ORTAĞAŞYRLYQ EUROPALYK QOGAM PDF

ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ЕУРОПАЛЫҚ ҚОҒАМ \$44. ФРАНЦИЯ МЕН АНГЛИЯДАҒЫ ШАРУАЛАР КӨТЕРІЛІСІ Бұл сабақта: \* \"Қара індеттің\" себеп- терін анықтаймыз; \* шаруалар көтерілісінің себептері мен маңызын талдаймыз. \"Қара індет\" пен шаруалар көтерілістері нің байланысы. Батыс Еуропа халқының саны ХІ ғасырдан бер...

ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ЕУРОПАЛЫҚ ҚОҒАМ \$44. ФРАНЦИЯ МЕН АНГЛИЯДАҒЫ ШАРУАЛАР КӨТЕРІЛІСІ Бұл сабақта: \* \"Қара індеттің\" себеп- терін анықтаймыз; \* шаруалар көтерілісінің себептері мен маңызын талдаймыз. \"Қара індет\" пен шаруалар көтерілістері нің байланысы. Батыс Еуропа халқының саны ХІ ғасырдан бері үнемі өсумен болды. Халықты азық-түлікпен толық қамтамасыз ету мүмкін болмады. Еуропада XIV ғасырдан бастап климат нашарлады, ауа райы суытып, қуаңшылық орын алды. Жиі-жиі ашаршылық болып түрды. Үнемі асқа жарымаудың әсерінен адамдар жұқпалы аурулармен ауырды. Тірек сөздер Жакерия Уот Тайлер Англия 1347 жылы ең қауіпті індет басталды. Індет әсіресе қалаларда қатты болды. Үш жыл ішінде осы аурудан Еуропа халқының үштен бірі қаза тапты. XIV ғасырдың орта- сындағы қорқынышты бұл ауру \"қара індет\" деп аталды. Франция XIV ғасырда осындай жағымсыз өзгерістер шаруалар көтерілісіне алып келді. XIV ғасырда шаруалардың жағдайы, әсіресе Англия мен Францияда нашар болды. Себебі екі мемлекет арасында Жүзжылдық соғыс болып жатқан еді. Жауласушы скерлердің шексіз қақтығыстары француз шаруаларын күйзелтті. Англияда әскери қимылдар жүргізілмесе де, үкімет соғыс үшін жаңа салықтар талап етіп отырды. Ағылшын әскерлері шаруалардан тұратындықтан, олар өз қожалықтарын тастап кетуге мәжбүр болды. Бұл себептер XIV ғасырда Англия мен Францияда басталған екі ірі шаруалар көтерілісіне өкеліп соқтырды. 1358 жылы мамыр айында бұған жауап ретінде Париждің солтүстігінде көтеріліс басталды. Ол тез арада Солтүстік-батыс Францияның көптеген жерлерін қамтыды. Замоктарды қиратты, шаруалардың салық құжаттары жазылған қағаздар мен міндеткерлік тізбелерін өртеді. Француздар шаруаларды кемсітіп, \"жак\" (мұжық) деп атай- тын. Сондықтан Францияның солтүстігіндегі шаруалар көтерілісі Жакерия деп аталды. Көтеріліс Бовези, Пикардия, Иль-де-Франс,Шампань сияқты Солтүстік Франция аумағын қамтыды. Көтерілісшілердің бағдарламасы болған жоқ, жалпы саны 100 мың адам болды. Көтерілісшілерге Гильом Каль жетекшілік етті. 8 мау- сым күні көтерілісшілер Наварра королі қатыгез Карлдің әскерімен кездесті. \"Қатыгез\" Карл француз тағын иелену үшін Парижге бара жатыр еді. Шаруалардың саны басым болғандықтан, Карл келісімге келуге шақырды. \"Қатыгез\" Карлдің сөзіне сенген Гильом Каль келіссөзге келеді де, қолға түседі. Жетекшісінен айырылған көтерілісшілер талқандалды. Бірақ көтеріліс 1358 жылдың қыркүйегіне дейін жалғасты. § 15. ЕУРОПАДАҒЫ ФЕОДАЛДЫҚ СОҒЫСТАР Бұл сабақта: \* Англия мен Франция- ның арасында болған жүз жылға созылған соғыстың себебін, бары- сын, нәтижесін білеміз; \* әулеттік соғыстардың ерекшелігін түсінеміз; феодалдық соғыстар мен орталықтандырыл- ған мемлекеттердің құ- рылуы арасындағы бай- ланысты анықтаймыз. Англия мен Франция арасында, шама- мен 1337 және 1453 жылдардың ара- лығында болган әскери қақтығыстар. Соғыс үзілістермен 116 жылға созылды. Сондықтан бұл соғыс Жүзжылдық соғыс деп аталды. Согысты ағылшын королі ІІІ Эдуард бастады. Ол Капетингтер династиясынан шыққан француз королі IV Көрікті Филипп- тің шешесі жағынан туыс болып келетін. Капетингтердің тікелей үрпағы IV Карл қайтыс болғаннан кейін, Салий заңы бойынша VI Филипп Валуаға тәж кигізді. Осы кезде Эдуард өзінің француз тағына деген құқығын жариялады. Осыдан басқа, монархтар арасында Гаскон аймағы үшін де алауыздық бар еді. Соғыстың алғашқы кезеңі ІІІ Эдуард үшін сәтті болды. 