મૂળધન અને ખર્ચ ગણના

જૈવિક ક્રિયાઓ (Life Processes)

• સજીવોની જાળવણી અને વૃદ્ધિ માટેની ક્રિયાઓને જૈવિક ક્રિયાઓ કહેવામાં આવે છે.
• સજીવોમાં જીવન ટકાવવા માટેની ક્રિયાઓ સતત ચાલતી રહે છે.
• સજીવોમાં હલનચલન, વૃદ્ધિ અને અન્ય કાર્યો માત્ર દેખીતી ક્રિયાઓના આધારે જ નક્કી કરી શકાતા નથી, કારણ કે ઘણાં સજીવો દેખીતી રીતે સ્થિર હોય છે પણ જીવંત રહે છે.
• સજીવોમાં કોષ પર્યાવરણ સાથે સંપર્કમાં રહે છે
• ખૂબ નાના પાયે થતી આણ્વીય ક્રિયાઓ જીવન માટે જરૂરી છે

પોષણ (Nutrition)

• સજીવો પોતાના પોષણ માટે વિવિધ રીતે ખોરાક પ્રાપ્ત કરે છે.
• કેટલાક સજીવો સ્વયંપોષી છે, જે કાર્બન ડાયોક્સાઈડ અને પાણીના સ્ત્રોતોમાંથી ભોજન બનાવી શકે છે.
• અન્ય સજીવો વિષમપોષી છે, જે અન્ય સજીવોમાંથી પોષણ પ્રાપ્ત કરે છે.
• Autotrophic Nutrition - પ્રકાશસંશ્લેષણ દ્વારા છોડ પોતાનું પોષણ કરે છે.
• Heterotrophic Nutrition - જાનવરો, ફૂગ વગેરે અન્ય સજીવોમાંથી પોષણ પ્રાપ્ત કરે છે.

પ્રકાશસંશ્લેષણ (Photosynthesis)

• સૂર્યપ્રકાશ, પાણી અને કાર્બન ડાયોક્સાઈડનો ઉપયોગ કરીને વનસ્પતિઓ ખોરાક બનાવે છે.
• પ્રકાશસંશ્લેષણની પ્રક્રિયા હરિતદ્રવ્ય (ક્લોરોફિલ) દ્વારા થાય છે.
• તે પ્રકાશઊર્જાને રાસાયણિક ઊર્જામાં રૂપાંતરિત કરે છે, જે ગ્લુકોઝ જેવા કાર્બોહાઇડ્રેટમાં સંગ્રહિત થાય છે.
• પ્રકાશસંશ્લેષણની પ્રક્રિયા CO₂ અને H₂O ને પ્રકાશ અને ક્લોરોફિલની ઉપસ્થિતીમાં ગ્લુકોઝ(C6H12O6) અને O₂ ઉત્પન્ન કરે છે.

શ્વસન (Respiration)

• શ્વસન એ એવી ક્રિયા છે જેમાં સજીવો ઊર્જા મેળવવા માટે ખોરાકને વિઘટીત કરે છે.
• જારક શ્વસનમાં ઓક્સિજનનો ઉપયોગ થાય છે.
• અજારક શ્વસન એવી પ્રક્રિયા છે જે ઓક્સિજન વિના થાય છે.
• શ્વસનની પ્રક્રિયા દ્વારા મુક્ત થતી ઊર્જા ATP ના સ્વરૂપમાં સંગ્રહિત થાય છે.
• સ્નાયુઓની પ્રવૃત્તિ દરમિયાન ઓક્સિજનની ઊણપને કારણે માંસપેશીઓમાં લેક્ટિક એસિડ ઉત્પન્ન થાય છે.

પરિવહન (Transportation)

• સજીવોમાં વિવિધ પદાર્થોનું શરીરમાંથી એક ભાગમાંથી બીજા ભાગમાં પરિવહન કરવું જરૂરી છે.
• મનુષ્યમાં રક્ત, હૃદય અને રક્તવાહિનીઓ પરિવહન માટે જરૂરી છે.
• વનસ્પતિઓમાં જલવાહક અને અન્નવાહક વાહક વ્યવસ્થા પરિવહન માટે જરૂરી છે.
• મનુષ્યમાં રુધિર ઓક્સિજન, ખોરાક અને ઉત્સર્ગ પદાર્થોનું પરિવહન કરે છે.

ઉત્સર્જન (Excretion)

• શરીરમાંથી નકામા પદાર્થોને દૂર કરવાની પ્રક્રિયાને ઉત્સર્જન કહે છે.
• મનુષ્યમાં મૂત્રપિંડ, ફેફસું અને ત્વચા ઉત્સર્જન માટે જરૂરી અંગ તરીકે કાર્ય કરે છે.
• વનસ્પતિઓ પણ બાષ્પોત્સર્જન, પર્ણ કે અન્ય અવયવો દ્વારા ઉત્સર્જન કરે છે.