ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΙΙ: Το ενδοκρινικό σύστημα PDF

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΙI Το ενδοκρινικό σύστημα Παρασκευή Φ. Κατσακιώρη, MD, MSc, PhD Δ/ντρια Γενικής/Οικογενειακής ιατρικής [email protected]  Το ενδοκρινικό σύστημα - Ρόλος Το ενδοκρινικό σύστημα ρυθμίζει: ü τις ζωτικές λειτουργίες ü τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς...

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΙI Το ενδοκρινικό σύστημα Παρασκευή Φ. Κατσακιώρη, MD, MSc, PhD Δ/ντρια Γενικής/Οικογενειακής ιατρικής [email protected]  Το ενδοκρινικό σύστημα - Ρόλος Το ενδοκρινικό σύστημα ρυθμίζει: ü τις ζωτικές λειτουργίες ü τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς Ομοιόσταση: είναι η ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί σχετικά σταθερές τις συνθήκες στο εσωτερικό του (και κατ΄ επέκταση στο εσωτερικό των κυττάρων) ανεξάρτητα από τις συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο ζει Παράδειγμα ομοιόστασης Παράδειγμα ομοιόστασης  Το ενδοκρινικό σύστημα - Ρόλος Πιο συγκεκριμένα, το ενδοκρινικό σύστημα ρυθμίζει: ü Ζωτικές λειτουργίες όπως είναι 1. η αύξηση του σώματος 2. η διαφοροποίηση του φύλου (εμβρυική ζωή και ήβη) 3. η αναπαραγωγή 4. ο μεταβολισμός κτλ  Το ενδοκρινικό σύστημα - Ρόλος Πιο συγκεκριμένα, το ενδοκρινικό σύστημα χρησιμεύει στη: ü Ρύθμιση ομοιοστατικών μηχανισμών δηλαδή εξασφάλιση της σταθερότητας του εσωτερικού περιβάλλοντος των κυττάρων και κατ’ επέκταση του οργανισμού όπως είναι: 1. σακχαραιμία 2. ασβεστιαιμία 3. υδραιμία 4. ηλεκτρολύτες 5. αρτηριακή πίεση κτλ Πώς το κάνει άραγε αυτό το ενδοκρινικό σύστημα;;;  Το ενδοκρινικό σύστημα – Γενικές αρχές λειτουργίας Μέσω των ορμονών Οι ενδοκρινείς αδένες διοχετεύουν το έκκριμά τους που ονομάζεται ορμόνη κατευθείαν στο αίμα Οι ορμόνες μεταφέρονται με την κυκλοφορία του αίματος σε άλλα ενδοκρινή και μη όργανα του σώματος και ασκούν εκλεκτική δράση σε αυτά ελέγχοντας κυρίως βιοχημικές δραστηριότητες  Ορμόνη Αγγείο Κύτταρο Εκκριτικό στο κύτταρο του όργανο- ενδοκρινή αδένα στόχος Η ορμόνη εισέρχεται στο κύτταρο του οργάνου- Η ορμόνη στόχος εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος Κύτταρο στο όργανο- στόχος Καλά … και πού ξέρει ο κάθε αδένας πότε πρέπει να παράγει την ορμόνη και σε τι ποσότητα;;;  Το ενδοκρινικό σύστημα – Γενικές αρχές λειτουργίας Τα χαρακτηριστικά του ενδοκρινικού συστήματος είναι: Η συνεργασία του με το νευρικό Η αυτορρύθμιση σύστημα  Το ενδοκρινικό σύστημα – Γενικές αρχές λειτουργίας Τα χαρακτηριστικά του ενδοκρινικού συστήματος είναι: 1. Η αυτορρύθμιση 2. Η συνεργασία του με το νευρικό σύστημα Παράδειγμα που αναδεικνύει την αυτορρύθμιση του ενδοκρινικού συστήματος: Η αύξηση της ινσουλίνης οδηγεί στην πτώση του σακχάρου και αυτή με τη σειρά της στη μείωση της ινσουλίνης.  