راهنمای معلم جغرافیای ایران دهم (PDF)

‫ــــم‬ ‫لــــی ُم َح َّمــــ ٍد َو آلِ ُم َح َّمــــ ٍد َو َع ِّج ْ‬ ‫ــــل َف َر َج ُه ْ‬ ‫ـــــل َع ٰ‬ ‫اَللّٰ ُه َّ‬ ‫ــــم َص ِّ‬ ‫جغرافیای ایران‬...

‫ــــم‬ ‫لــــی ُم َح َّمــــ ٍد َو آلِ ُم َح َّمــــ ٍد َو َع ِّج ْ‬ ‫ــــل َف َر َج ُه ْ‬ ‫ـــــل َع ٰ‬ ‫اَللّٰ ُه َّ‬ ‫ــــم َص ِّ‬ ‫جغرافیای ایران‬ ‫راهنمای معلم‬ ‫پایۀ دهم‬ ‫دورۀ دوم متوسطه‬  ‫وزارت آموزش و پرورش‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي‬ ‫راهنمای معلم جغرافیای ایران ـ پایۀ دهم دورۀ دوم متوسطه ـ ‪110387‬‬ ‫نام کتاب‪:‬‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ ‫پدیدآورنده‪:‬‬ ‫دفتر تألیف کتاب های درسی عمومی و متوسطه نظری‬ ‫مدیریت برنامه ریزی درسی و تألیف‪:‬‬ ‫نازیا ملک محمودی‪ ،‬مریم نادری (اعضای گروه تألیف)‬ ‫شناسه افزوده برنامهریزی و تألیف‪:‬‬ ‫اداره ّ‬ ‫کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی‬ ‫مدیریت آماده‌سازی هنری‪:‬‬ ‫احمدرضا امینی (مدیر امور فنی و چاپ) ـ جواد صفری (مدیر هنری) ـ زهره بهشتی شیرازی‬ ‫شناسه افزوده آمادهسازی‪:‬‬ ‫(صفحه آرا) ـ سیده فاطمه محسنی‪ ،‬مرضیه اخالقی‪ ،‬الهام جعفرآبادی‪ ،‬علیرضا ملکان‪ ،‬سپیده‬ ‫ملک ایزدی و حمید ثابت کالچاهی (امور آماده سازی)‬ ‫تهران‪ :‬خیابان ایرانشهر شمالی ـ ساختمان شمارۀ ‪ ٤‬آموزش و پرورش (شهید موسوی)‬ ‫نشانی سازمان‪:‬‬ ‫تلفن‪٩ :‬ـ‪ ،٨٨٨٣١١٦١‬دورنگار‪ ،٨٨٣٠٩٢٦٦ :‬کد پستی‪١٥٨٤٧٤٧٣٥٩ :‬‬ ‫وبگاه‪ www.chap.sch.ir :‬و ‪www.irtextbook.ir‬‬ ‫شرکت چاپ ونشر کتابهای درسی ایران تهران ـ کیلومتر ‪ ١٧‬جادۀ مخصوص کرج ـ خیابان ‪٦١‬‬ ‫ناشر‪:‬‬ ‫(داروپخش) تلفن‪  ٥ :‬ـ ‪ ،٤٤٩٨٥١٦١‬دورنگار‪ ،44985160 :‬صندوق پستی‪١٣٩ :‬ـ  ‪٣٧٥١٥‬‬ ‫شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران «سهامی خاص»‬ ‫چاپخانه‪:‬‬ ‫چاپ ا ّول ‪١٣٩8‬‬ ‫سال انتشار و نوبت چاپ‪:‬‬ ‫شابك‪1‬ـ‪3415‬ـ‪05‬ـ‪964‬ـ‪978‬‬ ‫‪   1‬ـ ‪ 3415‬ـ  ‪ 05‬ـ ‪ 964‬ـ ‪ISBN: 978‬‬ ‫باالتر از آن ذخائر‬ ‫تحتاالرضی‪ ،‬این ذخائر‬ ‫فوق اال رضی است‪ ،‬این‬ ‫جوانهای ماست‪...‬ذخائر‬ ‫ما این جوانها هستند‪.‬‬ ‫امام خمینى « ُق ِّد َ‬ ‫س سِ ُّر ُه»‬ ‫کلیۀ حقوق مادی و معنوی این کتاب متع ّلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی‬ ‫آموزشی وزارت آموزش و پرورش است و هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن‬ ‫به صورت چاپی و الکترونیکی و ارائه در پایگاه هاي مجازی‪ ،‬نمایش‪ ،‬اقتباس‪،‬‬ ‫تلخیص‪ ،‬تبدیل‪ ،‬ترجمه‪ ،‬عکس برداری‪ ،‬نقاشی‪ ،‬تهیة فیلم و تکثیر به هر شکل‬ ‫و نوع‪ ،‬بدون کسب مج ّوز از این سازمان ممنوع است و متخ ّلفان تحت پیگرد‬ ‫قانونی قرار می گیرند‪.‬‬  ‫فهرست‬ ‫بخش ‪ :1‬کلیات ‪1.........................................................................................................‬‬ ‫مقدمه ‪2.....................................................................................................................‬‬ ‫‪1‬ــ ماهیت جغرافیا ‪3..........................................................................................................................‬‬ ‫‪2‬ــ ضرورت آموزش جغرافیا ‪4...........................................................................................................‬‬ ‫‪3‬ــ تأکید دانش جغرافیا ‪6..................................................................................................................‬‬ ‫‪4‬ــ روش آموزش جغرافیا‪6................................................................................................................‬‬ ‫‪5‬ــ روش مطالعه در جغرافیا ‪7.........................................................................................................‬‬ ‫‪6‬ــ ساماندهی محتوای کتاب ‪8........................................................................................................‬‬ ‫‪7‬ــ معرفی درس و منطق آن ‪9.........................................................................................................‬‬ ‫‪8‬ــ تأثیر و ارتباط با کتاب استان شناسی ‪10...............................................................................‬‬ ‫‪9‬ــ پیامدهای یادگیری ‪10................................................................................................................‬‬ ‫‪10‬ــ ارزشیابی در آموزش جغرافیا‪10.............................................................................................‬‬ ‫بخش ‪ :2‬راهنمای تدریس فصول ‪15.........................................................................‬‬ ‫فصل ‪ :1‬جغرافیا چیست؟ ‪16............................................................................................................‬‬ ‫فصل ‪ :2‬جغرافیای طبیعی ایران ‪28................................................................................................‬‬ ‫فصل ‪ :3‬جغرافیای انسانی ایران ‪53..................................................................................................‬‬ ‫بخش اول‪ ٰ:‬کلیات ‪1‬‬ ‫بخش ‪1‬‬ ‫کلیات‬  ‫‪2‬‬ ‫مقدمه‬ ‫امروزه آموزش جغرافیا در جهان به عنوان یک موضوع اصلی و محوری در برنامه ریزی های تحصیلی‬ ‫مدارس در دوره های مختلف گنجانده شده و به عنوان وسیله ای برای ترویج آموزش های فردی‪ ،‬محیطی و‬ ‫بین المللی مورد تأکید قرار گرفته است‪.‬‬ ‫حوزه تربیت و یادگیری علوم انسانی و مطالعات اجتماعی‬ ‫ٔ‬ ‫درس جغرافیای ایران با توجه به قرارگیری در‬ ‫تأکید بر کنش ها و تعامالت انسانی و توانایی برقراری رابطه مثبت و سازنده با خلق و خلقت حول محور‬ ‫ارتباط با خالق تعریف شده است‪.‬‬ ‫از این رو هدف از تألیف این کتاب تربیت افرادی مسئول و توانمند و آگاه و پایبند به اخالق دینی و‬ ‫عالقه مند به شناخت ایران‪ ،‬ویژگی ها و مسائل آن است‪.‬‬ ‫اکنون بخش دیگری از بسته آموزشی این درس یعنی «راهنمای تدریس» در اختیار شما عزیزان قرار‬ ‫برنامه درسی جدید هستند و هرچه میزان آگاهی و تسلط آنها‬ ‫ٔ‬ ‫می گیرد‪.‬معلمان‪ ،‬محور اصلی اجرای هر‬ ‫به اهداف‪ ،‬رویکردها‪ ،‬روش ها و محتوای برنامه بیشتر باشد‪ ،‬موفقیت برنامه و میزان تحقق اهداف بیشتر‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫کتاب راهنمای معلم یکی از عناصر اصلی بسته آموزشی است که عالوه بر کمک به معلمان کم سابقه برای‬ ‫معلمان باتجربه که برای اولین بار با محتوای جدید روبه رو می شوند نیز مفید خواهد بود‪.