สิทธิมนุษยชน: ความเป็นมาและความสำคัญ

สิทธิมนุษยชน (Human Rights)

• สิทธิมนุษยชนมีความสำคัญต่อการสร้างสันติภาพและความเจริญก้าวหน้าของโลก

ความเป็นมา

• ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ผู้นำประเทศต่างๆ ตระหนักถึงความสำคัญของการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนอย่างมีประสิทธิภาพ
• องค์การสหประชาชาติจึงถูกจัดตั้งขึ้นเพื่อคุ้มครองมนุษยชาติให้ได้รับความเป็นธรรมอย่างเสมอภาค
• สมัชชาสหประชาชาติมีมติรับปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2491
• วันที่ 10 ธันวาคมของทุกปีถูกประกาศให้เป็นวันสิทธิมนุษยชน

ความหมายของสิทธิมนุษยชน

• สิทธิมนุษยชนคือสิทธิและเสรีภาพขั้นพื้นฐานที่ทุกคนพึงได้รับอย่างเสมอภาคและเป็นธรรมในฐานะมนุษย์
• สิทธิเหล่านี้ครอบคลุมถึงเชื้อชาติ, ชาติกำเนิด, ศาสนา, วัฒนธรรม, ภาษา, วิถีชีวิต, เพศ, รูปลักษณ์ภายนอก, อายุ, และสติปัญญา
• สิทธิมนุษยชนยังคำนึงถึงความไม่เท่าเทียมกันทางเศรษฐกิจและสังคม
• โดยรวมแล้วสิทธิมนุษยชนคือศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ (Human Dignity)

ความสำคัญของสิทธิมนุษยชน

• สิทธิมนุษยชนมีความสำคัญในฐานะที่เป็นอารยธรรมโลก (World Civilization) ของมวลมนุษย์
• สิทธิมนุษยชนเป็นหลักประกันของความเป็นมนุษย์ สิทธิ เสรีภาพ และสภาวะโลกปัจจุบัน
• สิทธิมนุษยชนถูกนำไปใช้ในทางการเมือง เศรษฐกิจระหว่างประเทศ

แนวความคิดเรื่องสิทธิมนุษยชน (Human Rights)

• เป็นการสืบทอดแนวความคิดจาก
• สิทธิ เสรีภาพ ที่จำเป็นขั้นพื้นฐานที่คนทุกคนพึงได้รับอย่างเสมอภาคและเป็นธรรมในฐานะที่เกิดมาเป็นมนุษย์
• สิทธิธรรมชาติ (Natural Rights) คือสิทธิที่ติดตัวมาแต่กำเนิด ได้แก่ สิทธิในชีวิตและสิทธิในทรัพย์สิน ไม่สามารถยกเลิกหรือสูญหายไปได้

ความต้องการของมนุษย์

• สิทธิมนุษยชนมีพื้นฐานมาจากความต้องการของมนุษยชาติ (ทฤษฎีความต้องการของมาสโลว์) ซึ่งประกอบด้วย
  • ความต้องการทางร่างกาย
  • ความต้องการความมั่นคงและความปลอดภัย
  • ความต้องการทางสังคม
  • การยอมรับนับถือและเห็นว่ามีคุณค่าต่อสังคม
  • ความต้องการความสำเร็จ

สาระสำคัญของสิทธิมนุษยชน

• ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (10 ธันวาคม พ.ศ. 2491/ค.ศ.1948) กล่าวถึงสิทธิมนุษยชนซึ่งมีสาระสำคัญ 4 ด้าน ได้แก่
  • หลักการสำคัญของสิทธิมนุษยชน (ข้อ 1-2)
  • สิทธิทางการเมืองและสิทธิความเป็นพลเมือง (ข้อ 3-21)
  • สิทธิทางด้านสังคม เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม (ข้อ 22-27)
  • หน้าที่ของบุคคล สังคม และรัฐ (ข้อ 28-30)

หลักสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน

• สิทธิ คือ อำนาจ ความถูกต้อง ความชอบธรรม อันเป็นประโยชน์ของบุคคล
• สิทธิพื้นฐานเป็นสิทธิของบุคคลในฐานะที่เป็นมนุษย์ (สิทธิมนุษยชน) และเป็นสิทธิของบุคคล (สิทธิพลเมือง) ในฐานะที่เป็นพลเมืองของประเทศตามการรับรองโดยกฎหมายของประเทศนั้นๆ

สิทธิของมนุษยชนขั้นพื้นฐาน

• สิ่งที่จำเป็นขั้นพื้นฐานต่อการอยู่รอดและพัฒนาตัวเอง ได้แก่
  • การมีปัจจัย 4 ใช้ชีวิตอย่างเสรีและมั่นคงปลอดภัย
  • มีส่วนร่วมทางการเมือง
  • มีเสรีภาพในการพูด แสดงความคิดเห็น หรือชุมนุมโดยสันติ
  • มีเสรีภาพในการนับถือศาสนา การประกอบอาชีพ
  • มีเวลาพักผ่อนอย่างเพียงพอ
  • ไม่ถูกทรมานหรือทำร้ายร่างกาย ไม่ถูกจับกุมคุมขังโดยพลการ
  • ไม่ถูกเลือกปฏิบัติ หรือดูหมิ่นเหยียดหยาม
  • ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายอย่างเสมอภาค
  • ได้เรียนหนังสือและรับรู้ข่าวสารต่างๆ
  • เข้าถึงบริการสาธารณะ และได้รับสวัสดิการสังคม