Το ενδοκρινικό σύστημα – Γενικές αρχές λειτουργίας Τα χαρακτηριστικά του ενδοκρινικού συστήματος είναι: 1. Η αυτορρύθμιση 2. Η συνεργασία του με το νευρικό σύστημα Η αρχή που διέπει την Αυτορρύθμιση είναι: Υπάρχει σύστημα κλειστής αγκύλης, στο οποίο: - Το τελικό αποτέλεσμα επηρεάζει το σύστημα τροφοδότησης - Η απάντηση εξαρτάται από την ένταση του ερεθίσματος και η ένταση του ερεθίσματος επηρεάζεται από την απάντηση Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχει η αρνητική παλίνδρομη ρύθμιση (negative feedback) και η θετική παλίνδρομη ρύθμιση (positive feedback)  Το ενδοκρινικό σύστημα – Γενικές αρχές λειτουργίας Αυτορρύθμιση (σύστημα κλειστής αγκύλης) Το τελικό αποτέλεσμα επηρεάζει το σύστημα τροφοδότησης Ενδοκρι Όργανο στόχος Προϊόν (άλλη νής Ορμόνη (αδένας και ορμόνη ή άλλο αδένας μη) αποτέλεσμα) Αύξηση της ορμόνης Αύξηση του προϊόντος Αναστολή της παραγωγής ορμόνης από τον ενδοκρινή αδένα  Το ενδοκρινικό σύστημα – Γενικές αρχές λειτουργίας Υποθάλαμος Άλλο παράδειγμα που αναδεικνύει την Υπόφυση αυτορρύθμιση του ενδοκρινικού συστήματος: Ο άξονας υποθάλαμος- Αδένας στόχος υπόφυση-αδένας στόχος  1 4 2 3  Το ενδοκρινικό σύστημα – Γενικές αρχές λειτουργίας Τα χαρακτηριστικά του ενδοκρινικού συστήματος είναι: 1. Η αυτορρύθμιση 2. Η συνεργασία του με το νευρικό σύστημα Η συνεργασία του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) και του ενδοκρινικού συστήματος είναι εμφανής με: ü την έκκριση ορμονών από νευρικά κύτταρα (π.χ. υποθάλαμος, νευροϋπόφυση ή οπίσθιος λοβός της υπόφυσης) ü τη ρύθμιση νευροεκκριτικών κυττάρων από νευροδιαβιβαστές του ΚΝΣ ü τη ρύθμιση των ενδοκρινών αδένων από το ΚΝΣ ü τη μελέτη νευροορμονικών αντανακλαστικών π.χ. της ωκυτοκίνης κτλ Το νευρο-ορμονικό αντανακλαστικό του γάλακτος Το νευρο-ορμονικό αντανακλαστικό του γάλακτος  Το ενδοκρινικό σύστημα – Συμπεράσματα Οι ενδοκρινείς αδένες παράγουν ορμόνες και τις απελευθερώνουν στο αίμα Οι ορμόνες δρουν σε άλλα ενδοκρινή και μη όργανα του σώματος Οι ορμόνες ρυθμίζουν την ομοιόσταση καθώς και ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού Η ρύθμιση της έκκρισής τους γίνεται ενδογενώς με ένα σύστημα αυτορρύθμισης (αρνητικό ή θετικό feedback) καθώς και σε συνεργασία με το νευρικό σύστημα Υποθάλαμος  Υποθάλαμος ü Εκκρίνει τις ορμόνες του υποθαλάμου ü Οι ορμόνες αυτές διεγείρουν ή αναστέλλουν την έκκριση των ορμονών της υπόφυσης  Υποθάλαμος Εκκρίνει ορμόνες που δρουν στην αδενοϋπόφυση: ü Ορμόνη που διεγείρει την έκκριση της αυξητικής ορμόνης (GHRH, Growth Hormone Releasing Hormone) ü Σωματοστατίνη που αναστέλλει την έκκριση της αυξητικής ορμόνης από την αδενοϋπόφυση ü Ορμόνη που διεγείρει την έκκριση της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) από την αδενοϋπόφυση (TRH, Thyrotropin Releasing Hormone) ü Ορμόνη που διεγείρει την έκκριση