ความหมายและประเภทของเหตุผลวิบัติ

ความหมายของเหตุผลวิบัติ

• เหตุผลวิบัติ (fallacy) คือ การอ้างเหตุผลที่บกพร่องจากความผิดพลาดในกระบวนการคิดหาเหตุผลแบบอุปนัยและนิรนัย
• การพบเหตุผลวิบัติในการอ้างเหตุผลไม่ได้แปลว่าข้อสรุปนั้นเท็จ แต่หมายถึงการอ้างเหตุผลนั้นไม่น่าเชื่อถือ

ประเภทของเหตุผลวิบัติ

• เหตุผลวิบัติแบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก:
  • เหตุผลวิบัติแบบเป็นทางการ (Formal Fallacy)
  • เหตุผลวิบัติแบบไม่เป็นทางการ (Informal Fallacy)

เหตุผลวิบัติแบบเป็นทางการ (Formal Fallacy)

• เกิดจากการใช้หลักตรรกะที่ไม่ถูกต้อง แต่เขียนในรูปแบบที่ดูสมเหตุสมผล
• ตัวอย่าง: "ถ้าเลือกแล้วจะมีการพัฒนาหมู่บ้าน" แต่ถึงแม้จะถูกเลือกก็อาจจะไม่พัฒนา

เหตุผลวิบัติแบบไม่เป็นทางการ (Informal Fallacy)

• การอ้างถึงพฤติกรรมที่ขัดแย้งของผู้พูดทำให้สิ่งที่พูดไม่น่าเชื่อถือ แม้ว่าเหตุผลที่ให้จะถูกต้องก็ตาม
• การอ้างอิงลักษณะของตัวบุคคลโดยไม่สนใจเนื้อหา
• การอ้างความน่าสงสารหรือความเห็นอกเห็นใจแล้วเปลี่ยนเป็นความถูกต้อง
• การอ้างว่าคนส่วนใหญ่ทำเหมือนกัน ดังนั้นสิ่งที่ทำจึงถูกต้อง
• การสร้างทางเลือกแค่ 2 ทาง แต่ในความเป็นจริงอาจมีทางเลือกอื่น ๆ
• การให้เหตุผลเกินจริง โดยบอกว่าเมื่อสิ่งนี้เกิดจะมีอีกสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นตามมาซึ่งเกินจริงไปมาก
• การเบี่ยงประเด็นการโต้แย้งของผู้อื่นให้กลายเป็นอีกเรื่องหนึ่งแล้วค่อยโจมตีประเด็นที่ถูกบิดเบือน
• การอ้างว่าสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นสิ่งพิเศษไม่เหมือนใคร ดังนั้นจะเอาไปเปรียบเทียบกับสิ่งอื่นไม่ได้ ทั้งที่ประเด็นที่อ้างนั้นไม่ได้เกี่ยวข้องกับสิ่งที่โต้แย้งกันอยู่เลย

ประเภทของเหตุผลวิบัติ (แบ่งตามลักษณะ)

• เหตุผลวิบัติทางรูปแบบ (Formal or Logical Fallacy)
• เหตุผลวิบัติทางเนื้อหา (Informal or Material Fallacy)
• เหตุผลวิบัติทางจิตวิทยา (Psychological Fallacy)

เหตุผลวิบัติทางรูปแบบ (Formal or Logical Fallacy)

• เกี่ยวข้องกับการอ้างเหตุผลแบบนิรนัย และเป็นความผิดพลาดในทางรูปแบบ
  • สามารถตรวจสอบได้โดยการตรวจสอบรูปแบบของการอ้างเหตุผล
• ชนิดของเหตุผลวิบัติทางรูปแบบ:
  • เหตุผลวิบัติของการคิดหาเหตุผลโดยตรง
  • เหตุผลวิบัติของตรรกบท
  • เหตุผลวิบัติของตรรกบทสันนิษฐาน
  • เหตุผลวิบัติของตรรกบทเผื่อเลือก
  • เหตุผลวิบัติของตรรกบทใดประตู

เหตุผลวิบัติทางเนื้อหา (Informal or Material Fallacy)

• เป็นความผิดพลาดในการอ้างเหตุผลแบบอุปนัย
  • สามารถพบได้โดยการวิเคราะห์เนื้อหาของการอ้างเหตุผล
• แบบของเหตุผลวิบัติทางเนื้อหา:
  • การด่วนสรุป
  • การใช้แนวเทียบผิด
  • การใช้สมมติฐานผิดความหมาย
  • การอ้างความเป็นสาเหตุผิด

เหตุผลวิบัติทางจิตวิทยา (Psychological Fallacy)

• เกิดจากการใช้องค์ประกอบทางจิตวิทยามาช่วยให้ผู้อื่นยอมรับข้อสรุป
  • องค์ประกอบทางจิตวิทยาอาจทำให้กลัว สงสาร หรืออยากเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม
  • ข้อสรุปไม่ได้เกี่ยวข้องกับข้ออ้างในเชิงตรรกวิทยา
• ต้องพิจารณาแยกความแตกต่างระหว่างการอ้างเหตุผลที่มีหลักฐานที่แท้จริงกับการอ้างเหตุผลทางอารมณ์

แบบของเหตุผลวิบัติทางจิตวิทยา

• การอ้างอำนาจ
• การอ้างเมตตาธรรม
• การอ้างคนส่วนมาก
• การอ้างความไม่รู้
• การโจมตีตัวบุคคล