1340 жылғы Слейс түбін дегі теңіз шайқасында ағылшындардың құрлыққа шығуына кедергі келтіріп отырған француз флоты толық талқандалды. Осыдан бастап ІІІ Эдуардтың флоты теңізде үстемдік алып, Ла-Маншты бақылады. Эдуард пен Филипп әскерінің 1346 жылы 26 тамызда Креси түбінде кездесуі француз әскері мен оның одақтастарының жеңілуімен аяқталды. Ағылшын әскері кедергісіз солтүстікке қарай жылжи отырып, Калені 1347 жылы алды. Бұл жағдай ағыл- шындардың маңызды стратегиялық жеңісі болды және Эдуардқа өз әскерін құрлықта ұстап қалуға мүмкіндік берді. 1356 жылы III Эдуардтың ұлы басқарған ағылшын әскері Гасконияға еніп, Пуатье түбінде француздарға қатты соққы берді. 1359 жылы Лондон бітіміне қол қойылды, бітім бойынша ағылшындар Аквитанияны алды 1415 жылғы 25 қазанда Азенкур түбіндегі ұрыста ағылшындар жеңіске жетті. §16. ЖАННА Д\'АРК ЖӘНЕ ЖҮЗЖЫЛДЫҚ СОҒЫСТАҒЫ ФРАНЦИЯНЫҢ ЖЕҢІСІ Француз халқының басқыншыларға қарсы күресі. 1360 жылы Англия мен Франция арасында бітім жасалды. Ол бойынша Фран- ция жерінің үштен бір бөлігі ағылшындар қарамағына көшті. 1369 жылы соғыс қайта жалғасты. Француздар ағылшындарға соқ- қы бере отырып, біраз жерлерін қайтарып алды. 1415 жылы ағылшын әскерлері Франция- ның солтүстігіне жорыққа шықты. Азенкур деген жерде француз әскері санының көп- тігіне қарамастан, ағылшын әскерінен тас-талқаны шығып жеңіліп қалды. 1420 жылы француздар үшін намысты қорлайтын бітімшарты жасалды. Ол бойынша Фран- ция өзінің тәуелсіздігін жоғалтып, Біріккен ағылшын-француз корольдығының бір бөлігі ғана болып қалды. Бұл келісімге қарамастан, француз королі қайтыс болған соң, оның 15 жасар баласы елдің оңтүстігіне қашып барып, өзін VII Карл деген атпен король (1422-1461) жариялады. Соғыс қайта жалғасты. 1428 жылы ағылшындар Орлеан қаласын қоршады. Орманды алса, ағылшындар үшін оңтүстікке жол ашылатын еді Жанна д\'Арк. 1428 жылы ағылшындар Орлеан қаласын қоршап алды. Жанна д\'Арк қаланы азат ету үшін VII Карлден әскер сұрады. Әскердің рухын көтеріп, Орлеан қаласын азат етті. Жанна д\'Арктың бұл әрекеті жалпы француздардың рухын көтерді, ағылшын әскерін талқандап, Реймс қаласында VII Карлдің таққа отырып, теж киюіне мүмкіндік жасады. Тақтың қасында корольдың туын үетаган Жанна тұрам. 1430 жылы Компьен түбіндегі ұрыста Жанна туткынға түсті. Ағылшындар Жаннаны сиқыршы деп айыптап, 1431 жылы отқа өртеп жіберді. Жаннаның олімі де соғыс барысына әсер етті, француздардың намысын оятты, ұлт-азаттық соғысқа ұласты. 1453 жылы 17 шілдеде Бордо түбінден шайқас француздар пайдасына шешіліп, ағылшындардың тізе бүгу Жүзжылдық соғысты аяқтады. Англия мен Францияның арасындағы феодалдық соғыс пен Францияның бірігу арасындағы байланысты анықт Соғыстағы жеңісті пайдалана отырып, король VII Карл Бас штаттардан әскер үстау үшін жыл сайын жиналатын салық енгізуді талап етті. Оның талабы орындалды. Мемлекеттік қазынадан жалакы алып тұратын түрақты атты және жаяу әскер құрылды. Ол оскер корольдың билігін күшейтті. Әскер тікелей корольга багынышты болды. Король мемлекетті тікелей өзіне тоуелді шенеуніктер арқылы басқарды. ЕУРОПАДАҒЫ ОРТАЛЫҚТАНҒАН МЕМЛЕКЕТТЕРДІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ Еуропа мемлекеттерінің бір орталыкка бірігуінің алғышарттары. Еуропа