‬در واقع راهنمای‬ ‫معلم یکی از کلید های ورود به صندوقچه برنامه درسی است و کارکرد اصلی آن جلوگیری از برداشت های‬ ‫متفاوت از فلسفه‪ ،‬رویکرد‪ ،‬اهداف و قلمرو برنامه درسی است‪.‬هر کتاب راهنمای معلم از چندین جزء باید‬ ‫برخوردار باشد‪.‬بالطبع هر بخش آن نیز باید این اجزا را در خود داشته باشد‪.‬اگر کتاب راهنمای معلمی فاقد‬ ‫این عناصر باشد برعهده معلم است خود پیش از شروع استفاده نسبت به تکمیل آن اقدام نماید‪.‬‬ ‫اجزای اصلی کتاب راهنمای معلم عبارت اند از ‪:‬‬ ‫‪ 1‬آشنایی با فلسفه برنامه درسی (رویکرد‪ ،‬دیدگاه واصول حاکم بر انتخاب و سازماندهی محتوا)‬ ‫‪ ٢‬معرفی اهداف (کلی‪ ،‬جزئی و رفتاری برنامه )‬ ‫نحوه ارزشیابی‬ ‫‪ ٣‬جداول زمان بندی و ٔ‬ ‫‪ ٤‬تبیین تک تک واحد های یادگیری‬ ‫‪ ٥‬معرفی وسایل مورد نیاز در آموزش‬ ‫‪ ٦‬ارائه راهبرد های تدریس‬ ‫‪ ٧‬معرفی فعالیت های پیش‪ ،‬حین و پس از تدریس‬ ‫‪ ٨‬نمونه سؤاالت آزمون تشخیصی‪ ،‬تکوینی و پایانی‬  ‫بخش اول‪ ٰ:‬کلیات ‪3‬‬ ‫‪ ٩‬بودجه بندی پیشنهادی‬ ‫‪ 10‬بارم بندی ارزشیابی‬ ‫‪ 11‬دانستنی های معلم‬ ‫این کتاب به شما کمک می کند تا درک و آگاهی بهتر و بیشتری از ضرورت ها و رویکردهای حاکم بر‬ ‫محتوای دروس کتاب درسی به دست بیاورید و به این ترتیب بتوانید فرایندهای یاددهی ــ یادگیری را به نحو‬ ‫مطلوب تر سازماندهی کنید‪.‬‬ ‫این کتاب در دو بخش تنظیم شده است‪ :‬بخش اول کلیات که شامل اصول و رویکردهای برنامه درسی‬ ‫کتاب جغرافیای ایران و بخش دوم راهنمای تدریس هر فصل است‪.‬راهنما به تبع کتاب از سه فصل و ده‬ ‫درس تشکیل شده است‪.‬‬ ‫دبیر گرامی می توانید در راهنمای هر فصل با اهداف و انتظارات یادگیری‪ ،‬مواد و وسایل مورد نیاز‪،‬‬ ‫روش ها و مراحل تدریس و محورهای ارزشیابی آن درس آشنا شوید‪.‬در پایان هر درس مطالبی برای‬ ‫دانش افزایی معلمان معرفی شده است‪.‬‬ ‫‪1‬ـ ماهیت جغرافیا‬ ‫این سؤال که جغرافیا چیست و به چه درد می‌خورد‪ ،‬شاید اصلی‌ترین سؤالی است که دبیران جغرافیا‬ ‫بارها با آن مواجه شده‌اند‪.‬آیا شما تاکنون با این سؤال برخورد داشته‌اید؟ چه پاسخی به آن داده‌‌اید؟‬ ‫ساده‌ترین پاسخی که کتب جغرافیایی در اختیار ما قرار می دهند این است که عمر جغرافیا برابر با عمر‬ ‫انسان بر روی کره زمین است‪.‬از زمانی که انسان پا به عرصه کره زمین نهاده‪ ،‬به بررسی محل زندگی و‬ ‫مردمی که در کنار آنها زندگی می کردند توجه داشته است و با توصیف آنچه می دیده به شناخت محیط خود‬ ‫اقدام کرده است‪.‬این عمل با گذشت زمان به شناسایی قسمت​های مختلف زمین و توصیف آنچه در آن‬ ‫مشاهده می کرد منجر به گسترش دانش جغرافیا شد‪.‬‬ ‫کلمه یونانی ژئو (‪ )Geo‬به معنای زمین و‬ ‫در واقع ریشه کلمه جغرافیا واژه ای معرب است که از دو ٔ‬ ‫گرافوس (‪ )Graphus‬به معنای شناسایی و ترسیم تشکیل شده است‪.‬‬ ‫با توجه به توضیحات فوق آیا تاکنون کسی به شما گفته است که جغرافیا دانشی است که اطالعات‬ ‫عمومی از کره زمین را در اختیار ما قرا می دهد؟ شما چه واکنشی نشان داده اید؟‬ ‫اگرچه جغرافی دانان اولیه با مشاهده قسمت های مختلف زمین به توصیف آن می پرداختند اما هدف این‬ ‫دانش دانستن نام کشورها‪ ،‬شهرها‪ ،‬پایتخت ها‪ ،‬رودها‪ ،‬کوه ها و بسیاری موارد دیگر برروی کره زمین نیست‪.‬‬ ‫امروزه دانش جغرافیا به کمک بشر آمده تا با شناخت انسان و مکان به تفسیر روابط بین آنها و روابط بین‬  ‫‪4‬‬ ‫مکان های مختلف و انسان هایی که در آن مکان ها زندگی می کنند اقدام نماید‪.‬در جغرافیا چنین مطالعه ای‬ ‫«تقابل فضایی» گفته می شود‪.‬به عبارت ساده تر اثراتی که انسان ها بر مکان ها و مکان ها بر هم دارند «تقابل‬ ‫فضایی» نامیده می شود که کار اصلی دانش جغرافیاست‪.‬‬ ‫نکته بسیار مهم در دانش جغرافیا نقش انسان است‪.‬انسان عامل مهمی در کره زمین است‪.‬‬ ‫تغییرات حاصل از عملکرد انسان در کره زمین مخصوصاً در دهه های اخیر نقش انسان را پررنگ تر کرده‬ ‫است‪.‬شناخت کره زمین توسط انسان نقش مهمی در حفظ و نگهداری آن خواهد داشت‪.‬‬ ‫‪2‬ـ ضرورت آموزش جغرافیا‬ ‫شاید بارها از دانش آموزان خود شنیده باشید که چرا باید جغرافیا بخوانیم؟ جغرافیا چه کمکی به زندگی‬ ‫آینده و شغلی ما خواهدکرد؟ این سؤاالت مخصوصاً از طرف دانش آموزانی که در رشته هایی غیر از علوم‬ ‫انسانی تحصیل می کنند شایع تر است‪.‬‬ ‫شاید بهترین پاسخی که می توان به این سؤال داد این است که همه جوامع درپی تربیت شهروندان مطلوب‬ ‫و مناسب تالش می کنند‪.‬کارشناسان معتقدند دانش آموزان باید مجموعه دروسی را در دوره های تحصیلی‬ ‫بگذرانند تا افرادی متخصص در یک رشته خاص و فردی آماده مشارکت و تعامل در محیط پیرامون خود‬ ‫شوند‪.‬بنابراین با استفاده از خرد جمعی سعی شده است که در طول تحصیل دانش آموزان دروس مختلف‬ ‫که هریک دارای رسالتی هستند در برنامه درسی دوره های مختلف تحصیلی گنجانده شود‪.‬‬ ‫روحیه همدلی‪ ،‬نوع دوستی و احترام‬ ‫ٔ‬ ‫مطالعه محیط طبیعی و انسانی و تقویت‬ ‫ٔ‬ ‫درک سنت های الهی‪،‬‬ ‫نسبت به دیگران بسترهای الزم را برای نیل به زندگی توحیدی و تحقق عدالت و پیشرفت فراهم می آورد‪.‬‬ ‫جغرافیا به عنوان یک واحد درسی مؤثر در این برنامه درسی از ضرورت و جایگاه خاصی برخوردار‬ ‫است‪.‬موارد زیر ضرورت آموزش جغرافیا را ذکر می کند‪:‬‬ ‫‪ ‬شناخت محیط زندگی پیرامون‪ :‬پاسخ به حس کنجکاوی و چراهای انسان در محیط پیرامون خود‬ ‫می تواند زمینه​های رشد او را فراهم آورد‪.‬شناخت صحیح و درک تفاوت ها و تشابهات مکان ها‪ ،‬انسان را‬ ‫قادر به تشخیص می کنند‪.‬با ایجاد آگاهی نسبت به محیط انسان قادر به بهبود شرایط محیط خود و یا تغییر‬ ‫و جابه جایی شود‪.‬‬ ‫‪ ‬حفاظت و بهره برداری بهینه از محیط زیست‪ :‬از ارکان مهم آموزش جغرافیا درک روابط متقابل‬ ‫انسان و محیط و تأثیرات متقابل این دو بر یکدیگرند‪.‬توجه به تأثیر و تأثر محیط و انسان از یکدیگر نقش‬ ‫مهمی در چگونگی بهره برداری و حفظ و نگهداری از محیط توسط انسان را دارد‪.‬‬ ‫با پیشرفت فناوری های جدید و افزایش قدرت انسان‪ ،‬تغییرات ناشی از عملکرد او در محیط بسیار‬  ‫بخش اول‪ ٰ:‬کلیات ‪5‬‬ ‫است‪.‬وجود آگاهی از عملکرد انسان و نتایج حاصل از آن عامل مهمی در ایجاد تعادل و تغییر در جهت‬ ‫مثبت در محیط خواهد داشت‪.‬آگاهی همراه با قدرت می تواند نتایج خوبی برای بشر به همراه داشته باشد‪.‬‬ ‫تاکنون عملکرد قدرتمندانه بشر بدون علم و آگاهی در طول تاریخ نتایج ناخوشایندی دربرداشته است‪.‬‬ ‫‪ ‬حل مسائل کره زمین به طور همگانی‪ :‬معضالت و مشکالت بسیاری در کره زمین وجود دارد‪.‬از‬ ‫جمله مشکالت فقر‪ ،‬گرسنگی‪ ،‬اعتیاد‪ ،‬بی سوادی‪ ،‬مهاجرت‪ ،‬انقراض گیاهی و جانوری‪ ،‬مخاطرات طبیعی‪،‬‬ ‫تغییرات اقلیمی‪ ،‬درگیری های قومی‪ ،‬جنگ و نزاع و… را می توان نام برد‪.‬آگاهی عمومی از شرایط موجود‬ ‫جهان و شناخت هرآنچه وجود دارد سبب می شود که انسان هنگام مواجه با آن بهتر عمل نماید‪.‬دانش و‬ ‫اطالعات نسبت به مشکالت و معضالت و آموزش چگونگی مقابله با آنها می تواند خسارت کمتری را به‬ ‫بشر تحمیل کند‪.