των γοναδοτροπινών (FSH, LH) από την αδενοϋπόφυση (GnRH, Gonadotropin Releasing Hormone) ü Ορμόνη που διεγείρει την έκκριση της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορμόνης (ACTH) από την αδενοϋπόφυση (CRH, Corticotropin Releasing Hormone) ü Ντοπαμίνη που αναστέλλει την έκκριση προλακτίνης (PRL) από την αδενοϋπόφυση  Υποθάλαμος Συνθέτει και άλλες ορμόνες που τις μεταφέρει στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης (νευροϋπόφυση) από όπου και εκκρίνονται. Οι ορμόνες αυτές είναι: ü Ωκυτοκίνη που προάγει τις συσπάσεις της μήτρας κατά τον τοκετό και βοηθά στον θηλασμό ü Αντιδιουρητική ορμόνη ή βαζοπρεσσίνη (ADH, Antidiuretic Hormone) που περιορίζει την αποβολή νερού από τους νεφρούς  Ορμόνη Όργανο Αποτέ- υπόφυσης στόχος λεσμα Παραγωγή ορμονών θυρεοειδούς Παραγωγή κορτιζόλης Πρόσθια υπόφυση Αύξηση Παραγωγή γλυκόζης Παραγωγή γάλατος Παραγωγή οιστρογόνων, προγεστερόνης, τεστοστερόνης Υποθάλαμος Σύσπαση μυομητρίου Οπίσθια υπόφυση Έκκριση γάλατος Ισορροπία ύδατος Υπόφυση  Υπόφυση ü Ο σπουδαιότερος ενδοκρινής αδένας ü Ο κεντρικός συντονιστής της λειτουργίας όλου του ενδοκρινικού συστήματος ü Χωρίζεται σε δύο λοβούς: - τον πρόσθιο (την αδενοϋπόφυση) και - τον οπίσθιο λοβό (τη νευροϋπόφυση)  Υπόφυση ü Αδενο-υπόφυση ή πρόσθιος λοβός της υπόφυσης: Η έκκριση του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης ελέγχεται από απελευθερωτικούς ή ανασταλτικούς παράγοντες που παράγονται στον υποθάλαμο ü Νευρο-υπόφυση ή οπίσθιος λοβός της υπόφυσης: Η έκκριση του οπίσθιου λοβού της υπόφυσης ελέγχεται από νευρικές ίνες που φτάνουν σε αυτόν από τον υποθάλαμο  Υπόφυση – Πρόσθιος λοβός Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης εκκρίνει ορμόνες που δρουν σε περιφερικούς στόχους: ü Αυξητική ορμόνη ή Σωματοτρόπος ορμόνη ή Σωματοτροπίνη (Growth Hormone, GH): επιταχύνει την αύξηση του σώματος Αυξητική ορμόνη Μείωση λιπώδους ιστού Αύξηση οστών Αύξηση της μυικής μάζας Έλλειψη αυξητικής ορμόνης στην παιδική ηλικία  Ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης Έλλειψη αυξητικής ορμόνης στην παιδική ηλικία Παιδιά ίδιας ηλικίας Έλλειψη αυξητικής ορμόνης στην παιδική ηλικία Προέχον μέτωπο Μπλε σκληροί χιτώνες Μύτη δίκην σέλας Υποπλασία  Μεγάλη ποσότητα αυξητικής ορμόνης Γιγαντισμός Η υπόφυση εκκρίνει την Σωστή ποσότητα αυξητική ορμόνη αυξητικής ορμόνης Μικρή ποσότητα αυξητικής ορμόνης Νανισμός Εγκέφαλος  Αύξηση της αυξητικής ορμόνης στον ενήλικα O Μορίς Τίλετ ή Γάλλος ‘Αγγελος από τον οποίο προήλθε η έμπνευση του Σρεκ  Αύξηση της αυξητικής ορμόνης στον ενήλικα O Μορίς Τίλετ ή Γάλλος ‘Αγγελος από τον οποίο προήλθε η έμπνευση του Σρεκ  Ακρομεγαλία ή μεγαλακρία Προεξέχον μέτωπο Διόγκωση ρινός Μεγέθυνση χειλέων και γλώσσας Προεξέχουσα κάτω γνάθος Αύξηση της αυξητικής ορμόνης στον ενήλικα  Υπόφυση – Πρόσθιος