елдерінің саяси бірігуі ұзақ болды. Англия ме Францияның саяси бірігуі узакка созылган согыстармен ұштасып отырды. Францияның бірігуі. Франциянын орта- \* феодалдық соғыс тар мен орталықтан:лықтануы ХІІ ғасырдан басталды. Король билігінің күшеюі ақсүйек фео далдарға ұнамады. Өздерінің тауелсіздігінен айырыла бастаган олар корольга карсы одақ құрды. \"Бүйі\" деген қосымша атка не болған ХІ Людовик өте шебер тор күрып, оган өзінің қарсыластарын бірінен кейін бірін түсіріп отырды. Өз мақсатына жету үшін ол қулық-айланың бәрін қолданды. Францияны біріктіру VII Карлдің баласы ХІ Людовик тұсында (1461-1483) аяқталды. XVI гасырдың басында Францияның саяси-экономикалық күш-қуаты артып, бүкіл ел бір орталықты өкіметке король билігіне бағындырылды. 1539 жылы Франция королі 1 Франциск мемлекеттік тіл ретінде француз тілін енгізді. Осыдан бастап мемлекеттегі ресми құжаттар латын тілінде емес, француз тілінде жүргізілді. XVI гасырдың басында мануфактуралық өндіріс пайда болды. XVII гасырдың басында сыртқы сауданы дамыта түсу мақсатымен Франция Америка құрлығынан отар басып алуга кірісті. XVII гасырдың екінші жартысында Францияда шексіз, абсолюттік монархия түпкілікті орнады, ел билігі түгелдей корольдың қо лына жинақталды АНГЛИЯ, ФРАНЦИЯ ЖӘНЕ РЕСЕЙДЕГІ АБСОЛЮТИЗМ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Кейінгі орта ғасырларда Батыс Еуропаның Англия, Франция сияқты мемлекеттерінде шексіз билік орнады. Ол абсолюттік билік деп аталды. \* Батыстағы монархия түрлерін анықтаймыз; - Абсолюттік монархия- ның мәнін түсінеміз; Парламент, Бас Штаттар, Боярлар умасы ұғымдарымен анысамыз. Абсолютизм латынның шексіз деген сөзінен алынған, мемлекеттік басқарудың бір түрі. Абсолютизм кезінде жоғарғы өкімет билігі толық жеке-дара бір адамның қолына шоғырланды. Заңшығарушылық, атқарушы, сот билігі бір адамның қолында болды. Француз абсолютизмі. Француз абсолютизмі монархияның орнына келді. Франциядағы өлеуметтік топ өкілеттілік ұйым Бас штаттар деп аталды. Бас штаттар заң шығарушы ұйым болды. Бас штаттар король билігін шектей алған жоқ. Францияның XVII ғасырдың бірінші жартысындағы саяси- экономикалық жағдайы жақсара түсті. Бұл жетістіктерде корольдың бірінші министрі кардинал Ришельенің үлесі зор болды. Ришелье Францияны 1624 жылдан 1642 жылға дейін биледі. Ол барлық күш-жігерін орталық үкімет билігін нығайтуға, экономиканы дамытуға, Францияның басқа елдер арасындағы беделін арттыруға жүмсады. Ришелье феодал ақсүйектердің қарсылығын тойтарып, бір орталыққа бағынған өкімет билігін нығайтты. Француз абсолюттік жүйесін бекіткен де Ришелье. XVII ғасырдың екінші жартысында Францияда шексіз, абсолют- тік монархия түпкілікті орнады, ел билігі түгелдей корольдың қолына жинақталды. Француз корольдары шіркеуді өздеріне бағындырып алды. Француз абсолютизмін одан әрі дамытқан XIV Людовик (1643-1715) елді \"Мемлекет бұл мен\" деген ұғыммен биледі. Оның кардиналы Мазарини XIV Людовик король билігін одан әрі нығайтты. Король сарайын Париж маңындағы Версаль қаласына көшіріп, жаңасарай салдырды. XIV Людовик таққа 1643 жылы келіп, 1715 жылға дейін ел басқарды. Король Париж парламентінінің қолдауынсыз өз еркімен салық тағайындап, заңдар шығарды. Король Еуропада алғашқы түрақты әскердің негізін қалады. XIV Людовикті абсолюттік билігінің шырқау шегінде оны \"Күн королі\" деп атады. XVI-XVII ғасырдың бірінші жартысында Франция Еуропа елдерінің арасындағы ең қуатты мемлекеттердің біріне айналды. **48. АБСОЛЮТИЗМИҢ ДАРДАРЫБАСТАӘНЕ ФРАНЦУЗ РЕВОЛЮЦИЯСЫНЫҢ БАСТАЛУЫ** Француз абсолютизмі жоне ліктері. XVII гасырдың екінші Франция Еуропадагылекеттердің дене сла Вақтандырылған мемлеке кұрын бірі болды. Франциянын мемлекеттік Монархия бу классикалык абсолюттів, балархия. Зая шығарушы, атқарушы, сот билігі корольа тиесілі болды. 