بررسی نقش منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید در توسعه اقتصادی شهر بم PDF

‫بررسی نقش منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید در توسعه اقتصادی شهر بم‬ ‫‪-1‬حجت اهلل شرفی‪-2‬هادی غنی زاده قاسم ابادی‪-3‬مسعود احمدی‬ ‫‪-1‬دانشیار بخش جغرافیا‪ ،‬دانشکده ادبیات و علوم انسانی‪ ،‬دانشگاه شهید باهنر کرمان‬...

‫بررسی نقش منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید در توسعه اقتصادی شهر بم‬ ‫‪-1‬حجت اهلل شرفی‪-2‬هادی غنی زاده قاسم ابادی‪-3‬مسعود احمدی‬ ‫‪-1‬دانشیار بخش جغرافیا‪ ،‬دانشکده ادبیات و علوم انسانی‪ ،‬دانشگاه شهید باهنر کرمان‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫‪( -2‬نویسنده مسئول) دانشجوی دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫‪ -3‬دانشجوی دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫چکیده‬ ‫مناطق ویژه اقتصادی ‪1‬بهعنوان ابزار سیاست گذاری برای تسهیل تجارت و آزادسازی مالی‪ ،‬افزایش بهرهبرداری از منابع و ترویج رشد‬ ‫اقتصادی و تغییرات ساختاری میباشد مبنای اصلی شکل گیری این نوع مناطق‪ ،‬اصل هزینه نسبی ریکاردو است که بر اساس آن‪،‬‬ ‫سیاستهای برونگرا‪ ،‬تجارت بین المللی‪ ،‬گسترش صادرات و درنهایت توسعه اقتصادی تجویزشده است‪.‬هدف پژوهش حاضر بررسی‬ ‫نقش منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید در توسعه اقتصادی شهر بم میباشد‪.‬روش تحقیق این پژوهش توصیفی – تحلیلی است‪.‬داده‬ ‫های پژوهش بوسیله پرسشنامه‪ ،‬اسناد دولتی‪ ،‬آمار نامه ها شده اند‪.‬جامعه آماری دربرگیرنده شهروندان شهر بم حجم نمونه با بهره‬ ‫گیری از روش کوکران ‪ 360‬نفر می باشند‪.‬روایی ابزار تحقیق(پرسشنامه) با بهره گیری از دیدگاه افراد متخصص و پایایی آن از طریق‬ ‫آلفای کرونباخ با ضریب ‪ 0/84‬تأیید شد‪.‬در تحلیل داده های پرسشنامه در نرم افزار ‪ Spss‬با استفاده از آزمون ‪ T‬تی دو نمونه وابسته‬ ‫‪1 Special Economic Zone‬‬ ‫صورت گرفته است‪.‬نتایج حاصل از آزمون ‪T.test‬در شهر بم نشان میدهد که شاخصهای اشتغال و درآمد(‪ ،)2/98‬سرمایه‪-‬‬ ‫گذاری(‪ ،)2/87‬از حد مطلوب پایینتر بوده و میانگین کمتری را به خود اختصاص دادهاند‪.‬‬ ‫کلمالت کلیدی‪ :‬منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید‪ ،‬توسعه اقتصادی‪ ،‬شهربم‬ ‫مقدمه و هدف‬ ‫منطقه ویژه اقتصادی یک منطقه جغرافیایی است که قوانین اقتصادی حاکم بر آن نسبت به قوانین معمولی و یا ملی کشور در جهت‬ ‫گرایش به بازار آزاد است قوانین سراسری کشور ممکن است در داخل یک منطقه ویژه اقتصادی به حالت تعلیق درآید(احیایی‪:1390 ،‬‬ ‫‪..)10‬مناطق ویژه اقتصادی بهعنوان ابزار سیاستگذاری برای تسهیل تجارت و آزادسازی مالی‪ ،‬افزایش بهرهبرداری از منابع و ترویج‬ ‫رشد اقتصادی و تغییرات ساختاری میباشد)‪. (Chaudhuri and Yabuuchi, 2010: 779‬هدف اصلی ایجاد این مناطق‬ ‫پشتیبانی از تولید‪ ،‬تأمین کاال برای مصرف داخلی‪ ،‬توسعه صادرات‪ ،‬ایجاد تحرک در اقتصاد منطقهای‪ ،‬تأمین نیازهای وارداتی مناطق و‬ ‫به معنای عام توسعه اقتصادی منطقه و کشور است‪.‬ارزیابی این مناطق عمدتاٌ بر پایه چهار هدف اساسی و در راستای عملکرد صادراتی‬ ‫آنها انجام میشود که اهم این اهداف‪ )1:‬جذب سرمایهگذاری خارجی‪ )2 ،‬انتقال‪ ،‬دریافت‪ ،‬و ارتقای فنآوری‪ )3‬کسب درآمد‪ )4‬ایجاد‬ ‫اشتغال (دربان آستانه و همکاران‪.)112 :1394 ،‬‬ ‫توسعه شهرها باید بر اساس تولید‪ ،‬سرمایهگذاری‪ ،‬پتانسیل منابع ‪ ،‬توجه به ویژگیهای جغرافیایی‪ ،‬جمعیت شناختی و سایر ویژگیها‬ ‫تحقق بپذیرد)‪.(Beliakov and Kapustkina,2016: 1425‬بنابراین اجرای یک برنامه و یک پروژه اقتصادی مثل مناطق‬ ‫ویژه اقتصادی‪ ،‬مزایا و پیامد های گوناگونی در ابعاد مختلف اقتصادی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و‪...