λοβός Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης εκκρίνει ορμόνες που δρουν σε περιφερικούς στόχους: ü Αυξητική ή Σωματοτρόπος ορμόνη (Growth Hormone, GH): επιταχύνει την αύξηση του σώματος ü Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη ή θυρεοειδοτροπίνη (Thyroid Stimulating Hormone, TSH): συμβάλλει στον σχηματισμό των θυρεοειδικών ορμονών και την έκκρισή τους στην κυκλοφορία  Υπόφυση – Πρόσθιος λοβός Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης εκκρίνει ορμόνες που δρουν σε περιφερικούς στόχους: ü Αυξητική ή Σωματοτρόπος ορμόνη (Growth Hormone, GH): επιταχύνει την αύξηση του σώματος ü Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη ή θυρεοειδοτροπίνη (Thyroid Stimulating Hormone, TSH): συμβάλλει στον σχηματισμό των θυρεοειδικών ορμονών και την έκκρισή τους στην κυκλοφορία ü Φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη ή κορτικοτροπίνη (Adrenocorticotroptic Hormone, ACTH): διεγείρει τον φλοιό των επινεφριδίων για την παραγωγή κορτιζόλης και την έκκρισή της στην κυκλοφορία  ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ Αυξάνει την έκκριση Μειώνει την έκκριση Αρνητικό feedback – ΠΡΟΣΘΙΟΣ ΛΟΒΟΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ Μέσω του αίματος η ACTH φτάνει στα επινεφρίδια και διεγείρει την έκκριση της κορτιζόλης Αυξάνει την έκκριση ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ  Υπόφυση – Πρόσθιος λοβός Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης εκκρίνει ορμόνες που δρουν σε περιφερικούς στόχους: ü Θυλακιοτρόπος ορμόνη (Follicle Stimulating Hormone, FSH): στις γυναίκες ωριμάζει το ωοθυλάκιο και προκαλεί την έκκριση οιστρογόνων ενώ στους άνδρες, προάγει τη σπερματογένεση ü Ωχρινοτρόπος ορμόνη (Luteinizing Hormone, LH): στις γυναίκες προκαλεί την απελευθέρωση του ωαρίου και την ωχρινοποίηση του ωοθυλακίου ενώ στους άνδρες διεγείρει την έκκριση τεστοστερόνης  Υπόφυση – Πρόσθιος λοβός Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης εκκρίνει ορμόνες που δρουν σε περιφερικούς στόχους: ü Θυλακιοτρόπος ορμόνη (Follicle Stimulating Hormone, FSH): στις γυναίκες ωριμάζει το ωοθυλάκιο και προκαλεί την έκκριση οιστρογόνων ενώ στους άνδρες, προάγει τη σπερματογένεση ü Ωχρινοτρόπος ορμόνη (Luteinizing Hormone, LH): στις γυναίκες προκαλεί την απελευθέρωση του ωαρίου και την ωχρινοποίηση του ωοθυλακίου ενώ στους άνδρες διεγείρει την έκκριση τεστοστερόνης ü Προλακτίνη (Prolactine, PRL): προκαλεί την ανάπτυξη των μαστών και την παραγωγή του γάλακτος από τον μαστικό αδένα  Υπόφυση – Οπίσθιος λοβός Ο οπίσθιος λοβός της υπόφυσης εκκρίνει ορμόνες που δρουν σε περιφερικούς στόχους: ü Αντιδιουρητική ορμόνη ή βαζοπρεσσίνη (Antidiuretic Hormone, ADH): διευκολύνει την επαναρρόφηση του ύδατος από τους νεφρούς  Επαναρρόφηση νερού και ADH Νεφρός επακόλουθη συμπύκνωση Οπίσθιος ούρων