1589 жылдан бастап Француз тагында Бурбондар эулеті отырды, жартысында \"Француз абсолютизмі XIV Людовик күн-король» кезінде ең үлкен жетістіктерге« қол жеткізді. Ол толық түрде баскарудых өкімшілік-топтық жүйесін кұрды. Кород гана корытынды шешім қабылдады. Бюрократия құдіретті саналды. XIV Людових Буропага үстемдік етуден дәмелі еді. Оның билігі кезінде француз халқы 30 жылдан артық уақыт согыг жағдайында болды. Егер XIV Людовик: «Мемлекет бұл мен» десе, XVЛюдовик: «Менен кейін, тіпті топан субасып кетсін»,- деген. Келесі корольXVI Людовик те саясатқа қызықпады. Жергілікті парламенттер біртіндеп француз монархиясының қарсыласу орталығы айнала бастады. Француз коғамы үш сословиеден тұрды. Көптеген артықшылықтарды неленген бірінші сословиеге ақсүйектер, екінші сословиеге дін қызметшілері кірді. Ал мемлекеттің калган азаматтарының барлығы (шаруалар, колонер шілер, буржуазня, еркін касіпшілер, жұмыс шылар мен кала кедейлері) үшінші сословиені курады. Оларды зжалпы құкықсыз жағдай мен көптеген салықтар толеу міндеттері біріктірді. Сонымен қатар үшінші сословиеде буржувана мен жұмысшылар арасындағы таптық жіктеліс жүрді. «Француз буржуазиясы өлеуметтік жагынан XIV Л біртекті болмады. Олар ірі, орташа жане ұсак буржуазия болып бөлінді. Ұсақ буржуазияның нелігінде бірнеше ғана шеберханалар болды. Бірақ барлық буржуазия, соның ішінде ірі топтары да. саяси құкықсыз болды. Олар дворяндар мен дін нелері сиякты тең кукыкка не болуды армандады. XVIII гасырдың ортасындағы Францияның әлеуметтік-эконо микалық дамуы. XVIII гасырда Франция аграрлық мемлекет болатын. Сауда мен өндірістің даму деңгейі бойынша Франция калган еуропалық елдерден тек Англияға гана жол бере отырып. алдыңғы орында болды. Алайда француз экономикасының негізі ауылшаруашылық өнімдеріне тиесілі болып қала берді.Франция ауылшаруашылығында негізгі рөлді тауелді шаруалар аткарды. Олар корольдың, шіркеудің жане феодалдың пайдасына салықтар толейтін. Француз шаруаларының жекебасы еркін болды. Бірақ олар бұл жерлерді тек феодалдық құқықта жопе ескі «Мырза болмаса, жер жоқ» деген қағидага сүйенді. Дворяндардың жер неліктері жеке шаруалар үлесіне бөлінді. Бірак жекеменшік кұкығы оларга бекітілмеді. Жерді қолданғаны үшін шаруа мырзаға алым-салықтарды толеуге міндетті болды.Сонымен қатар үйде пеш иелену құқығына, копір және жеке жолдарды колдануга шаруалар жанама салыктар теледі. Сеньорга тиесілі ұстаханаларды, диірменді, наубайханаларды шаруалар акша толеп пайдалана алатын. Шаруа шіркеуді қамтамасыз ету үшін шіркеу ондығын төледі.Сеньор мен шіркеуден баска шаруа мемлекеттің негізгі салык төлеушісі бола отырып, мемлекетті де қамтамасыз етуі керек Француз абсолютизмінің дағдарысы. XVIII гасырдың соңында біріккен ұлттық мемлекет құруда бір кездері елеулі рөл ойнаган абсолюттік монархия капитализмнің дамуын тежейтін жоне дворяндар мен дін қызметкерлерінің коптеген артықшылықтарын коргайтын реакциялық күшке айналды. Шаруалар Францияны арзан азық-түлікпен қамтамасыз еткені мен оздері аштыкта омір сүрді. Шаруалар қозғалысы жиі түтана қандай феодалдық міндеттері мен салықтары бастады. Ішкі нарықты кеңейту шаруалардың натуралды шаруашылыгына келіп тірелді. Ауылдағы феодалдық қатынасты жою керек болды. Бұған шаруалар, сонымен