‬آگاهی دانش آموزان از مسائل اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬سیاسی و فرهنگی کشورها و وطن‬ ‫خودشان دیدگاهی در آنان پدیدی می آورد که به حل مشکالت فکر کنند و به عنوان یک انسان مسئول در‬ ‫آینده موضوعات را پیگیری نماید‪.‬‬ ‫‪ ‬پرورش حس مسئولیت پذیری در جامعه‪ :‬شناخت و آگاهی‪ ،‬مسئولیت را به همراه می آورد‪.‬آشنایی‬ ‫دانش آموزان با محیط زندگی و درک تفاوت ها و تشابهات مکان های مختلف و نقش انسان در مکان ها‪ ،‬سبب‬ ‫ایجاد حس مسئولیت پذیری در افراد می شود‪.‬مطالعه عملکرد انسان در مکان های مختلف و جایگاه انسان‬ ‫در محیط سبب ایجاد انگیزه و فعالیت جوانان و نوجوانان برای ایجاد جامعه ایده آل و مطلوب خواهد شد‪.‬‬ ‫آموزش جغرافیا به دانش آموزان می آموزد که انسان یک رکن اصلی در محیط است و عملکرد او که با تفکر‬ ‫همراه باشد می​تواند شرایط را به سوی مطلوب پیشبرد استفاده از فناوری های جدید که ناشی از قابلیت​های‬ ‫انسان امروزی است به او در این امر کمک خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬تقویت مهارت​های زندگی فردی و گروهی‪ :‬از ویژگی مهم آموزش جغرافیا ارائه اطالعات و معرفی‬ ‫ابزارهای متعدد است وجود اطالعات بسیار که بدون تفسیر آنها نمی توان به نتیجه رسید از یک سو و ابزارهایی‬ ‫مانند‪ :‬کره جغرافیایی‪ ،‬تصاویر‪ ،‬نمودار‪ ،‬جدول‪ ،‬فیلم‪ ،‬فرهنگ نامه​ها‪ ،‬نقشه و‪...‬که قدرت تجزیه و تحلیل‬ ‫و کاربرد ابزار را در دانش​آموزانی که جغرافیا می خوانند افزایش می دهد سبب کسب مهارت​های مختلفی‬ ‫در زندگی فردی و گروهی آنان خواهد شد‪.‬به​طور مثال‪ :‬بهره گیری از دانش و ابزارهای جغرافیا برای‬ ‫دانش آموزی که همراه با خانواده سفر رفته است و سبب ایجاد فرصت​های مناسب برای استفاده بهینه از‬ ‫روزهای تعطیل در یک مکان جدید را فراهم میآورد بسیار قابل تقدیر است‪.‬‬ ‫‪ ‬ایجاد تعلق و هویت ملی‪ :‬شناخت مکان زندگی و سایر مکان ها با دانش آموزان عاملی برای ایجاد‬ ‫حس تعلق و مسئولیت نسبت به آن می​شود‪.‬آموزش جغرافیا از طریق شناخت و درک مکان های مختلف‬ ‫سبب ایجاد تعلق به مکانی که زندگی می کنند و یا مکانی که به عنوان کشور به آنها معرفی می​شود را فراهم‬ ‫می آورد‪.‬‬  ‫‪6‬‬ ‫دانش​آموزان با شناخت ویژگی های طبیعی (آب و هوا‪ ،‬ناهمواری‪ ،‬منابع آب‪ ،‬موقعیت جغرافیایی‪ ،‬منابع‬ ‫معدنی و‪ )...‬و انسانی (جمعیت‪ ،‬سیاست‪ ،‬اقتصاد و‪ )...‬نسبت به وطن خود احساس عالقه و دوستی‬ ‫شدیدی پیدا می کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬ایجاد روحیه قدردانی از نعمت​های الهی‪ :‬آگاهی از محیط انسانی و طبیعی و درک وجود وحدت و‬ ‫تجانس بین مکان های مختلف در عین تنوع محیطی نقش مهمی در ایجاد نگرش مثبت نسبت به جهان هستی‬ ‫دارد‪.‬درک وجود نعمات بی شمار عامل مهم تسلیم نشدن در مقابل آفریننده جهان هستی و قدرت خداوند‬ ‫را دارد‪.‬‬ ‫‪3‬ـ تأکید دانش جغرافیا‬ ‫عامل مهمی که دانش جغرافیا را از سایر علوم متمایز می کند تأکید آن برروی مکان است‪.‬مهم ترین‬ ‫مواردی که مکان بر آن تأکید دارد شناخت محل زندگی‪ ،‬گوناگونی مکان ها‪ ،‬تفاوت​ها و تشابهات مکانی‪،‬‬ ‫روابط متقابل بین انسان و مکان‪ ،‬مسائل و مشکالت نواحی مختلف و شناخت توان های محیطی است‪.‬‬ ‫کره جغرافیا‪ :‬بهترین وسیله شناخت مکان در جغرافیا کره جغرافیایی است‪.‬کره جغرافیا بهترین وسیله‬ ‫برای نشان دادن نحوه قرارگیری یک مکان است‪ ،‬زیرا دانش آموزان را قادر به درک شرایط و موقعیت های‬ ‫احتمالی آن مکان می نماید‪.‬‬ ‫نقشه‪ :‬برای بررسی دقیق و کامل تر یک مکان‪ ،‬نقشه می​تواند ابزار دقیق تری باشد‪.‬به کارگیری نقشه​های‬ ‫مختلف جغرافیایی اطالعات کامل و قابل بررسی در مورد مکان های مختلف را برای همگان فراهم می آورد‪.‬‬ ‫‪4‬ـ روش آموزش جغرافیا‬ ‫شاید یکی از دالیلی که بسیاری از افراد تصور می کنند جغرافیا دانشی است که در آن به اسم و محل‬ ‫قرارگیری رودها‪ ،‬کوه​ها‪ ،‬دشت ها‪ ،‬شهرها‪ ،‬راه​ها و‪....‬پرداخته می شود این باشد که محتوای درس جغرافیا‬ ‫در گذشته‪ ،‬مجموعه اطالعات حفظی بود که به دانش آموزان ارائه می شد‪.‬عالوه برآن نحوه ارائه این مطلب‬ ‫به شیوه سنتی که به ذهن سپاری مجموعه اطالعات از محل زندگی دانش آموزان و کشورها بود این تصور‬ ‫را تقویت می کرد‪.‬‬ ‫حفظ اسامی مکان ها و اطالعات عمومی مربوط به آنها موجب خستگی و بی عالقگی دانش آموزان نسبت‬ ‫به این واحد درسی بود‪.‬‬ ‫در دهه​های اخیر تحوالت بسیاری در بخش تعلیم و تربیت کشورها رخ داده است‪.‬در تصمیمات جدید‬ ‫دروس دچار تغییرات عمیقی گشته اند و جغرافیا نیز همانند سایر دروس دچـار تحوالتی شده است‪.‬اگرچه‬  ‫بخش اول‪ ٰ:‬کلیات ‪7‬‬ ‫تحوالت به وجود آمده در زمینه این دروس و جایگاه آنها با بسیاری از کشورها فاصله دارد‪ ،‬اما این تحوالت‬ ‫در کشور ما توانسته تغییراتی در محتوا و نحوه ارائه دروس از جمله جغرافیا بدهد‪.‬‬ ‫این واحد درسی همچون سایر دروس سه حیطه یا قلمرو اساسی را دربرمی گیرد‪.‬در جغرافیا حیطه دانش‬ ‫و شناخت به پدیده​های مکانی و پراکندگی‪ ،‬رابطه انسان و محیط و حفظ محیط زیست‪ ،‬حیطه مهارت ها به‬ ‫بررسی و کاوش‪ ،‬خالقیت‪ ،‬مشارکت‪ ،‬برقراری ارتباط و واکنش شخصی و اظهارنظر و حیطه ارزش ها و‬ ‫نگرش ها به مسئولیت پذیری‪ ،‬تقویت هویت ملی و قدردانی از نعمات الهی توجه دارد‪.‬‬ ‫دبیران محترم باید توجه داشته باشند که ارائه دروس با توجه به این سه قلمرو همراه با استفاده از روش های‬ ‫نوین‪ ،‬متنوع و فعال یادگیری‪ ،‬دانش آموزان را به اهداف برنامه درسی جغرافیا نزدیک کند‪.‬یکی از موارد مهم‬ ‫که باید مورد توجه قرارگیرد انجام فعالیت​های یادگیری به شیوه گروهی است‪.‬بحث و گفتگوی دانش آموزان‬ ‫با یکدیگر همراه با تصمیم گیری جمعی در مورد هریک از مفاهیم ارائه شده در کالس به دانش آموزان کمک‬ ‫می کند تا مفاهیم را عمق بخشد و در زمان مورد نیاز به کار ببندند‪.‬‬ ‫‪5‬ـ روش مطالعه در جغرافیا‬ ‫جغرافی دانان برای پاسخ گویی به سؤاالت انسان ها درباره کره زمین مطالعات بی شماری انجام می دهند‪.‬‬ ‫آنان برای مطالعه کره زمین از روش های مختلفی استفاده می کنند‪.‬ارزش هایی که جغرافی دانان به مطالعه‬ ‫کره زمین می پردازند می​توان به روش ناحیه ای و موضوعی اشاره کرد‪.‬‬ ‫‪ 1‬روش ناحیه ای‬ ‫در این روش جغرافی دان یک محدوده مانند‪ :‬شهر‪ ،‬روستا‪ ،‬کشور و یا قاره را مورد بررسی قرار می دهد‪.‬‬ ‫این محدوده حتی می تواند یک محدوده کوچک یعنی محل سکونت دانش آموزان باشد‪.‬در جغرافیا‪ ،‬ناحیه‬ ‫به جایی گفته می​شود که براساس یک یا چند معیار خاص‪ ،‬همگونی داشته باشد و ممکن است این معیار‬ ‫طبیعی یا انسانی یا هر دو جنبه را مورد توجه قراردهد‪.‬‬ ‫کتاب جغرافیای پایه دهم به روش ناحیه ای به مطالعه کشور ایران پرداخته است و در این کتاب ایران‬ ‫به عنوان یک واحد جغرافیایی مورد مطالعه قرار گرفته است‪.