λοβός υπόφυσης Χαμηλή πρόσληψη υγρού Υψηλή πρόσληψη υγρού (αφυδάτωση) (υπερ-υδάτωση) Αυξημένη Μειωμένη ωσμωτικότητα ωσμωτικότητα πλάσματος πλάσματος Υποδοχείς στον υποθάλαμο Οπίσθια υπόφυση ΝΕΦΡΟΙ Αύξηση της Μείωση της επαναρρόφησης ύδατος επαναρρόφησης ύδατος Μικρότερη αποβολή νερού στα Μεγαλύτερη αποβολή νερού ούρα στα ούρα  Άποιος διαβήτης ü Έλλειψη δράσης ADH είτε λόγω μειωμένης έκκρισης – κεντρικός άποιος διαβήτης είτε λόγω μειωμένης δράσης – νεφρογενής άποιος διαβήτης ü Πολυδιψία (6-10 lt την ημέρα) ü Πολυουρία (>3 lt την ημέρα)  Υπόφυση – Οπίσθιος λοβός Ο οπίσθιος λοβός της υπόφυσης εκκρίνει ορμόνες που δρουν σε περιφερικούς στόχους: ü Αντιδιουρητική ορμόνη ή βαζοπρεσσίνη (Antidiuretic Hormone, ADH): διευκολύνει την επαναρρόφηση του ύδατος από τους νεφρούς ü Ωκυτοκίνη (Oxytocin): προκαλεί συσπάσεις στη μήτρα Υποθάλαμος Νευρο-υπόφυση Αύξηση ωκυτοκίνης Έκκριση στο αίμα Θετικό feedback Ωκυτοκίνη Έκκριση γάλακτος κατά τον θηλασμό Συσπάσεις μήτρας  Υπόφυση Πρόσθια Οπίσθια υπόφυση υπόφυση Νεφρός Επινεφρίδιο Μαστός Οστό Μυς Ωοθήκη Δέρμα Θυρεοειδής αδένας Όρχις Γιατί ένας όγκος στην υπόφυση προκαλεί διπλωπία; Οπτικό Υποθάλαμος χίασμα Τούρκικο Πρόσθιος εφίππιο λοβός υπόφυσης Οπίσθιος λοβός υπόφυσης Θυρεοειδής αδένας  Θυρεοειδής αδένας ü ‘Ενας από τους μεγαλύτερους αδένες του ανθρωπίνου σώματος με βάρος περίπου 20 gr ü Οι ορμόνες του θυρεοειδούς, εκτός από την καλσιτονίνη, είναι: - η θυροξίνη (Τ4) και - η τριιωδοθυρονίνη (Τ3)  Θυρεοειδής αδένας ü Παράγονται από τον θυρεοειδή αδένα, ο οποίος χρησιμοποιεί το ιώδιο των τροφών που κυκλοφορεί στο πλάσμα ü Μετά την παραγωγή τους οι θυρεοειδικές ορμόνες αποθηκεύονται στον θυρεοειδή αδένα ü Η έκκρισή τους από τα θυρεοειδικά κύτταρα στο αίμα ρυθμίζεται από την TSH, η οποία εκκρίνεται από την υπόφυση Θυρεοειδής αδένας  Θυρεοειδής αδένας Υπόφυση Διέγερση Αναστολή  Θυρεοειδής αδένας Οι θυρεοειδικές ορμόνες δρουν σχεδόν σε όλα τα όργανα προκαλώντας τα εξής: ü Αυξάνουν τον μεταβολισμό πολλών ιστών του οργανισμού ü Προάγουν, κατά την εμβρυική ζωή και την παιδική ηλικία, την ανάπτυξη, διαφοροποίηση και ωρίμανση του εγκεφάλου και των οστών ü Αυξάνουν την κατανάλωση Ο2 και την παραγωγή θερμότητας σε όλα τα αερόβια όργανα του σώματος Θυρεοειδής αδένας Θυρεοειδής αδένας Αναστέλλει την επαναρρόφηση ασβεστίου στους νεφρούς ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ Ενισχύει την πρόσληψη ασβεστίου από Μειώνει τη τα οστά συγκέντρωση ασβεστίου στο αίμα Μειώνει την απορρόφηση ασβεστίου στο έντερο  ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ Δυσανεξία στη ζέστη Λεπτή, αραιή τρίχωση Εξώφθαλμος Μεγάλος ΘΑ Ταχυκαρδία Αυξημένη ΣΑΠ Τρόμος Αύξηση μεγέθους μαστών Απώλεια βάρους Διάρροια Μυική αδυναμία Διαταραχές ΕΡ (αμηνόρροια) Τοπικό οίδημα  ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ Δυσανεξία