના કાર્ય અને સમતોલન માટે જવાબદાર છે.