‬مطالعه ایران به شیوه ناحیه ای نه تنها اطالعات‬ ‫همه جانبه از ایران را ارائه می دهد‪ ،‬بلکه سبب می​شود دانش آموزان بتوانند پیش بینی هایی در مورد ایران‬ ‫داشته باشند‪.‬در واقع این نوع مطالعه در جغرافیا به آن جنبه کاربردی می بخشد‪.‬‬ ‫‪ 2‬روش موضوعی‬ ‫در روش مطالعه موضوعی می توان به سه شکل عمده عمل کرد‪:‬‬ ‫‪1‬ــ‪2‬ــ نظام یافته‬  ‫‪8‬‬ ‫‪2‬ــ‪2‬ــ موضوع محور‬ ‫‪3‬ــ‪2‬ــ نظام ها‬ ‫‪1‬ــ‪2‬ــ نظام یافته‪ :‬بـا توجه به اینکه جغرافیا دارای شاخه های متعـددی همانند جغرافیـای شهری‪،‬‬ ‫جغرافیای روستـایی‪ ،‬جغـرافیای اقتصادی‪ ،‬جغرافیای زیستی‪ ،‬جغـرافیای خاک و‪...‬می بـاشد برخی از‬ ‫جغرافی دانان با توجه به عالقه‪ ،‬گرایش خود را یکی از این شاخه ها انتخاب و پیرامون آن به بررسی و مطالعه‬ ‫می پردازند‪.‬بـا نگاهی به کتاب های منتشر شده جغـرافیا بـا عناوینی مواجه می​شویم که شاخه​هـای مختلف‬ ‫جغرافیا را معرفی می کند‪.‬‬ ‫‪2‬ــ‪2‬ــ موضوع محور‪ :‬برخی جغرافی دانان عالقه مند به مطالعه در مسائل جاری و مورد توجه در‬ ‫مکان های مختلف هستند‪.‬هرچقدر مسائل جاری تعداد بیشتری از انسان ها را درگیر کند نگاه تعداد بیشتری‬ ‫از جغرافی دانان را به سوی خود جلب می کند‪.‬به​طور مثال مهاجرت‪ ،‬بیماری واگیردار و نزاع قومی را‬ ‫می توان در دهه​های اخیر نام برد‪.‬‬ ‫‪2‬ــ‪3‬ــ نظامها‪ :‬برخی از جغرافیدانان عالقهمند به مطالعه در چارچوب نظامهای طبیعی یا انسانیمحور‬ ‫هستند‪.‬به​طور مثال نظام آب و هوایی یا بررسی نظامهای کشاورزی را می​توان نام برد‪.‬در این شیوه جغرافیدانان‬ ‫قادر به مقایسه مکانهای مختلف خواهند بود‪.‬‬ ‫‪6‬ـ ساماندهی محتوای کتاب‬ ‫کتاب جغرافیای ایران درس عمومی و مشترک بین کلیه رشته​های تحصیلی ارائه شده است‪.‬دانش آموزانی‬ ‫که رشته​های غیـر از علوم انسانی را برگزیده اند تنها کتـاب جغرافیا که در دوره متوسطه دوم خواهند خواند‬ ‫همین کتاب است‪.‬برنامه ریزان درسی آشنایی دانش آموزان با کشور ایران را به عنوان اولویت جغرافیا برای‬ ‫عموم دانش آموزان درنظر گرفته اند و انتظار دارند که دبیران محترم برای دستیابی به اهداف مورد نظر تالش‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫کتاب جغرافیـای ایـران شامل ‪ 3‬فصل و ‪ 10‬درس است‪.‬فصل اول کتـاب شامل ‪ 2‬درس می بـاشد که‬ ‫به معرفی دانش جغـرافیا به عنوان علمی برای زندگی بهتر و چگونگی مطالعه و پژوهش جغـرافیایی پرداخته‬ ‫است‪.‬فصل دوم مباحث جغرافیای طبیعی ایران را مورد توجه قرار داده است و ‪ 4‬درس در زمینه موقعیت‬ ‫جغـرافیایی‪ ،‬ناهمواری آب و هوا و منابع آب ایران ارائه شده است‪.‬اطالعات مربوط به این فصل به شرایط‬ ‫طبیعی اشاره می کند و در برخی از موارد‪ ،‬نقش انسان در محیط را مورد بررسی قرار می دهد‪.‬فصل سوم‬ ‫مربوط به جغـرافیای انسانی ایـران است که از ‪ 4‬درس تشکیل شده است‪.‬ویژگی های جمعیت‪ ،‬تقسیمات‬ ‫کشوری‪ ،‬سکونت گاه​هـا و توانایی های اقتصادی ایران در ایـن فصل مورد بررسی قرارگرفته است‪.‬در ایـن‬  ‫بخش اول‪ ٰ:‬کلیات ‪9‬‬ ‫کتاب ضمن ارائه مفاهیم مورد نظر‪ ،‬سعی در درگیرکردن فعاالنه دانش آموزان در فرایند یادگیری شده است‪.‬‬ ‫پاسخگویی به سؤال ها و انجام دادن فعالیت ها در حین تدریس‪ ،‬ذهن دانش آموزان را برای یادگیری مطالب‬ ‫بعدی آماده می کند‪.‬‬ ‫برای جذاب تر شدن محتوا و انجام فعالیت​ها با انگیزه بیشتر درحد امکان از تصاویر‪ ،‬نقشه و رنگ های‬ ‫متنوع و مناسب استفاده شده است‪.‬‬ ‫بیشتر فعالیت​هـای طراحی شده به صورت گروهی پیشنهاد شده است‪.‬اما در برخی موارد برای افزایش‬ ‫اعتمـاد به نفس و خودبـاوری از دانش آموز خواسته شده است که به صورت فـردی عمل نماید‪.‬برخی از‬ ‫فعالیت ها نظیر تهیه گزارش‪ ،‬تحقیق و پژوهش به عنوان تکالیف بیـرون از مدرسه درنظر گرفته شده است که‬ ‫توجه به آنها برای کاربردی کردن این دانش الزم و ضروری است‪.‬‬ ‫عالوه بر موارد فوق در بسیاری از دروس بخشی از فعالیت​ها با عنوان شناخت محل زندگی خود وجود‬ ‫دارد که مربوط به استان محل زندگی دانش آموز می​شود‪.‬مؤلفین برای برقراری ارتباط بین استان محل‬ ‫زندگی و این کتاب تالش کرده اند که این دو کتاب با انجام این بخش از فعالیت​ها به هم نزدیک تر شوند‪.‬‬ ‫بخش برای مطالعه باعث ایجاد شناخت بیشتر پیرامون موضوع مورد بحث درس می​شود‪.‬این اطالعات‬ ‫برای ایجاد دیدگاه در دانش آموزان در زمانی که می خواهند مفهومی را تجزیه و تحلیل نمایند بسیار مناسب‬ ‫است‪.‬دبیران محترم این نکته را مورد توجه قرار دهند که این بخش صرفاً برای افزایش قدرت تحلیل‬ ‫دانش آموزان است و برای ارزشیابی از آن صرف نظر کنند‪.‬‬ ‫‪7‬ـ معرفی درس و منطق آن‬ ‫جغرافیای ایران بهعنوان یک موضوع اصلی و محوری در برنامهریزی تحصیلی مدارس در دوره متوسطه‬ ‫دوم و مشترک بین کلیه رشته​ها در پایه دهم گنجانده شده است که وسیلهای برای ترویج آموزشهای فردی‬ ‫محیطی و ملی مورد تأکید کارشناسان قرارگرفته است‪.‬آشنایی با جغرافیای طبیعی و انسانی کشور عزیزمان ایران‬ ‫هر چقدر محدود‪ ،‬سبب تربیت افرادی مسئول‪ ،‬آگاه و عالقهمند به شناخت ایران خواهد شد‪.‬آموزش جغرافیا‬ ‫برای دانشآموزان در سن نوجوانی نقش تعیینکنندهای در برقراری ارتباط با محیط طبیعی و انسانی در سطح‬ ‫محلی و کشوری را فراهم میآورد‪.‬تحقق این امر در گرو آن است که معلمان توانایی ارائه و تحلیل محتوا‬ ‫موردنظر و تطبیق آن با نیازهای یادگیرندگان را کسب نموده و بتوانند با شناخت عمیق محتوای کتاب جغرافیای‬ ‫ایران فرصتهای یادگیری را با بهرهگیری از محیط پیرامون و ابزارهای مختلف طراحی نمایند‪.‬‬  ‫‪10‬‬ ‫‪  8‬ـ تأثیر و ارتباط با کتاب استان شناسی‬ ‫یکی از نکات مهم تدریس این کتاب پیوند آن با کتاب های استان شناسی می باشد‪.‬همان طور که در متن‬ ‫کتاب مشاهده می کنید یک ارتباط منطقی بین فعالیت های خواسته شده و محیط زندگی دانش​آموزان وجود‬ ‫دارد‪.‬یکی از انتظارات تربیتی دنیای امروز تربیت شهروندانی آگاه است‪.‬یک شهروند مطلوب‪ ،‬نیازمند‬ ‫پیدا کردن درکی همه جانبه از محل زندگی خود می باشد‪.‬بنابراین با انجام فعالیت های مربوط به کتاب‬ ‫استان شناسی نسبت به محیط زندگی و آگاهی از خصوصیات جغرافیایی آن بینشی عمیق از مسائل محیطی‬ ‫خود پیداکرده و راه حل هایی برای این مشکالت پیدا می کنند‪.‬پس فعالیت های مربوط به کتاب استان شناسی‬ ‫با دقت و جدیت انجام شود‪.