қатар буржуазия да мүдделі болды. Өнеркөсіп пен сауданың еркін дамуына өндірістің кіші цехтык төртіптері кедергі келтірді. Буржуазия цехтық құрылымды жоюды максат етті. Буржуазияның негізгі экономикалық талабыкосіпкерліктің толық еркіндігі болатын. XVIII ғасырдың 80 жылдарында феодалдык абсолюттік билі дагдарысы ушara ага түсті. Расырдың ортасында экономикалық даму токтады. Мемлекеттің шаруашылык жагдайы нашарлады. Овдірістік-свуда дағдарысы орын алды. Монархия каржылык банкрот табалдырығында тұрды. Шіркеу мен дворяндар салык, телемеді, ал француздардың негізі бұкарагы XVIII ғасырдың сонында салык толейтін жағдайда емес еді. Француз буржуазиялық революциясының бастамасы, Абсо лютизмнің дағдарысы жағдайында 1614 жылдан бері Францияда Бас штаттар, игин феодалдың сословиелік узкілдіктің жоғары мәжілісі шакырылмаган еді. Дворяндар Бас штаттарды шакыруды талап етті. Бас штатка сайлау калың бұқарасының белсенділігіне әсер етті. Бас штаттар діни адамдар, дворяндар жане ушные сословие депутаттарынан ралған Франциядагы (1302-1789) жогаргы сословиелік өкілдік жиналыс 1789 жылы 5 мамырда Версальда Бас штаттар жиналысы ашылды. Олар бұрынғыдай үш сословие окілдерінен түрды. Үшінші сословие депутаттарының негiari бөлігін ірі француз буржуазиясының өкілдері құрады. халық қолдауын сезіне отырып, Үшінші сословие депутаттары шабуылға көшті. Олар өздерін Ұлттық жиналыс деп жариялады. 1789 жылы 9 шілдеде жиналыс мүшелері өздерін Ұлттық Кұрылтай жиналыс деп жариялады. Парижде көтеріліс орын алды. 14 шілдеде таңертең Париж көтерілісшілердің қолында болды. Көтерілістің соңғы қимылы Бастилияны босып алумен аякталды. Бұл француз революциясының жоне оның бірінші жеңісінің бастамасы еді.Бастилия саяси тұтқындар, монархия карсыластары торыққан Париждеп тас қамал. Халық үлесі үшін Бастилия корольдық зомбылықтың символы болды.1789 жылгы революцияның басты саяси жетістігі буржуазия мен халықтың одақтастығы арқасында абсолюттік билікті құлату болды. Басты саяси баскарушы мекеме болып Құрылтай жиналысы болып танылды, оған мүше болғандар еді. Жергілікті билік те буржуазияның қолына көшті. Осылайша негізгісі, Францияда аса маңызды тарихи оқиға буржуазияның қолына өтуі жүзеге асты. §9. XVIII ҒАСЫРДАҒЫ ФРАНЦУЗ БУРЖУАЗИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯСЫНЫҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ Француз революциясының бірінші кезеңі. XVIII гасырдағы Француз революциясы өзінің дамуында үш кезеңнен отті. Басти дияны басып алганнан кейінгі бірінші ке зеңінің Құрылтай жиналысында көпшілігі конституциялық монархияны орнатуды қолдаган ірі буржуазия өкілдері болды. **Конституциялық монархия** бұл монарх мем лекет басшысы болғанымен, оның билігі конститу циямен шектелетін басқару формасы. Басқарудың бұл формасын қолдаушыларды конституционалист- монархист деп атайды. Құрылтай жиналысы 1789 жыл көлемінде бірқатар маңызды актілер қабылдады. Өтеусіз түрде шіркеу ондығы, жеке феодалдық мін деттіліктер алынып тасталды. Алайда, негізгісі, жер міндеттіліктеріне қатыстылары өз күшінде қалды. Олар сеньорлардың жекеменшігі деп жарияланды. 