Pronouns UNT 1.3 PDF

**3 сабақ - THE PRONOUN -- ЕСІМДІК** Есімдіктер есім сөздердің атын да, белгісін де, санын да атамай тек нұсқап меңзеп көрсетеді де, солардың орнына қолданылады. Олар мағынасына және атқаратын қызметіне қарай бірнеше топқа бөлінеді. **Есімдік түрлері** **Personal pronouns** - Жіктеу есімдіктері...

**3 сабақ - THE PRONOUN -- ЕСІМДІК** Есімдіктер есім сөздердің атын да, белгісін де, санын да атамай тек нұсқап меңзеп көрсетеді де, солардың орнына қолданылады. Олар мағынасына және атқаратын қызметіне қарай бірнеше топқа бөлінеді. **Есімдік түрлері** **Personal pronouns** - Жіктеу есімдіктері I, you, he, she, it, we, you, they ------------------------------------------------------------ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- **Possessive pronouns -** Тәуелдік есімдіктері my, your, his, her, its, our, your, their, mine, yours, his, hers, its, ours, yours, theirs. **Demonstrative pronouns -** Сілтеу есімдіктері it, this/these, that/those, same, such **Interrogative pronouns -** Сұрау есімдіктері who (whom), whose, which, what (сұраулы сөйлемдерде) **Self-pronouns (Reflexive pronouns)** - Өздік есімдіктері myself, yourself, himself, herself, itself, ourselves, yourselves, themselves **Reciprocal pronouns** - Ортақ есімдіктер each, other, one another **Negative pronouns** - Болымсыз есімдіктері no, nobody, (no one), none, nothing (болымсыз сөйлемдерде) **Indefinite pronouns** -Белгісіздік есімдіктері some, any, no, all, both, each, every, other, another, one, much, many, (a) little, (a) few, either, neither **Personal pronouns** +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Number | Person | The Nominative | The objective | | | | case | case | +=================+=================+=================+=================+ | Single | I | **I** -- мен | **Me** -- | | | | | маған, мені | | | II | **You** -- сен, | | | | | сіз | **You** -- | | | III | | саған, сізге | | | | **He** - ол (1 | | | | | ұлға) | **Him** -- | | | | | оған, оны | | | | **She** -- ол | (ұлға) | | | | (1 қызға) | | | | | | **Her** -- | | | | **It** -- ол (1 | оған, оны | | | | затқа) | (қызға) | | | | | | | | | | **It** -- оған, | | | | | оны (затқа) | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Plural | I | **We** -- біз | **Us** -- | | | | | бізге, бізді | | | II | **You** -- | | | | | сендер, сіздер | **You** -- | | | III | | сіздерге, | | | | **They** -- | сізері, | | | | олар | сендерге, | | | | | сендерді | | | | | | | | | | **Them** -- | | | | | оларды, оған | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ **Possessive pronouns** Тәуелдік есімдіктері кімнің? ненің? деген сұрақтарға жауап береді. +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Possessive Adjectives** | **Possessive Pronouns** | +===================================+===================================+ | **My** - менің | **Mine** -- менікі | | | | | **Your** -- сенің, сіздің | **Yours** -- сенікі, сіздікі | | | | | **His** -- оның (ұл) | **His** -- оныкі (ұл) | | | | | **Her** -- оның (қыз) | **Hers** -- оныкі (қыз) | | | | | **Its** -- оның (жансыз зат) | **Ours** -- біздікі | | | | | **Оur** -- біздің | **Yours** -- сендердікі, | | | сіздердікі | | **Уour** - сіздердің, сендердің | | | | **Theirs** -- олардыкі | | **Тheir** -- олардың | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Possessive adjective -- **зат есіммен қолданылады, сөйлемнің ортасында келеді** Possessive Pronouns -- **~~зат есімсіз~~ қолданылады, сөйлемнің соңында келеді** For example: \- Whose bag is this? (Бұл кімнің сөмкесі)? -- It\`s **my bag** (Бұл -- менің сөмкем) / **It\`s mine** (Бұл менікі) \- This is not **my pencil**, **mine** is blue -- Бұл менің қарындашым емес, менікі -- көк. **Demonstrative pronouns** Сілтеу есімдіктері нұсқау және көрсету мағыналарын білдіретін есімдіктің түрі. +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Single form** | | +===================================+===================================+ | This (мынау, бұл, осы): this | That (анау, сонау, сол): that | | week, this year | week, that year | | | | | My brother will go to Turkey this | Asel lives in that house. | | summer. | | | | At that moment the door opened | | I am busy at this moment. | and a man entered the room. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Plural form** | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | These (мыналар, осылар): these | Those (аналар): those weeks, | | weeks, these years | those years | | | | | These are my books. | I like those dresses. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Егер **заттар сөйлеушіге жақын** | Егер **заттар сөйлеушіден алыс** | | орналасқан болса, онда **this, | орналасқан болса, онда **that, | | these** сілтеу есімдіктері | those** сілтеу есімдіктері | | қолданылады. | қолданылады. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **Interrogative pronouns** Сұрау есімдіктері [жауап алу мақсаты мен сұрау мағынасында] қойылатын сұрақтар, сөйлемдерде олар заттың саны, белгілері, сапасы орналасқан орны туралы сұрайды. **Who**? (кім?), **what**? (не? қандай?), **which**? (қайсысы? қай?), **whose**? (кімдікі?), **whom**? (кімге?), **where? --** қайда**? when?** -- қашан? **how long? -- қ**аншалықты ұзақ? **how many, how much? --** қанша? Etc. a\) Who is that man? b\) Who (whom) did you meet there? c\) Whose book is that? d) What has happened? e\) Which chapter did you like best? **Self-pronouns (Reflexive pronouns)** Өздік есімдіктері ағылшын тілінде атау септігінде жіктеу есімдіктерімен қабаттасып қолданылады. Жекеше тҥрдегі есімдікке - self ал көпше түрдегі есімдіктерге --selves жалғауы жалғанады. +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | **Single form** | **Plural form** | | | +=================+=================+=================+=================+ | I - **myself** | I can do it | We - | We can do it | | (өзім) | myself | **ourselves** | ourselves | | | | (өзіміз) | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | You - | You can do it | You - | You can do it | | **yourself** | yourself | **yourselves** | yourself. | | (өзіңіз) | | (өздеріңіз) | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | He - | He can do it | They - | They can do it | | **himself** | himself She can | **themselves** | themselves | | (өзі) | do it herself | (өздері) | | | | | | | | She - | | | | | **herself** | | | | | (өзі) | | | | | | | | | | It - **itself** | | | | | (өзі) | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ Өздік есімдіктер сөйлемде есімдіктен кейін немесе сөйлемнің аяғында келеді. Егер сөйлемде іс-әрекетті жасаушы өзі екендігі анық айқындалып тұрса, зат есімнен кейін өздік есімдік қолданылады. Мысалы: He himself solved the problem. I myself will present the prizes. **Negative pronouns** **No** және **noun** болымсыздық есімдіктері No -- сөйлемдерде **«ешнәрсе, жоқ»** мағынасында болымсыз мағына береді. ► **No + noun** a\) I have **no ticket**. = I haven't a ticket. b\) I have **no time** to help you today = I have not any time to help you today **None** есімдігі **зат есімсіз** қолданылады. a\) How much money have you got? «**None.**» b\) Is there telephone in the room? No, there is **none** ► **None + plural word** (зат есімнің көпше түрі) a\) **None of** the **libraries** were (was) open b\) **None of** my **friends** will be at the party **Indefinite pronouns** +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | | **Affirmative/ | **Interrogative | **Negative** | | | Positive** | ** | | +=================+=================+=================+=================+ | **Countable / | Some | Any | No | | Uncountable** | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | **People** | somebody, | anybody, anyone | nobody, no one | | | someone (біреу) | | | | **Адамдар** | | | (ешкім) | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | **Things -- | Something | anything | nothing | | заттар** | (бірнәрсе) | | | | | | | (ештеңе, еш | | | | | нәрсе) | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | **Places -- | Somewhere (бір | anywhere | nowhere (еш | | жерлер** | жерде) | | жерде, ешқайда) | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ **Some** -- белгісіздік есімдігі **болымды** сөйлемдерде **зат есімнің** **жекеше және көпше** түрлерінің **алдында** келеді. Зат есімнің **көпше** түрінің алдында «**бірнеше**» деп аударылады. a\) Aisha bought some books to read. b\) Nurdaulet asked me some questions. ► **Саналмайтын** зат есімдердің алдында қолданылады. a\) There is some milk in the fridge. b\) I want to buy some cheese. ► Біреуге **ұсыныс** жасағанда, әлде қандай да бір сұрақ қойғанда, some есімдігі қолданылады. a\) Would you like some coffee? b\) Can I have some cold water? **Any** есімдігі әдетте **болымсыз** және **сұраулы** сөйлемдерде қолданылады. a\) We didn\`t buy any flowers. b\) There isn\`t anybody at the door. ► **Болымды** сөйлемдерде **«кез келген»** деген мағынаны береді. a\) Anybody can do it. b\) May I play anything I like? **Many және Much есімдіктері** ► **Many** және **much** есімдіктері «**көп**» деген мағынаны білдіреді. **Many саналатын, much саналмайтын** зат есімдердің алдында қойылады. Олар әдетте **сұраулы және болымсыз** сөйлемдерде қолданылады. a\) Many people attended the meeting. b\) Do you spend much time on your homework? c\) There isn\`t much tea left. ► Many және much есімдіктері **very, rather, too, so және as, how** сөздерімен де [қолданылады]. There are **very many** illustrations in the magazine. Arman has **so many** friends in Astana. I have spent **too much** time on this translation. Кейбір **[болымды сөйлемдерде «much»]** **[орнына]** **a lot (of), lots (of), plenty (of), a good deal (of), a great deal (of)** қолданылады. **Many** есімдігінің **[орнына]** **a lot (of), lots (of), plenty (of)** қолдануға болады. We have **plenty of** time. (бізде көп уақыт бар) There are **a lot of** English books on the library. (кітапханада көп кітаптар бар) **(A) little және (A) few есімдіктері** +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **A few, few** | a\) Asem has been | Few және a few | | | here only two | есімдіктері | | | weeks, but she has | **саналатын** | | | already made **a | есімдермен | | | few friends.