‬‬ ‫‪9‬ـ پیامدهای یادگیری‬ ‫در پایان محتوا فراگیران قادر خواهند بود‪:‬‬ ‫‪ ‬با مطالعه مفهوم جغرافیا‪ ،‬نحوه مطالعه و پژوهش در جغرافیا و نقش آن در حل مسائل محیطی قادر به‬ ‫بررسی مسئله یا مسائلی که در پیرامونشان رخ می دهد باشند و پس از طی مراحل علمی نسبت به آن موضوع‬ ‫به کالس گزارش دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬با مطالعه موقعیت‪ ،‬ناهمواری‪ ،‬آب و هوا و منابع آب ایران ضمن آشنایی با ساختار و پراکندگی طبیعی‬ ‫ایران به بررسی راه حل هایی جهت رفع مشکالت محیطی اقدام و نظرات خود را به سایرین پیشنهاد دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬با مطالعه ویژگیهای جمعیت‪ ،‬تقسیمات کشوری‪ ،‬سکونتگاه​ها و توانهای اقتصادی ایران ضمن آشنایی‬ ‫با پراکندگی جوامع انسانی ویژگیها‪ ،‬فعالیت​ها و رابطه با محیط طبیعی در ایران به نقش خود در تعامل با محیط‬ ‫طبیعی و انسانی در هریک از موارد فوق دقت و نکات مورد توجه را با سایرین درمیان بگذارد‪.‬‬ ‫‪10‬ـ ارزشیابی در آموزش جغرافیا‬ ‫ارزشیابی یکی از عناصر بسیار مهم هر برنامه درسی است‪.‬دستاندرکاران برنامه​های درسی تالش میکنند تا‬ ‫میزان موفقیت برنامه و تغییرات ایجاد شده در رفتار دانشآموزان (دانش‪ ،‬مهارت و نگرش) را تعیین و ارزشیابی‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫دبیران مجریان اصلی ارزشیابی محسوب می​شوند که باید به اصولی برای انجام ارزشیابی توجه داشتهباشند‪:‬‬ ‫‪ 1‬با اهداف درنظر گرفته شده (دانش‪ ،‬مهارت و نگرش) و سایر عناصر برنامه متناسب باشد‪.‬‬ ‫‪ ٢‬با رویکرد برنامه تناسب داشته باشد‪.‬‬  ‫بخش اول‪ ٰ:‬کلیات ‪11‬‬ ‫‪ ٣‬به تناسب ماهیت اهداف و سایر عناصر برنامه باید از شیوه​های مختلف استفاده شود‪.‬‬ ‫همان طورکه اشاره شد اهداف آموزشی در ‪ 3‬قلمرو دانش‪ ،‬مهارت و نگرش تدوین شده است و در نتیجه‬ ‫انتظار می رود دبیران از طریق تدریس کارآمد پیش بینی فعالیت​های مناسب‪ ،‬فراگیران را برای دستیابی به این‬ ‫اهداف هدایت کنند‪.‬عالوه براین توجه کافی به کسب دانش‪ ،‬مهارت و نگرش از طریق فعالیت​های فردی و‬ ‫گروهی نقش مهمی در پایداری یادگیری خواهد داشت‪.‬‬ ‫نکته اساسی اینجاست که دبیران محترم نمی​توانند چیزی را ارزشیابی کنند که آن را در کالس آموزش‬ ‫نداده اند‪.‬بین ارزشیابی و فعالیت​های یادگیری و روش تدریس ارائه شده در کالس باید تناسب وجود‬ ‫داشته باشد‪.‬در هرصورت اگر در یک سال تحصیلی تعدادی از دانش آموزان در پایان گفتند آزمون پایانی‬ ‫با آنچه شما در کالس درس می​دادید فاصله داشت باید به بازبینی روش تدریس و سؤاالت انتخابی برای‬ ‫دانش آموزان خود اقدام کنیم‪.‬تجدیدنظر در روش یا سؤال در این گونه مواقع الزامی است‪.‬‬ ‫از ویژگی مهم ارزشیابی درس جغرافیا می​توان به مجموعه فعالیت​های فراگیران که با استفاده از وسایل‬ ‫و ابزارهای خاص آن صورت می گیرد اشاره کرد‪.‬توجه به فعالیت​های کالسی دانش آموزان از طریق پرکردن‬ ‫چک لیست مشاهده رفتار از مواردی است که باید موردنظر دبیران باشد‪.‬‬ ‫هر ساله گروه مؤلفین برای یکسان سازی ارزشیابی در سطح کشور بارم بندی پیشنهادی خود را اعالم‬ ‫می نماید‪.‬جدول صفحه بعد بارم بندی پیشنهادی آزمون کتبی درس جغرافیای ایران را به نمایش می گذارد‪.‬‬  ‫‪12‬‬ ‫بارم بندی کتاب جغرافیای ایران و استان شناسی ـ کلیه رشته ها‬ ‫دوره دوم متوسطه ــ سال تحصیلی ‪ ٩٨‬ــ ‪١٣٩٧‬‬ ‫پایانی نوبت دوم‬ ‫پایانی نوبت دوم‬ ‫نوبت اول‬ ‫شماره نوبت اول‬ ‫نمره‬ ‫نمره‬ ‫نمره‬ ‫نمره‬ ‫استان شناسی‬ ‫خرداد ـ شهریور‬ ‫استان شناسی‬ ‫درس دی ماه‬ ‫‪2‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ 50‬درصد کتاب‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫استان شناسی‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 50‬درصد کتاب‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫استان شناسی‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪١‬ــ در آزمون کتبی نوبت اول کتاب جغرافیای ایران‪ ١٥ ،‬نمره با توجه به حداقل و حداکثر نمره‬ ‫برای هر درس‪ ،‬سؤال طراحی شود‪.‬‬ ‫‪٢‬ــ آزمون نوبت دوم (خرداد‪ ،‬شهریور) کتاب جغرافیای ایران‪ ١٥ ،‬نمره دارد که به بخش اول‬ ‫کتاب (دروس ‪ ١‬الی ‪٥ )٥‬نمره و به بخش دوم کتاب (دروس ‪ ٦‬الی ‪ ١٠ )١٠‬نمره تعلق می گیرد‪.‬‬ ‫‪3‬ــ بارم متعلق به کتاب استان شناسی نیز در نوبت اول و نوبت دوم ‪ ٥‬نمره است که این ‪ ٥‬نمره‬ ‫در هر نوبت ‪ ٥٠‬درصد کتاب را شامل می شود این ‪ ٥٠‬درصد متناسب با سرفصل ها و بخش هایی‬ ‫است که معلم بنابه اختیار‪ ،‬هماهنگ با کتاب جغرافیای ایران انتخاب و تدریس نموده است‪.‬‬ ‫بخش اول‪ ٰ:‬کلیات ‪13‬‬ ‫بارم بندی آزمون پایانی درس جغرافیای ایران و جغرافیای استان شناسی‬ ‫پایه دهم کلیه رشته ها (بزرگساالن)‬ ‫کتاب استان شناسی‬ ‫کتاب جغرافیای ایران‬ ‫شماره‬ ‫نمره‬ ‫نمره‬ ‫درس‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪ ٥‬نمره‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫در طراحی سؤاالت امتحانی (آزمون ‪ ٢٠‬نمره ای جغرافیای ایران و استان شناسی) باید اهداف‬ ‫و انتظارات اصلی یادگیری مدنظر قرار گیرد‪.‬به منظور طراحی سؤاالت با کیفیت موردقبول و‬ ‫پرهیز از غلبه سؤاالت دانشی یا سنجش تنها یک سطح از یادگیری‪ ،‬طراحی و توزیع سؤاالت‬ ‫آزمون به گونه ای باشد که سه حیطه جمع آوری و به خاطر آوردن پردازش و کاربرد را پوشش دهد‬ ‫در طرح سؤال از هر طبقه‪ ،‬از افعال مختلفی استفاده می شود‪.‬‬ ‫توجه‪ :‬درخصوص نمره بخش استانشناسی برای مدارس خارج از کشور‪ ،‬طبق سنوات گذشته‬ ‫اقدام شود‪.‬‬  ‫‪14‬‬ ‫جدول بارم بندی کیفی‬ ‫نمره‬ ‫افعالی که معمو ًال در طراحی سؤال به کار می روند‬ ‫حیطه‬ ‫پرسش های نام بردن‪ ،‬شمردن‪ ،‬جور کردن‪ ،‬وصل کردن‪ ،‬به خاطر‬ ‫جمع آوری و به خاطر‬ ‫حداکثر ‪٩‬‬ ‫آوردن‪ ،‬بازگویی کردن‪ ،‬تعریف اصطالحات‪ ،‬انتخاب کردن از میان‬ ‫آوردن‬ ‫چندگزینه‪ ،‬بیان کردن‪ ،‬شرح دادن‪… ،‬‬ ‫پرسش های مقایسه کردن‪ ،‬بیان دلیل و علت‪ ،‬طبقه بندی کردن‪،‬‬ ‫حداقل ‪٧‬‬ ‫پردازش‬ ‫بازشناسی کردن‪ ،‬محاسبه کردن‪ ،‬تجزیه و تحلیل کردن و …‬ ‫به کار بردن مفاهیم در موقعیت های جدید‪ ،‬پیش بینی کردن‪ ،‬اظهارنظر‬ ‫حداقل ‪٤‬‬ ‫کاربرد و سطوح باالتر‬ ‫کردن‪ ،‬پیشنهاد دادن‪ ،‬قضاوت کردن و …‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫جمع‬ ‫* توجه‪ :‬قسمت​های برای مطالعه صرفاً برای مطالعه آزاد دانش آموز است و در هیچ یک از‬ ‫ارزشیابی های مستمر و پایانی منظور نمی گردد‪.‬‬ ‫بخش ‪2‬‬ ‫راهنمای تدریس فصول‬  ‫‪16‬‬ ‫فصل ‪1‬‬ ‫جغرافیـا چیسـت؟‬  ‫بخش دوم‪ ٰ:‬راهنمای تدریس فصول ‪17‬‬ ‫جغرافیا‪ ،‬علمی برای زندگی بهتر‬ ‫درس اول‬ ‫هدف کلی‬ ‫دانش​آموزان با آگاهی و شناخت مفهوم مکان و جغرافیا به معنای رابطه متقابل انسان و محیط پی برده و‬ ‫در مورد عملکرد انسان در محیط زندگی خود مطالبی ارائه نموده و رابطه بین انسان و پدیده های جغرافیایی‬ ‫را تحلیل و نسبت به علم جغرافیا حس خوبی پیدا کنند‪.