1789 жылы 26 тамызда жиналыста ре- волюциялық мәні бар қүжат «Адам және азамат құқықтарының декларациясы» қа былданды. Оның негізінде агартушылық идеялары жатты, халықтың еркіндігі, заң алдында барлығының тең болуы жария- ланды. Ұлы француз революциясының ұраны: «Еркіндік, теңдік, ағайындық!» болды. Революция қарқынды жүрді, бірақ Францияның экономикалық жагдайы жақ- сармады. Шаруалар көтерілісінің жаңа толқыны шіркеу иеліктерінің төркіленуі туралы декреттің қабылдануына әкелді. Олар халықтық мүлікке айналды және сатылымға қойылды. Алайда жер өте қымбатқа сатылды, сондықтан оны, көбінесе буржуазия және ауқатты шаруа- лар сатып алатын болган. ряндардык атақтарды, сонымен катар дворяндық, мұрагерлік жойды. Тауелсіздікті кабылдағаннан кейін косіпкерлік, мемлекетт тортіп жоне цехтык жүйе жойылды. Құрылтай жиналысы мемлекет 83 департаментке бөлді. Үдей түскен қоғамдық-саяси күресте савси клубтардың маңызы зор болды. 1789 жылы ұйымдастырылған Янобшілер клубы ораса зор маңызга ие болды **Якобшілер** француз буржуазиясының ең солшыл революциялық қанатын жататын топ. Алгашында бұл саяси клуб мүшелері өздерінің мажілістері истерни були Якоб шіркеуінің кітапханасында өткізіп келген. Бұл аттың шығу тарихы остры байланысты. Революция кезінде мераімді басылымдар пайда болды. Солардың ішінде Жан-Поль Марат шығарған «Халық досы» газеті үлкен беделге ие болды. Монархияның құлауы. Билікте отырган элсіз монархияшылдар халықтың наразылығын тудырды. 1791 жылы Құрылтай жиналысы Францияда буржуазиялық конституциялық монархияны бекіткен конституцияны қабылдады. Француз революциясы бүкіл Еуропада феодалдыкка қарсы күштің оянуына түрткі болды. 1792 жылы көшіп кеткен (эмигрант) роядистердің мүліктерін тәркілеу туралы декрет шығарылды. 1792 жылы Францияга карсы Австрия мен Пруссия эскери одақ құрды. Бұл революциялық әскерге шабуылдаған Еуропалык держава тарапынан Францияга карсы бірінші коалицияны тудырды. Францияга шынайы әскери қауіп төнді. Франция Австрияга согыс жариялады, Мемлекеттің демократиялық қозғалысы король билігі мен монар хияның жойылуын талап етті. (1792 жылы 10 тамыздың түнінде көтеріліс басталды. Көтерілісшілер корольдың Тюильри сарайыя басын алды. Монархия жойылды. Жиналыс XVI Людовикті тақтан түсірді. Бүл көтеріліс революцияны жана денгейге көтерді. Француз революциясының ек exinmi кезеңі басталды. Ескі билеуші топтарды контрреволюциялық бөлігі революциямен бітіспес күресті бастады. 1792 жылы Пруссия мен Австрия Францияға карсы әскери одан кұрды. Бүл еуропалык державалар тарапынан Францияға қарсы алғашқы одақтың тууына себепші болды. Францияга накты эскери кауіп тенді. Бірақ 20 қыркүйекте Вальми деген жерди революциялық әскер женіске жетіп, коалиция Франция жерінен қуылды. Республикалық құрылыстың құрылуы мен оның ерекшеліктері. (20 кыркүйекте Ұлттық Конвент на ісін бастады. Ол корольдык билікті жою туралы декрет кабылдады. Франция республика деп жарияланды. Конвенттің сол капатындагы депутаттарды таулар немесе монтаньярлар деп атады. Оларды Максимиллная Робеспьер, Жан-Поль Марат. Джордж Жан Дантон Баскарды. Конвенттің оң қанатында отыратын депутаттар жирондықтар ann аталды (олардың көп бөлігі Жиронда аймағынан шыккан депутаттарболатын). Контенттің ортасындағы 500-дей депутат ешқандай то болмағандықтан, олар Конветтің «батпагы» деген атауга не бола Копнент сотының шешімімен ХVI Людовик айыпты деп таныла елім жазасына кесілді. 1792-1793 жылдары қала жане ауыл бұкарасы жалгасуми тазап етті. Халықтың экономикалық жағдайы нашарлап кетті. Азық-түлік мәселесі өткір болды. Кеде Кажеттілік заттарына тұрақты бага орнату кажет деді. Жак революциания зар қолдануды талап етті.саудагерлерге қарсы шаралар оларды «құтыргандар» деп атады. 1793 жылы 24 маусымда Конвент Францияның жана Кonern тудиясын кабылдады. Республика бірпалаталы жиналыстан тұрам, 21 жасқа толған ер адамдарға сайлау күкығы берілді. Демократия дық кұкықтар мен еркіндіктер жария етілді. білпыға ортақ максимум» туралы Заң кабЫЛДАДЫ Якобшілер диктатурасы халық бұнарасының кысымынан Сол уақытта республиканың жағдайы дағдарыста еді. Коалиция шабуылдады. 