στη ζέστη Δυσανεξία στο κρύο Λεπτή, αραιή τρίχωση Αραιή τρίχωση Οίδημα Εξώφθαλμος βλεφάρων Απώλεια τριχών Κόπωση Απάθεια Μεγάλος ΘΑ Μεγάλη γλώσσα, Αργή Λήθαργος Ταχυκαρδία ομιλία Ανορεξία Αυξημένη ΣΑΠ Τρόμος Ξηρό δέρμα Αύξηση μεγέθους μαστών Μυικοί πόνοι-Μυική Απώλεια βάρους αδυναμία Διάρροια Μυική αδυναμία Δυσκοιλιότητα Διαταραχές ΕΡ Διαταραχές ΕΡ (αμηνόρροια) Τοπικό οίδημα Παραθυρεοειδείς αδένες Θυρεοειδής αδένας Παραθυρεοει- δείς αδένες Οπίσθια επιφάνεια θυρεοειδούς αδένα  Παραθυρεοειδείς αδένες ü Τέσσερις (σε δύο ζεύγη) στο 90% του πληθυσμού Θυρεοειδής αδένας ü Συνήθως στην οπίσθια επιφάνεια του αριστερού και Παραθυρεοει- δεξιού λοβού του δείς αδένες θυρεοειδούς αδένα ü Σπανιότερα εντός του Οπίσθια επιφάνεια θυρεοειδούς αδένα θυρεοειδικού παρεγχύματος Παράγουν την Παραθορμόνη (PTH)  ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗ Θυρεοειδής Παραθυρεοειδείς αδένας (οπίσθια αδένες όψη) ΟΣΤΑ ΕΝΤΕΡΟ ΝΕΦΡΟΙ Απελευθέρωση Απορρόφηση ασβεστίου και ασβεστίου και φωσφόρου φωσφόρου Μειώνει τη συγκέντρωση ασβεστίου στα ούρα Επινεφρίδια  Επινεφρίδια Κάθε επινεφρίδιο αποτελείται από τον φλοιό (περιφερική μοίρα) και τον μυελό (κεντρική μοίρα)  Επινεφρίδια – Τι παράγουν Ο μυελός των επινεφρίδιων και οι ορμόνες που παράγει (πράσινο) Ο φλοιός των επινεφρίδιων και οι ορμόνες που παράγει (κόκκινο)  Επινεφρίδια – Φλοιός Από τον φλοιό των επινεφριδίων εκκρίνονται: 1. τα γλυκοκορτικοειδή (κύριος εκπρόσωπος η κορτιζόλη) 2. τα αλατοκορτικοειδή (κύριος εκπρόσωπος η αλδοστερόνη) 3. οι φυλετικές (γεννητικές) ορμόνες  Επινεφρίδια - Κορτιζόλη Υποθάλαμος Αρνητικό feedback (-) Ρύθμιση της έκκρισης της Αρνητικό κορτιζόλης Υπόφυση feedback (-) Επινεφρίδιο Κορτιζόλη  Επινεφρίδια - Κορτιζόλη Ρύθμιση της έκκρισης της κορτιζόλης Έκκριση Έκκριση Έκκριση 1ο CRH από τον υποθάλαμο 2ο ACTH από την υπόφυση 3ο κορτιζόλης από τα επινεφρίδια Η έκκριση της ACTH υπόκειται σε έναν αυτόματο «νυχθημερήσιο ρυθμό» (Day-Night Rhythm) με τις μέγιστες τιμές το πρωί (περίπου 6 π.μ.) και τις ελάχιστες το βράδυ. Τον ρυθμό αυτό ακολουθεί και η απελευθέρωση των τελικών ορμονών του φλοιού των επινεφριδίων.  Επινεφρίδια - Κορτιζόλη Κιρκάδιος ρυθμός Αυξάνει την Επιδρά στο turnover αρτηριακή γλυκόζης και γλυκoγόνου πίεση Επηρεάζει τον Ρόλος της κορτιζόλης μεταβολισμό των λιπών Κορτιζόλη Ανοσοκαταστολή 'Εξουδετερώνει’ τη δράση της ινσουλίνης Μειώνει τον σχηματι- σμό οστού Μειώνει την πρόσληψη Γονιμότητα αμινοξέων Αυξάνει την κατακράτηση νατρίου και νερού  Επινεφρίδια - Αλδοστερόνη Τα αλατοκορτικοειδή (αλδοστερόνη): ü αυξάνουν την επαναρρόφηση του νατρίου και την αποβολή καλίου και υδρογονοκατιόντων στους νεφρούς ü η παραγωγής της αλδοστερόνης εξαρτάται από την ACTH και το σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης Η υπερβολική παραγωγή της αλδοστερόνης προκαλεί υψηλή αρτηριακή πίεση.  