‬‬ ‫انتظارات یادگیری‬ ‫انتظار می‏رود دانش‏آموزان با خواندن این درس بتوانند‪:‬‬ ‫‪ ‬مفهوم جغرافیا را تعریف کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬نقش دانش جغرافیا را در زندگی انسان توضیح دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬برای ارتباط جغرافیا با سایر رشته‏ها مثال ارائه دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬مفهوم مکان را با مثال‏هایی توضیح دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬مفهوم روابط متقابل انسان و محیط را با مثالی توضیح دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬مفهوم دید ترکیبی در جغرافیا را با ذکر مثالی توضیح دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬سؤاالتی برای مطالعه جغرافیایی محل زندگی خود (شهر‪ ،‬روستا) طرح کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬تصاویری از عملکرد متفاوت انسان در محیط طبیعی پیرامون خود ارائه دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬نسبت به درس جغرافیا (جایگاه) احساس خوبی پیدا کنند‪.‬‬ ‫مواد و وسایل مورد نیاز‬ ‫کتاب درسی‪ ،‬نمایش فیلم از محیط‏های جغرافیایی یا تصاویری از محیط‏های جغرافیایی برای فهم روابط‬ ‫متقابل انسان و محیط و دید ترکیبی‪.‬‬ ‫آماده کنید‪ :‬بهترین شروع برای این درس پرسش ابتدایی متن است‪« :‬آیا شناخت محیط در جهت‬  ‫‪18‬‬ ‫بهبود کیفیت زندگی انسان نقش دارد؟»‪.‬‬ ‫از گروه‏های دانش‏آموزی بخواهید که با گفت‌وگو با یکدیگر بررسی کنند که آیا پیش‏دانسته‏های قبلی آنها‬ ‫از محیط اطرافشان در جهت بهبود شرایط بهتر زندگی به آنها کمک کرده است یا خیر؟‬ ‫سپس مواردی از دانستنی‏هایی که در سال‏های اخیر به دانش‏آموزان کمک کرده است تا در زندگی خود‬ ‫بهتر عمل کنند را روی تابلوی کالس بنویسید‪.‬‬ ‫در این مرحله سعی کنید با کمک دانش‏آموزان با تجزیه و تحلیل موارد ذکر شده‪ ،‬به نقش دانش جغرافیا‬ ‫در زندگی انسان با توجه به عنوان درس‪ ،‬دست پیدا کنید‪.‬همچنین از فیلم هایی که غلبه انسان بر طبیعت‬ ‫درجهت بر آوردن نیازهایش را نشان دهد در کالس استفاده نمایید و یا از دانش​آموزان بخواهید اگر کلیپ یا‬ ‫فیلمی در این ارتباط دارند به کالس بیاورند و آن را نشان دهند‪.‬‬ ‫زمینه الزم شناخت دانش‏آموزان از علم جغرافیا بهعنوان علمی برای‬‫آموزش دهید‪ :‬پاسخ به سؤال فوق‪ٔ ،‬‬ ‫زندگی بهتر را فراهم می‏آورد‪.‬‬ ‫با نشان دادن تصویر سازه های آبی شوشتر که نماد ارتباط صحیح و منطقی بین انسان و طبیعت است‪ ،‬به‬ ‫دانش​آموزان توضیح دهید که انسان از دیرباز برای استفاده منطقی از منابع طبیعی درحال تالش بوده و در‬ ‫بسیاری از موارد بدون آسیب زدن به طبیعت نیازهای خود را رفع نموده است‪.‬‬ ‫سپس با نمایش شکل صفحه ‪ ،3‬ارتباط علم جغرافیا با سایر علوم را مورد بحث و گفت‌وگو قرار دهید‪.‬‬ ‫بهتر است (بنابر جنس دانش‏آموزان) ابتدا یکی از شاخه‏های جالب را انتخاب کنید و مثال‏هایی را به کالس‬ ‫ارائه نمایید‪.‬‬ ‫از دانش‏آموزان بخواهید که با توجه به مفهوم جغرافیا بگویند چه مفاهیمی باید این علم را تشکیل دهد؟‬ ‫با نمایش فیلم یا تصاویر از محیط‏های جغرافیایی‪ ،‬مباحث مربوط به مکان‪ ،‬روابط متقابل و دید ترکیبی در‬ ‫جغرافیا را با گفت‌وگو و پرسش و پاسخ آموزش دهید‪.‬تمام تالش دبیر باید بر این اصل استوار باشد که‬ ‫دانش‏آموزان با گفت‌وگو به موارد و اهداف دست‏یابند‪.‬‬ ‫برای آنها توضیح دهید که دو مفهوم مهم مکان و روابط متقابل انسان با محیط به جغرافیا مفهوم می بخشند‬ ‫و بگویید تغییر در مکان ها متأثر از فعالیت های انسان می باشد و از آنها بخواهید در شکل میدان آزادی در‬ ‫صفحه‪ 4‬کتاب را در طی سال های ‪ 1365‬و ‪ 1395‬با یکدیگر مقایسه نمایند‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫تصاویر کتاب کمک بزرگی برای آموزش است‪.‬سد شاه عباسی طبس به عنوان استفاده صحیح و بهینه‬ ‫انسان از طبیعت و دو نوع برداشت از منابع طبیعی یکی با عنوان رفع نیاز و دیگری با نگاه سودجویانه در‬ ‫صفحه ‪ 5‬برای درک مفاهیم بهتر دانش آموزان به شما کمک می نماید‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫نحوه‬ ‫ٔ‬ ‫که‬ ‫بخواهید‬ ‫آنها‬ ‫از‬ ‫‏اند‪.‬‬‫ه‬ ‫شد‬ ‫آشنا‬ ‫خواسته‬ ‫و‬ ‫نیاز‬ ‫مفهوم‬ ‫با‬ ‫ابتدایی‬ ‫‏های‬‫ل‬ ‫سا‬ ‫در‬ ‫‏آموزان‬ ‫ش‬ ‫دان‬ ‫عملکرد انسان در محیط طبیعی برای رفع نیازها و خواسته‏ها را تجزیه و تحلیل نمایند و در دو ستون‬  ‫بخش دوم‪ ٰ:‬راهنمای تدریس فصول ‪19‬‬ ‫مثال‏هایی از برطرف کردن نیازها و رسیدن به خواسته‏ها بزنند و اثرات هریک بر محیط طبیعی انسان را‬ ‫ذکر کنند‪.‬مانند جدول زیر‪:‬‬ ‫اثرات آن بر محیط طبیعی‬ ‫راه بر طرف نمودن آن‬ ‫نیاز انسان‬ ‫از بین رفتن زمین های حاصلخیز‬ ‫استفاده از زمین و فعالیت کشاورزی‬ ‫مواد غذایی‬ ‫آسیب های جدی به محیط زیست‬ ‫کندن تونل‪ ،‬تغییر مسیر رودخانه ها‬ ‫احداث جاده‬ ‫از بین بردن منابعی چون سنگ و معادن مختلف‬ ‫استفاده از مصالح ساختمانی موجود در طبیعت‬ ‫ساخت مسکن‬ ‫برای تفهیم بهتر اثرات عملکرد انسان بهتر است فعالیت را به صورت گروهی در کالس انجام دهید‪:‬‬ ‫عملکرد منفی انسان‬ ‫عملکرد مثبت انسان‬ ‫ناحیه‬ ‫ــ چرای بی رویه دام‬ ‫ــ جلوگیری از فرسایش خاک‬ ‫ــ گسترش مناطق مسکونی در نقاط مرتفع‬ ‫ــ تولید برق آبی‬ ‫ــ آلودگی محیط زیست کوهستان‬ ‫ــ ایجاد ورزش های مناسب‬ ‫کوهستانی‬ ‫ــ استفاده بی رویه از معادن سنگ در کوهستان‬ ‫ــ استفاده از چشماندازهای کوهستان در جاذبههای‬ ‫گردشگری‬ ‫ــ بهره برداری بی رویه درختان جنگل به منظور تأمین‬ ‫ــ مدیریت صحیح و اجرای برنامههای گردشگری‬ ‫سوخت و مواد اولیه صنایع چوب‬ ‫بدون آسیب زدن به جنگل‬ ‫ــ روشن نمودن آتش و سوختن جنگل‬ ‫ــ مطالعات علمی در مورد آفت های گیاهی و‬ ‫جنگلی‬ ‫ــ احداث جاده و از بین بردن ریه های تنفسی زمین‬ ‫بیماری های جانوران در جنگل ها‬ ‫ــ آلوده نمودن فضای جنگل ها‬ ‫ــ کاشت درختان و توسعه جنگل ها در بعضی از‬ ‫ــ شکار بی رویه حیوانات در جنگل‬ ‫مناطق‬ ‫ــ توسعه بیابان به واسطه فعالیت های انسانی‬ ‫ــ تولید برق از انرژی باد و خورشید‬ ‫ــ از بین بردن پوشش گیاهی و حرکت ماسه های روان‬ ‫ــ استفاده از چشم اندازهای بیابان در جاذبه های‬ ‫ــ بهره برداری بی رویه از منابع سفره های آب زیرزمینی‬ ‫گردشگری‬ ‫بیابانی‬ ‫ــ استفاده از معادن غنی بیابان ها‬ ‫ــ صید بی رویه ماهی و موجودات آبزی‬ ‫ــ استفاده از سواحل به عنوان تفریحگاه‬ ‫ــ آلوده کردن دریا به واسطه فاضالب های فعالیت های‬ ‫ــ ایجاد بندرگاه وتوسعه ارتباطات و بازرگانی‬ ‫انسانی‬ ‫ــ تولید برق از نیروی امواج و جزر ومد‬ ‫ساحلی‬ ‫ــ آلوده کردن دریا به واسطه فعالیت های انسان در‬ ‫ــ استفاده از منابع پروتیئنی دریا‬ ‫محیط دریایی‬ ‫ــ استفاده از منابع معدنی با ارزش دریا مانند نفت‬ ‫ــ آلوده کردن دریا به واسطه استخراج و حمل نفت‬ ‫و قلع‬  ‫‪20‬‬ ‫همچنین پیشنهاد می‏شود از دانش‪‎‬آموزان بخواهید برای محیط جغرافیایی خود (شهر‪ ،‬روستا) سؤاالتی‬ ‫را مطرح کنند و سپس به آنها پاسخ دهند‪.