1793 жылы Робеспьер басшылығымен комитеттерге сенімсіз адамдар тізімін жасау және оларды түтқындауға құқық берілді. 1793 жылы коктемде революция дағдарысты жана сатыс енді. Шаруалар буржуазияның ауылға қатысты әділетсіз саясатына наразылық білдірді. Мемлекеттің әскери жағдайы нашарлап кетт Республикаға төнген қауіп халықтың бірігуін талап етті.Якобшілер мен Париж Коммунасын және «құтыргандарды Жирондықтарды жою талабы біріктірді. 31 мамырда Ұлтты гвардияның жалпы жиыны атап өтілді.) Революцияның үшінші кезеці. Якобшілер диктатурасы. 1793 жылы 31 мамырдағы халық көтерілісі жеңіске жетті.Республикадағы саяси билікке якобшілер келді. Якобшілер кеми революцияның ең жогаргы кезеңі болып табылды. Мемлекеті каркынды күрес барысында шешуші шаралармен буржуазиялық демократиялық революцияның жетістіктерін қоргаган тереңдеткен революциялық-демократиялық диктатура туды. Якобшілер аграрлық мәселелерді халық мүддесіне шеше бастады 1793 жылы төлемді 10 жылға бөліп төлеу арқылы эмигранттарва неліктерін аздаған үлестермен сату туралы заң қабылданды. Одан кейін заң бүкіл қауымдастық жерлерді шаруалар қауымыны меншігі деп жариялады. Акырында, 1793 жылғы 17 шілде до Декрет барлық феодалдық алым-салықтарды толығымен және ешқандай отеусіз жойды.Лаңкестік қорқыту, карсыласты күштеп басып-жаншу саясаты Бастапқыда бұл лаңкестік контрреволюциямен күресу үшін енгізілді. Сосын якобшілер арасындағы шиеленістерді шешу тосілі ретінде қолданыла бастады. 1793 жылдың кыркүйегінде Жак Ру жопе Жан Варле тұтқындалды, кейін олардың көптегen жақтаушылары қудаланды.Контрреволюционерлермен жане олардың карсыластарымен күресу мақсатында икобшілер блогы жүргізген лаңкестік- мемлекеттегі жалпы құбылысқа айналды. Якобшілер лаңкестік жақтаушыларының бірі Ж.П. Маратты дворян Шарлотта Корде өлтірді. Революция кезеңіндегі Франция модениеті. 1789 жылы француз буржуазиялық революциясы Еуропа тарихының жаңа кезеңін ашты жоне сонымен бірге опердің дамуы да жаңа сатыға көтерілді. Францияның өнердегі, сәулет жоне мүсін өнеріндеri neriarі бағыты классицизм болды. Француз революциясымен қайта озгертілген опер халыққа жақындатылды. Халық шығармашылыгы Париж кошелері мен алаңдарында айтылган патриоттық әскери өндерде корініс тапты. жаңа мейрамдар, жаңа салттар пайдаРеволюция барысында болды. Якобшілер Конвенті жаца республикалық күнтізбе енгізді. Жаңа дәуір осы күнтізбенің, ягин 1792 жылдың 22 қыркүйегінеn басталады Якобшілер халықтың білім алуына ерекше назар аударам. Франциядағы Декрет жаппай тегін бастауыш білім беруді enriau, Конвент біркатар жогары білім беретін жене мәдени маңызды мен мелерді құрды. Бұрынғы корольдың Лувр сарайы ұлттык галерев адемінде бірінші болды. Бұған Францияда католицизм орнына акылг табынуды енгізу коемлды. Католиктік шіркеулер жабыла бастады, Якобшілер блогының ыдырауы жоне якобшілер диктатурасынын құлауы. 1793 жылы жазда республикада жағдай күрделеніп кетті. Якобшілер диктатурасы республика корганысын қамтамасыз ет отырып, мемлекеттегі қарулы күштердің түбегейлі қайта құрылуын ұйымдастырды. Қыска уақыт мерзімінде Францияда бірінші рет букаралық ұлттық әскер құрылды. Якобшілер партиясын баскарып отырган жетекші топ Робее пьердің жастаушыларынан түрды. Ж.Ж.