หลักสิทธิมนุษยชน

• ประกอบด้วย สิทธิ, เสรีภาพ, เสมอภาค, และความเป็นธรรม

องค์กรด้านสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ

• คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติมีบทบาทในการกำหนดหลักการและส่งเสริมสิทธิมนุษยชนในประเทศต่างๆ
• กองทุนสงเคราะห์เด็กแห่งสหประชาชาติ (UNICEF) มีหน้าที่ดูแลช่วยเหลือเด็กทั่วโลก รณรงค์เพื่อสิทธิเด็ก ในด้านการคุ้มครองเด็ก การศึกษา และสุขภาพอนามัย
• UNICEF เป็นหน่วยงานของสหประชาชาติเพื่อให้ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม พัฒนาการ และสุขภาพ รวมถึงความเป็นอยู่ของเด็กและแม่ในประเทศกำลังพัฒนา

องค์กรสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย

• คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
• มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก
• มูลนิธิสงเคราะห์เด็กยากจน ซี.ซี.เอฟ. (CCF Foundation)
• มูลนิธิปวีณาหงสกุลเพื่อเด็กและสตรี

บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน

• รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยให้การคุ้มครองสิทธิ, เสรีภาพ และหลักสิทธิมนุษยชนไว้ดังนี้
• ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และความเสมอภาคของบุคคล
• สิทธิและเสรีภาพในชีวิตและร่างกาย
• จัดตั้งคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ซึ่งเป็นองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ

สิทธิพื้นฐานของคนไทยในรัฐธรรมนูญ

• สิทธิและเสรีภาพในชีวิตและร่างกาย
• สิทธิในความเป็นบุคคล
• สิทธิในการรับการศึกษาขั้นพื้นฐาน
• เสรีภาพในการเดินทางและการเลือกถิ่นที่อยู่
• เสรีภาพในเคหะสถาน
• เสรีภาพในการนับถือศาสนา
• เสรีภาพในการสื่อสาร และการแสดงความคิดเห็น
• เสรีภาพในการประกอบอาชีพ
• สิทธิในการได้รับค่าตอบแทนที่เป็นธรรมจากการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์

อำนาจหน้าที่คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

• ตรวจสอบและรายงานการกระทำหรือการละเลยการกระทำอันเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชน
• เสนอเรื่องพร้อมความเห็นต่อศาลรัฐธรรมนูญ และศาลปกครอง
• ฟ้องคดีต่อศาลยุติธรรมแทนผู้เสียหาย
• เสนอแนะนโยบายและข้อเสนอในการปรับปรุงกฎหมาย
• ส่งเสริมการศึกษา การวิจัย และการเผยแพร่ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชน
• ส่งเสริมความร่วมมือและการประสานงานระหว่างหน่วยราชการ องค์การเอกชน และองค์การอื่น
• จัดทำรายงานประจำปีเพื่อประเมินสถานการณ์ด้านสิทธิ

สิทธิของกลุ่มต่างๆ

• เกษตรกร: สิทธิในปัจจัยการผลิต, กำหนดราคาผลผลิต, ได้รับข้อมูลข่าวสาร, มีส่วนร่วม
• เด็ก: สิทธิในการมีชีวิตรอด, ได้รับการปกป้องคุ้มครอง, การพัฒนา, มีส่วนร่วม
• สตรี: สิทธิในพื้นที่สาธารณะ, ที่จะทำหน้าที่ตามธรรมชาติ, การตัดสินใจและต่อรอง

กลไกในการป้องกันการละเมิดสิทธิมนุษยชน

• คุ้มครองสิทธิพื้นฐานของมนุษย์ในสังคมโลกผ่านปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ
• คุ้มครองสิทธิโดยกฎสังคมผ่านรัฐธรรมนูญ กฎหมาย และนโยบายรัฐ
• คุ้มครองสิทธิโดยกฎศีลธรรม

การคุ้มครองสิทธิโดยกฎศีลธรรม

• การปฏิบัติตามศีล 5 ของพุทธศาสนิกชน
• การปฏิบัติตามหลักพรหมวิหาร 4
• การประพฤติกรรมดีตามกุศลกรรมบถ 10
• การดำเนินชีวิตตามมงคลชีวิต 38 ประการ

มงคลชีวิต 38 ประการที่เกี่ยวข้องกับสิทธิ

• การเลี้ยงดูบุตรอย่างถูกต้อง
• การสงเคราะห์ภรรยา-สามี

หากถูกละเมิดสิทธิมนุษยชน

• สามารถร้องเรียนไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น
  • คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
  • ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา
  • ศาลปกครอง
  • สำนักงานรับเรื่องราวร้องทุกข์ของสำนักนายกรัฐมนตรี
• เพื่อขอให้คุ้มครองสิทธิมนุษยชนตามกฎหมาย