‬پاسخ به سؤاالت به آنها کمک می‏کند که ویژگی‏های محل زندگی‬ ‫مطالعه همه‌جانبه مکان را بهتر درک می‏کنند (در انجام این‬ ‫ٔ‬ ‫خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار‏دهند و مفهوم‬ ‫فعالیت می‏توانید از کتاب استان‌شناسی کمک بگیرید)‪.‬‬ ‫برای ورود به دید ترکیبی در جغرافیا می‏توانید یک‌بار دیگر از تعریف مفهوم جغرافیا کمک بگیرید و بر‬ ‫روی تابلو بنویسید «روابط متقابل انسان و محیط» و از دانش‏آموزان سؤال کنید که چه ویژگی در این علم‬ ‫مطالعه آن‪ ،‬چه نکته‏ای مورد توجه قرار می‏گیرد و چند سؤال در رابطه با یک مکان طرح کنید‬ ‫ٔ‬ ‫است و برای‬ ‫و دید ترکیبی را توضیح دهید‪.‬فعالیت شماره ‪ 2‬نیز می تواند در این مورد به شما کمک نماید‪.‬‬ ‫تصویر در ابتدا بسیار ساده به نظر می آید ولی با طرح سؤاالت مختلف می توانید نظر آنها را به دید ترکیبی‬ ‫بیشتر جلب نمایید‪.‬به عنوان مثال ‪:‬‬ ‫‪ 1‬این تصویر در چه موقعی از روز گرفته شده است ؟‬ ‫‪ ٢‬این تصویر در چه موقعی از سال گرفته شده است ؟‬ ‫‪ ٣‬فعالیت اقتصادی غالب در این روستا چیست ؟‬ ‫‪ ٤‬آیا این روستا از جمعیت باالیی برخوردار است ؟‬ ‫با طرح این سؤاالت دانش​آموزان متوجه میشوند که دید ترکیبی شامل مطالعه همه موارد یک مکان میشود‪.‬‬ ‫به پایان ببرید‪ :‬با کمک آنچه نوشته شده بر روی تابلوی کالس‪ ،‬خالصه‏ای از درس را با کمک‬ ‫دانش‏آموزان انجام دهید ‪.‬برای مرور عملکرد انسان در محیط از صفحه ‪ 6‬کتاب کمک بگیرید و از‬ ‫دانش‏آموزان بخواهید با مشورت یکدیگر فعالیت مربوط به این صفحه را انجام دهند‪.‬نمونه پر شده این‬ ‫جدول برای شما تهیه شده است‪.‬موارد دیگری که به نظر دانش​آموزان می آید را نیز ثبت نماید‪.‬‬ ‫محورهای عمده ارزشیابی‬ ‫بیان مفهوم جغرافیا‪ ،‬مکان‪ ،‬روابط متقابل و دید ترکیبی همچنین ارائه مثال‏هایی از محیط جغرافیایی‪،‬‬ ‫توضیح جایگاه جغرافیا و ارتباط آن با سایر علوم‪ ،‬اظهارنظر درباره عملکرد مثبت و منفی انسان در محیط‬ ‫جغرافیایی و کلیه مواردی که در انتظارات یادگیری مطرح شده‪ ،‬محور ارزشیابی هستند‪.‬‬ ‫سطح‪3‬‬ ‫سطح‪2‬‬ ‫سطح‪1‬‬ ‫مالک‬ ‫با استناد به محیط زندگی خود عملکرد‬ ‫رابطه بین انسان و محیط و‬ ‫مفاهیم مکان و روابط متقابل‬ ‫درک مفهوم‬ ‫مثبت و منفی انسان را بر روی محیط‬ ‫عملکرد مثبت و منفی انسان‬ ‫انسان با محیط را درک و‬ ‫جغرافیا‬ ‫طبیعی خود نقد و بررسی کنند‪.‬‬ ‫را با مستنداتی توضیح دهند‪.‬‬ ‫توضیحاتی را ارائه دهند‪.‬‬  ‫بخش دوم‪ ٰ:‬راهنمای تدریس فصول ‪21‬‬ ‫دانستنی‏هایمعلم‬ ‫پل طبیعت تهران‪ :‬این پل در سال ‪ ۱۳۹۳‬خورشیدی افتتاح گردیده‪ ،‬یک پل سه طبقه پیاده‌رو و‬ ‫غیرخودرویی است که در عباس‌آباد تهران قرار دارد‪.‬این پل که از نمادهای شهر تهران است از عرض‬ ‫بزرگراه مدرس می‌گذرد و بوستان‌های طالقانی در شرق و حضرت ابراهیم (آب و آتش) در غرب را به هم‬ ‫متصل می‌کند‪.‬کارشناسان در طراحی این پل چند مورد مهم را مدنظر قرار دادند که اولین اولویت توجه‬ ‫به مسائل محیط‌زیست بود‪.‬با توجه به اینکه پل طبیعت در نقطه‌ای واقع شده است که برخی از شاهراه​های‬ ‫پایتخت مانند بزرگراه مدرس‪ ،‬همت‪ ،‬حقانی و رسالت از باالی این پل به خوبی دید دارد‪ ،‬محل جانمایی آن‬ ‫نیز از اهمیت زیادی برخوردار است‪.‬طراح و مجری این پل خانم مهندس‪ ،‬لیال عراقیان‪ ،‬است که وی جزء‬ ‫‪ 5‬انتخاب برتر ‪ ۳۰۰‬معمار برجسته جهان در مسابقه معمارشهری در سال ‪ ۲۰۱۵‬شد‪.‬پل طبیعت در سال‬ ‫‪1393‬به‌عنوان سازه برتر فوالدی ایران شناخته شد‪.‬در همان سال جایزه بین‌المللی خشت طالیی به این پل‬ ‫داده شد‪.‬پل طبیعت در زمره ‪ ۶‬پل برتر ایران قرار گرفته است‪.‬‬ ‫سازه های آبی شوشتر‪ :‬مجموعه‌ای به هم پیوسته از پل ها‪ ،‬بندها‪ ،‬آسیاب‌ها‪ ،‬آبشارها‪ ،‬کانال‌ها و تونل‌های‬ ‫عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و در دوران هخامنشیان تا ساسانیان‪ ،‬جهت‬ ‫بهره‌گیری بیشتر از آب ساخته شده‌اند‪.‬در سفرنامه مادام ژان دیوالفوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این‬ ‫محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقالب صنعتی یاد شده است‪.‬این مجموعه در مسیر‬ ‫«رودخانه گرگر» که خود از شاهکارهای فنی و مهندسی اعصار کهن است‪ ،‬بنا شده است‪.‬رود گرگر کامال ً‬ ‫به صورت مصنوعی و دست َکند ساخته شده و احداث آن را به عصر اردشیر بابکان‪ ،‬پادشاه ساسانی نسبت‬ ‫داده‌اند‪.‬مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر با توجه به زمان ساخت از شاهکارهای فنی و مهندسی در‬ ‫جهان است‪.‬این شاهکار مهندسی هم در ایران و هم در جهان بی نظیر است‪.‬مجموعه آسیاب‌ها و آبشارهای‬ ‫شوشتر در سال ‪ 1377‬توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید‪.‬همچنین این‬ ‫مجموعه به عنوان دهمین اثر ایران به کمیته میراث جهانی یونسکو معرفی شد و در سال ‪ ۲۰۰۹‬با عنوان نظام‬ ‫آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید‪.‬‬ ‫طاق شاه عباسی‪ :‬قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان با ارتفاع ‪ ۶۰‬متر وعرض تاج ‪ ۱‬متر‬ ‫نازک ترین سد جهان و همچنین برای مدت ‪ ۵۵۰‬سال بلندترین سد طاقی در جهان‪ ،‬در نزدیکی روستای‬ ‫‪ 700‬ساله خرو در ‪ 27‬کیلومتری شهر طبس قرار دارد‪.‬ساخت این سد را به زمان صفویه نسبت می دهند‪.‬‬ ‫در بسیاری از گوشه های سد یا طاق شاه عباسی‪ ،‬سنگ نگاره​هایی چون نقوش بزکوهی دیده می​شود‪.‬‬ ‫اینها نمادهایی از درخواست فراوانی آب‪ ،‬زایندگی و فراوانی نعمت هستند‪.‬‬  ‫‪22‬‬ ‫منابع‬ ‫‪ ‬بهفروز‪ ،‬فاطمه‪ ،‬زمینه‏های غالب در جغرافیای انسانی‪ ،‬دانشگاه تهران‪.1388 ،‬‬ ‫‪ ‬بیگ‏محمدی‪ ،‬حسن‪ ،‬مقدمه‏ای بر تاریخ علم جغرافیا‪ ،‬دانشگاه اصفهان‪.1387 ،‬‬ ‫فلسفه جغرافیا‪ ،‬دانشگاه تهران‪.1385 ،‬‬ ‫ٔ‬ ‫‪ ‬پوراحمد‪ ،‬قلمرو‬ ‫‪ ‬شکویی‪ ،‬حسین‪ ،‬فلسفه جغرافیا‪ ،‬گیتا شناسی‪.1379 ،‬‬ ‫فلسفه جغرافیا (جلد اول)‪ ،‬گیتاشناسی‪.1390 ،‬‬ ‫ٔ‬ ‫‪ ‬شکویی‪ ،‬حسین‪ ،‬اندیشه‏های نو در‬ ‫‪ ‬گنجی‪ ،‬محمدحسن‪ ،‬جغرافی در ایران‪ ،‬گیتاشناسی‪.1380 ،‬‬  ‫بخش دوم‪ ٰ:‬راهنمای تدریس فصول ‪23‬‬ ‫روش مطالعه در جغرافیا‬ ‫درس دوم‬ ‫هدف کلی‬ ‫دانش آموزان با آگاهی و شناخت سؤاالت کلیدی جغرافیا را بیان نموده و مراحل گام‏های تحقیق را با‬ ‫مثال هایی توضیح دهند‪.‬‬ ‫انتظارات یادگیری‬ ‫انتظار می‏رود دانش‏آموزان با خواندن این درس بتوانند‪:‬‬ ‫‪ ‬سؤاالت کلیدی جغرافیا را بیان کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬سؤاالت کلیدی جغرافیا را در قالب مثال توضیح دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬گام‏های تحقیق در جغرافیا را بیان نموده و منظور هریک را در قالب مثال توضیح دهند‪.‬‬ ‫مطالعه میدانی و کتابخانه‏ای را بررسی و مقایسه کنند‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫‪ ‬روش‬ ‫‪ ‬مسائل مربوط به محیط زندگی خود که با آن مواجه هستند را جهت تحقیق پیشنهاد کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬به همیاری و عضویت در گروه تحقیقی جهت انجام یک تحقیق محلی راغب باشند‪.