Дантонның баскаруымен акобшілердің калыпты (орташа) агымы «кешірімпаздар революциялык диктатура тортібін тезірек жоюға тырысты. Қарама- карсы алеуметтік-саяси қапталда Шомет пен Эбердің басшылығымен «оте солшыл» революционерлер шықты. Олар калалық плебей окілдерін осылай атады.Нәтижесінде, «нобшілер блогы тарап кетті 1794 жылы 27 шілдеде(революциялык күнтізбе бойынша 9 термидор) Робеспьер мен жақтастары туткынға алынды. Осылайша акобшілер диктатурасы кұлады. Конвенттің жаңа құрамын термидорлық деп атады. Якобишілер диктатурасының құлауымен Француз революциясының өрлеуі тоқтады, Жана үкімет «Жалпыға ортақ максимум» туралы заңды жойды. 1795 жылы билік бес адамнан тұратын Директоринга көшті. Директория баскарган жылдар (1795-1799) элеуметтік экономикалық жоне саяси тұрақсыздық кезеңі болды. Революцияның маңызы. Феодализмнен капитализмге ауысу кезеңінде Еуропа мен Америкада болган барлық буржуазиялық революциялар ішінде XVIII гасырдың соңындагы Франциядагы революция алеуметтік-саяси қайшылықтардың өткірлігімен, жүзеге вская түрленулердің жүйелілігімен жоне тереңдігімен ерекшеленеді. Революцияның негiari корытындысы феодалдык-абеолиттік кұрылысты жою, буржуазиялык илиямды нығайту және Францияда капитализмнің өрі карой дамуына жағдай жасжу болатын. Революция букія феодалдық алым-салықтарды жойды, осы арқылы аграрлык мәселелерді шешті. Француз революциясымен жарияланган депира тиялык кукыктар мен еркіндіктер үлкен тарихи манте не болды. Тарихта бірінші рет азаматтар жаппай сайлау, жиынга катыгу кұкығына, буржуазиялык демократиялық республика құру мүмкіндігіне ие болды. НАПОЛЕОН БОНАПАРТ ДӘУІРІНДЕГІ ФРАНЦИЯның ЖАУЛАУШЫЛЫҚ СОРЫСТАРЫ Францияныя жаулаушылық соғыстарының бастамасы. Директория баскар ган алгашкы жылдары мемлекет шетел интервенттерімен соғыста жеңіске жетті, Азаматтық соғыс ретінде басталған соғыс жаулаушылық соғысқа айналды. Мұның айкын белгілері 1796-1797 жылдардагы әскери жорык барысында білінді. 1795 жыл. гы жеңілістен кейін Пруссия Франциямен Базель келісімін бекітті, ол бойынша Рейннің сол жағалауы Францияның қол астына кешті. Жас генерал Наполеон Бонапарттың кол астындагы француз әскері 1796 жылы Италия аумағына басын кірді. 1797-1790 жылдары француздар басып алган Италиа аумактарында да еншілес республикалар құрылды. Директория Египетке әскери жорыкұйымдастырды, бірақ ол сәтсіз аяқталды. 1798 жылы Еуропа мен Таяу Шығыстағы Француздардың баса көктеп кіруіне байла нысты Францияга карсы жана коалиция құрылды. Наполеон Бонапарттың іні және сырткы саясаты. Консервативтік буржуазия өкілдері мемлекеттік төңкеріс жоспарын дайындады. Теңкерісті жүзеге асыруға лайықты адам Наполеон Бонапарт болды. 1799 жылы 18 брюмер төңкерісінде Директория жойылды,ал билік Бонапарттың басқаруымен 3 кон сулға берілді. Біртіндеп 3 консулдың билігі бір консулдың Наполеонныңдиктатурасына айналды.1804 жылы жарғы бойынша Наполеон «француз императоры»деп жарияланып, салтанатты түрде такка отырғызылды. ФранциядаБірінші империя құрылды.Наполеонның «кімшілік және құқыктық жаңа өзгерістері казіргі мемлекеттің негізін салды, олардың көпшілігі бүгінгі күндеқолданыста «Наполеон кодекстері» деп аталатын Азаматтык, Коммерциялык және Қылмыстық кодекстер кабылданды. Олар феодалдық-абсолюттік мемлекеттердің заннамаларымен салыстырғанда озық болды. Кодекстер Францияның экономикалық да муына ықпал етті. Ауылшаруашылыгы табысты түрде дамыды. Француз банкі құрылды. 1 На полеон кәсіпкерлік қызметке колдау көрсетті. Өндірістік төңкеріс басталды. Мемлекет әскери жабдыктарга үлкен тапсырыс бере отырып, экономиканың дамуына ықпал етті. Наполеонның сыртқы саясаты буржуазияның мүдделеріне сайкес келді.