Επινεφρίδια – Γεννητικές ορμόνες ü Οι ορμονικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι ποσοτικές και όχι ποιοτικές ü Και στα δυο φύλα υπάρχουν οι ίδιες ορμόνες αλλά σε διαφορετικές ποσότητες ü Οι γεννητικές ορμόνες και των δύο φύλων συντίθενται στις γονάδες (όρχεις και ωοθήκες) ü Η παραγωγή και έκκρισή τους ρυθμίζεται από τις γοναδοτροπίνες (LH, FSH) της υπόφυσης  Επινεφρίδια – Γεννητικές ορμόνες ü Οι γεννητικές ορμόνες επηρεάζουν: - τη γεννητική λειτουργία και - την ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου ü Μικρά ποσά οιστρογόνων παράγονται και στον άνδρα από τους όρχεις ü Μικρά ποσά ανδρογόνων παράγονται και στις γυναίκες από τον φλοιό των επινεφριδίων αλλά και από τις ωοθήκες  Επινεφρίδια – Παθολογικές καταστάσεις ü Υπερβολική έκκριση κορτικοστεροειδών ü Υπερβολική έκκριση αλδοστερόνης ü Επινεφριδιακή ανεπάρκεια: 1. οξεία ανεπάρκεια: κυκλοφορική καταπληξία (shock) 2. χρόνια ανεπάρκεια: νόσος Addison Νόσος και Σύνδρομο Cushing = ΥΠΕΡΚΟΡΤΙΖΟΛΑΙΜΙΑ ü Σύνδρομο Cushing: σύνολο συμπτωμάτων που οφείλονται στις αυξημένες τιμές γλυκοκορτικοειδών ανεξαρτήτου αιτίας ü Νόσος Cushing: παραγωγή ACTH από αδένωμα της υπόφυσης Σύνδρομο Cushing ΑΙΤΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ü Ιατρογενώς (παρατεταμένη και υπερβολική χορήγηση κορτιζόνης) ü Αδένωμα υπόφυσης (50%) ü Όγκος επινεφριδίων ü Έκτοπη έκκριση ACTH secretion (κακοήθεια συνήθως πνεύμονα) Σύνδρομο Cushing ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ü Παχυσαρκία κεντρικού τύπου ü Σεληνοειδές πρόσωπο ü Αρτηριακή υπέρταση (ΑΥ) ü Αμηνόρροια-υπογονιμότητα ü Κατάθλιψη ü Οστεοπόρωση ü Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Σύνδρομο Cushing ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ü Κόπωση ü Αδυναμία ü Μώλωπες ü Διαταραγμένη επούλωση τραυμάτων ü Υπέρχρωση δέρματος ü Λεπτό δέρμα Σύνδρομο Cushing ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Νόσος Cushing και όγκοι επινεφριδίων: Χειρουργική εκτομή του αδενώματος Έκτοπη παραγωγή ACTH: αφαίρεση της εστίας  Νόσος Addison ü Φλοιοεπινεφριδιακή ανεπάρκεια ü Έλλειψη γλυκοκορτικοειδών και αλατοκορτικοειδών ü Συμπτώματα όταν ≥ 90% του φλοιού των επινεφριδίων δυσλειτουργεί  Νόσος Addison ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ü Υπέρχρωση δέρματος και βλεννογόνων: ορατή κυρίως σε πτυχώσεις του δέρματος, ουλές, χείλη και σημεία πίεσης του δέρματος ü Ζάλη, ορθοστατική υπόταση, συγκοπή ü Μυαλγίες ü Μυική αδυναμία-κόπωση ü Ανορεξία-μείωση ΣΒ ü ΓΕΣ διαταραχές (ναυτία, έμετοι, διάρροιες)  Νόσος Addison ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ü Υποκατάσταση ορμονών ü ΠΡΟΣΟΧΗ σε καταστάσεις stress (λοιμώξεις, χειρουργικές επεμβάσεις κτλ) για τροποποίηση δοσολογίας  Φαιοχρωμοκύττωμα ü Όγκος των επινεφριδίων ü Κατεχολαμίνες ü Κυρίως 30-50 ετών ü Ευθύνεται για