‬‬ ‫‪ ‬لیستی از سؤاالتی که در محیط زندگی خود با آن مواجه هستند را به کالس گزارش دهند‪.‬‬ ‫مواد و وسایل مورد نیاز‬ ‫کتاب درسی‪ ،‬نمونه پژوهش‏های دانش‪‎‬‏آموزی‪ ،‬نمونه پرسش‏نامه و سؤاالت مصاحبه جهت آشنایی‬ ‫دانش‏آموزان‪ ،‬فیلم و مجموعه تصاویر هوایی و ماهواره‏ای برای این درس مناسب است‪.‬‬ ‫آماده کنید‪ :‬درصورت امکان تعدادی پژوهش دانش‏آموزی را به کالس بیاورید و در اختیار گروه‏های‬ ‫کالس قرار دهید‪.‬‬ ‫از دانش‏آموزان بخواهید به مدت ‪10‬دقیقه‪ ،‬پژوهش ها را به صورت گروهی بررسی کنند‪.‬‬  ‫‪24‬‬ ‫زمینه خوبی برای آنها فراهم می‏آورد تا ذهنیتی نسبت به پژوهش پیدا کنند‪.‬‬‫این کار ٔ‬ ‫از هر گروه بخواهید ابتدا به فهرست پژوهش مراجعه کنند و مقدار فصل‏ها و زیرمجموعه هریک از آنها‬ ‫را مورد بررسی قرار دهند‪.‬‬ ‫همچنین از گروه‏ها بخواهید چکیده پژوهش انجام شده را بخوانند و لیستی از موادی که در آن توضیح‬ ‫داده شده است تهیه نمایند‪.‬‬ ‫آموزش دهید‪ :‬با توجه به اینکه دانش‏آموزان یک پژوهش واقعی را دیده‏اند پس ٔ‬ ‫آماده ورود به مباحث‬ ‫درس هستند‪.‬‬ ‫برای شروع به آنها بگویید که پیش‏زمینه هر تحقیق را سؤال مشخص می کند‪.‬‬ ‫با طرح سؤاالت کلیدی جغرافیا وارد بحث شوید‪.‬‬ ‫سؤاالت کلیدی جغرافیا را در تابلوی کالس به این شکل بنویسید ‪:‬‬ ‫ــ چه‌چیز (‪)What‬؟‬ ‫ــ کجا (‪)Where‬؟‬ ‫ــ چرا آن‌جا (‪)Why‬؟‬ ‫ــ چگونه‌ به‌وجود می‌آید (‪)How‬؟‬ ‫ــ چ ‌ه کسی (‪‌)Who‬؟‬ ‫ــ ِکی (‪‌)When‬؟‬ ‫سپس از آنها بخواهید نظرشان را در مورد این واژهها توضیح دهند و یک مثال از محیط پیرامون خود بزنند‪.‬‬ ‫بریده روزنامه به سؤاالت کلیدی‬ ‫صفحه ‪ 9‬کتاب توجه کنند و با خواندن ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫سپس از آنها بخواهید به‬ ‫جغرافیایی این بریده روزنامه پاسخ دهند‪.‬‬ ‫ــ توجه دانش‏آموزان را به سؤالی که حس کنجکاوی انسان را برمی‌انگیزد‪ ،‬جلب کنید و از آنها بپرسید‬ ‫آیا تاکنون شده است سؤالی درباره محیط اطراف خود مطرح شده که تمایل به فهمیدن و پاسخ دادن به آن‬ ‫داشته باشند؟‬ ‫نمونه های آن را در کالس بازگو کنند‪.‬برای آمادگی بیشتر دانش​آموزان خودتان مثال هایی بزنید‪ ،‬مانند‪:‬‬ ‫‪ 1‬چرا شهر ما در کنار رودخانه بنا شده است ؟‬ ‫‪ ٢‬آیا مدارس شهر از امکانات یکسانی برخوردار است؟‬ ‫‪ ٣‬آیا افزایش وسایل نقلیه سبب افزایش استفاده از سوی مردم می شود؟‬ ‫سرچشمه رودهای این منطقه یکسان است ؟‬‫ٔ‬ ‫‪ ٤‬آیا‬ ‫‪ ٥‬چرا در تعطیالت نوروزی منطقه ما با ازدحام جمعیت روبه رو می شود؟‬ ‫سپس به بحث تحقیق در جغرافیا وارد شوید‪.‬‬  ‫بخش دوم‪ ٰ:‬راهنمای تدریس فصول ‪25‬‬ ‫باید هر گام با آرامش و ذکر مثال‏های روشن و واضح بیان شود‪.‬با کمک دانش‏آموزان یک یا دو موضوع‬ ‫را تا انتهای گام‏ها‪ ،‬مورد توجه قرار دهید‪.‬‬ ‫نکته مهم اینکه تمام مثال‏ها توسط دانش‏آموزان زده شود‪.‬‬ ‫در گام سوم ضمن ارائه روش‏های مطالعه و تحقیق در جغرافیا این روش‏ها را با هم مقایسه و جایگاه‬ ‫هرکدام مشخص شود‪.‬در این مرحله می‏توانید با نمایش تصاویر مختلف‪ ،‬یکی از ابزارهای مهم مطالعات‬ ‫جغرافیایی را معرفی کنید‪.‬‬ ‫نمونه پرسش‏نامه و سؤاالت مصاحبه می‏تواند کمک خوبی به دانش‏آموزان باشد‪.‬‬‫آوردن ٔ‬ ‫تمام گام‏های انجام تحقیق را با کمک دانش‏آموزان به پایان برسانید و خالصه آنها را بر روی تابلوی کالس‬ ‫بنویسید‪.‬برای این کار می‏توانید از یک دانش‏آموز کمک بگیرید‪.‬‬ ‫ارائه مطالب روشن می‏کند که دانش‏آموزان در چه موقعیتی نسبت به مطالب ارائه‌ شده‬ ‫پرسش و پاسخ حین ٔ‬ ‫هستند‪.‬سپس از دانش آموزان بخواهید که صفحه ‪ 12‬کتاب را باز کنند و به‏صورت انفرادی جدول را پر‬ ‫درباره پاسخ‏های‬ ‫ٔ‬ ‫نمایند‪.‬برای آنها زمان تعیین کنید و در پایان زمان از آنها بخواهید که به صورت گروهی‬ ‫خود گفت‌وگو کنند‪.‬‬ ‫به پایان ببرید‪ :‬با توجه به تابلوی کالس که پرسش های مهم جغرافیایی و مراحل تحقیق بر روی آن ثبت‬ ‫شده است‪ ،‬مطالب را جمع‏بندی کنید‪.‬بهتر است جمع‏بندی توسط دانش‏آموزان انجام شود و با چند مثال‬ ‫مختلف به تعمیق یادگیری کمک کنید‪.‬‬ ‫پیشنهاد می‏شود درصورت تمایل دانش‏آموزان‪ ،‬این درس به عنوان یک واحد یادگیری در طول سال‬ ‫تحصیلی مورد توجه قرار گیرد‪.‬تشکیل دو یا سه گروه در کالس و تعیین یکی از موضوع‏های مورد توجه‬ ‫دانش‏آموزان به عنوان کار تحقیقی‪ ،‬می‏تواند روح کار دسته‏جمعی را در آنها تقویت کند‪.‬انجام یک پژوهش‬ ‫آینده این دانش‏آموزان‬ ‫در طول سال و پیگیری مداوم آن و تالش برای رسیدن به پاسخ گروهی‪ ،‬تأثیر زیادی در ٔ‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫البته پیگیری مداوم و علمی دبیر کمک و راهنمای خوبی در انجام کار در طول سال تحصیلی دارد‪.‬‬ ‫عمده ارزشیابی‬ ‫ٔ‬ ‫محورهای‬ ‫با توجه به انتظارات یادگیری‪ ،‬بیان سؤاالت کلیدی با ذکر مثال‪ ،‬مراحل روش تحقیق جغرافیا با ذکر‬ ‫مصادیق و مثال‪ ،‬روش‏های مطالعه میدانی و کتابخانه‏ای و تعیین موضوعاتی که در قالب یک پژوهش جای‬ ‫می‏گیرد برای ارزشیابی مناسب است‪.‬‬  ‫‪26‬‬ ‫سطح‪3‬‬ ‫سطح‪2‬‬ ‫سطح‪1‬‬ ‫مالک‬ ‫یک پژوهش جغرافیایی را‬ ‫یک موضوع را انتخاب نموده‬ ‫سؤاالت کلیدی جغرافیا را‬ ‫روش تحقیق در‬ ‫در کالس ارائه و آن را نقد و‬ ‫و ‪ 5‬گام اساسی یک پژوهش‬ ‫بیان نموده و مراحل پژوهش در‬ ‫جغرافیا‬ ‫بررسی نماید‪.‬‬ ‫جغرافیایی را ارائه دهد‪.‬‬ ‫جغرافیا را توضیح دهد‪.‬‬ ‫دانستنی‏های معلم‬ ‫طوفان بیست وهشتم تیر ماه‪ 1394‬کن و سولقان تهران‬ ‫در عصر روز یکشنبه ‪ 94/4/ 28‬بر اثر بارندگی و سیل مقداری از کوه​های سمت امامزاده داوود ریزش‬ ‫و تعدادی از درختان شکسته و به همراه مقداری سنگ حرکت کرده و در مسیر پل کیگا قرار گرفتند که‬ ‫تعدادی از شهروندان که در مسیر رود قرارداشتند جان خود را از دست دادند‪.‬دوکارگر چینی شاغل در‬ ‫پل سنگان آزادراه تهران ــ شمال هم در بین کشته شدگان حادثه بودند‪.‬این حادثه ‪ 20‬کشته برجا گذاشت‪.‬‬  ‫بخش دوم‪ ٰ:‬راهنمای تدریس فصول ‪27‬‬ ‫روش کتابخانه ای‪ :‬در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد‪ ،‬ولی در بعضی از آنها در‬ ‫بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می شود و در بعضی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش‪،‬‬ ‫کامال ً کتابخانه ای است و از آغاز تا انتها متکی بر یافته های تحقیق کتابخانه ای است در تحقیقاتی که ظاهر ًا‬ ‫ماهیت کتابخانه ای ندارند نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش های کتابخانه ای در تحقیق خود هستند‪.‬در‬ ‫این گروه تحقیقات اعم از توصیفی‪ ،‬علّی‪ ،‬همبستگی‪ ،‬تجربی و غیره‪ ،‬محقق باید ادبیات و سوابق مسئله و‬ ‫موضوع ?