** - | қолданылады. | | | (Асемнің бұл жерге | | | | келгеніне екі апта | **A few -- | | | болса да оның | «бірнеше»** | | | бірнеше досы бар) | | | | | **Few -- «аз»** | | | b\) I feel sorry for | | | | her. She has **few | | | | friends**. (Оның аз | | | | досы бар). | | +=======================+=======================+=======================+ | **A little, little** | a\) I\`m very | Little, a little | | | pleased. I have **a | **саналмайтын** зат | | | little** money (Мен | есімдермен | | | өте қуаныштымын. | қолдыналды. | | | Менің біраз ақшам | | | | бар). | **A little -- | | | | «біраз»** деген | | | b\) I have **little | мағынаны білдіреді. | | | money**. - I don\`t | | | | even have enough | **Little** -- | | | money to buy some | «азғана, жеткіліксіз» | | | food. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ **Either және Neither есімдіктері** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Either есімдігі** | **Neither есімдігі** | +===================================+===================================+ | Either **«екеуінің біреуі»** деп | Neither есімдігі сөйлемде | | аударылады. | **болымсыздық** мағына береді. | | | | | a\) You may go by either road. | a\) Neither of the flowers is | | | good. | | b\) Either of the examples is | | | correct. | b\) We accepted neither offer. | | | | | **Either... or** **«немесе»** | **Neither... nor болымсыз** | | деген мағынаға сай келеді. | мағына береді. | | | | | a\) He is either in university | a\) Neither Erlan nor Rashid | | or in college | came to the meeting. | | | | | b\) I\`m not sure where he is | b\) Neither my husband nor I | | from. He is either Spanish or | liked this film. | | Italian. | | | | **Есте сақтаңыз!** - She hasn\`t | | **Есте сақтаңыз!** Either | seen this film yet. -- Ол мына | | **болымсыз сөйлемдерде** де | фильмді әлі көрген жоқ. - | | қолданылады. | **Neither have I** -- Мен де. | | | | | I haven\`t seen him either. -- | | | Мен де оны көрген емеспін. | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **All және Both есімдіктері** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **All есімдігі** | **Both есімдігі** | +===================================+===================================+ | All есімдігі «**барлығы**» деген | Both есімдігі тек **екі адамға, | | мағынада қолданылып, **саналатын | екі затқа** қатысты қолданылады. | | және саналмайтын** зат есімдермен | **«екеуі де»** деп аударылады. | | қолданылады. | | | | a\) **Both cats and dogs** are | | a\) All cars have wheels. | affectionate pets. | | | | | b\) All plants need water. | b\) **Both my brothers** live in | | | Astana. | | All есімдігі **we, you, they** | | | жіктеу есімдіктерімен | c\) He gave me **two books** | | қолданылады. | yesterday. I have read | | | **both**. | | a\) **They all** wore shorts. | | | (=All of them wore shorts.) | d**) Both of** these books belong | | | to my mother. | | b\) **We all** want to go to the | | | match. (=All of us want to go | e\) They **both** graduated from | | to the match.) | the University last year. = | | | Both of them graduated from the | | Есімдіктен кейін көмекші етістік | University last year. | | немесе модальді етістіктен сң | | | қолданылады. | Both **"to be" етістігінен | | | кейін** қолданылады. | | a\) We **have all** read this | | | article. | a\) You **are both** tight. | | | | | b\) You **must all** go there. | b\) They **were both** here. | | | | | **All everybody, everything | Есімдіктен кейін көмекші етістік | | есімдіктерінің орнына** қолданыла | немесе модальді етістіктен соң | | береді. | қолданылады. | | | | | a\) All were of the same opinion | a\) We **must both** go there. | | on this question. -- бұл | | | сұраққа барлығы бір ойды | b\) We **have both** been | | білдірді. | informed about it. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **Each (әрқайсысы) және Every (әрбір) есімдіктері** ►**Each** есімдігі **топтың әрбір** мүшесіне қатысты қолданылады: a\) Each student in our group has a Kazakh --English dictionary. Біздің топтағы әр студентте қазақ-ағылшын тілі сөздігі бар. b\) Each of us received a ticket to the concert. ►**Every** есімдігі **топқа қатысты** қолданылып «**барлығы**» деген мағыаны білдіреді: a\) Every citizen has to pay taxes. (барлық азаматтар салық төлеуі қажет) b\) I would like to visit every country in the world.