‬دارد و روابط این ابعاد چندگانه‪ ،‬بایستی‬ ‫بهصورت درهمتنیده و سیستمی موردمطالعه و بررسی قرار بگیرند‪.‬زیرا بر اساس برداشت مرکزی نگرش سیستمی‪ ،‬بسیاری از پدیدهها‪،‬‬ ‫چه اجتماعی یا اقتصادی باشند و چه هویتی بیولوژیکی یا کالبدی داشته باشند‪ ،‬را میتوان به شکل مفیدی بهعنوان نظامهای پیچیدهای‬ ‫در نظر گرفت که متقابال بر روی همدیگر تأثیر میگذارند( فروزان و آذرنوش‪.)153 :1402،‬شهرهایی که تحت تأثیر نیروها و عوامل‬ ‫گوناگونی بهمانند مناطق آزاد یا مناطق ویژه اقتصادی شکلگرفتهاند؛ شهرهایی هستند با تحوالت اجتماعی‪ ،‬جابهجاییهای جمعیتی‪،‬‬ ‫تغییرات اقتصادی و نوآوریهای فن شناختی‪ ،‬دگرگون میشوند‪.‬با افزایش جمعیت نیز فعالیت و سرمایهگذاری بهشدت توسعه مییابد‬ ‫و نظام و سازمان کالبدی شهرها دستخوش تغییرات اساسی میشود‪(.‬سعیدنیا‪.)19 : 1378،‬‬ ‫منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید‪ ،‬باهدف ایجاد و توسعه زمینههای الزم برای فعالیتهای کارآمد صنعتی‪ ،‬جذب فناوریهای نوین و‬ ‫افزایش زمینههای اشتغال از طریق جلب و هدایت سرمایه گذاری داخلی و خارجی در دهه فجر سال ‪ ،1376‬طبق تصویبنامه شماره‬ ‫‪/59479‬ت ‪18283‬ک مورخه ‪ 1376/4/30‬هیات وزیران در مساحتی بالغبر ‪ 1000‬هکتار تأسیس شد‪.‬درسالهای اخیر نیز حدود ‪4000‬‬ ‫هکتار بهعنوان طرح توسعه مجموعه از سمت شرق به تصویب رسید‪.‬این منطقه در ‪ 10‬کیلومتری شرق شهرستان بم به مساحت ‪1000‬‬ ‫هکتار قرارگرفته است‪.‬از اولین اثرات منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید افزایش نرخ اشتغال میباشد‪.‬در حال حاضر میزان اشتغال ارگ‬ ‫جدید بیش از ده هزار نفر میباشد(خبرگزاری فارس‪.)1402 ،‬‬ ‫در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوال هستیم‪:‬‬ ‫آیا بین ایجاد و توسعه منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید و توسعه اقتصادی شهر بم رابطه معناداری وجود دارد‪.‬؟‬ ‫تئوري و پیشینه تحقیق‬ ‫منطقه ویژه اقتصادی (‪ :)SEZ‬بهعنوان یک قلمرو خارجی در یک کشور با قوانین ویژهای برای تسهیل سرمایهگذاری مستقیم خارجی‬ ‫(‪ ) FDI‬برای تولید صادرات گرا‪ ،‬و برای اهداف وظایف تجاری و قوانین گمرکی تعریف میشود‪.‬این مناطق در مناطق جغرافیایی‬ ‫هستند که قوانین اقتصادی متفاوت از یک قوانین اقتصادی معمول کشور برخوردار هستند‪.‬نهادهای مختلف اقتصادی و بخشهای‬ ‫دولتی روشهای متفاوتی برای تعریف آن داشتهاند (‪.)Devadas & vaibhav, 2011 : 53‬مناطق ویژه اقتصادی عبارت است‬ ‫از محدوده جغرافیایی مشخص در مبادی ورودی یا داخل یک کشور که در آن بهمنظور پشتیبانی از تولید و تأمین کاال برای مصارف‬ ‫داخلی‪ ،‬توسعه صادرات‪ ،‬ایجاد تحرک در اقتصاد منطقهای‪ ،‬تأمین کلیه نیازهای وارداتی صنایع و جامعه فارغ از شمول مقررات اداری‬ ‫حاکم بر گمرکات کشور میشود ‪.‬در این مناطق محدودیت زمانی برای نگهداری از کاال و محدودیت خرید ارز وجود نداشته و تحت‬ ‫شرایط مطمئن و آزاد توسط فروشندگان و تولیدکنندگان خارجی و شرکاء داخلی آنها تولید و تجارت صورت میگیرد تا پس از تولید‬ ‫ثانویه‪ ،‬پردازش یا حتی ترانزیت آماده صدور به سرزمین اصلی یا دیگر کشورها با سادهترین تشریفات و در کمترین زمان شود‬ ‫(‪.)wang,2013: 5‬‬ ‫توسعه ازنظر لغوی به معنی فراخی و وسعت است و در فرهنگ و بستر به فرایند رشد‪ ،‬افتراق و تطور طبیعی یک نظام طی تحوالتی‬ ‫از حالتی ناقص به وضعیتی کاملتر تعریفشده است( ملکی‪.)36 :1390 ،‬این مفهوم از مفاهیم عمده و چالشبرانگیز برای بشریت‬ ‫است که صورت رقابتی آن برای دستیابی به معیارهای استاندارد زندگی از ابتدای قرن بیستم نمود یافته و بعد از جنگ جهانی دوم‪،‬‬ ‫در مباحث علمی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬کشوری و مناسبات و مسائل بینالمللی جایگاه ویژه پیداکرده است(ملکی و دامنباغ‪،‬‬ ‫‪.)36 :1392‬‬ ‫بهعبارتیدیگر واژه توسعه یک مفهوم نسبی است‪ ،‬بهتبع شرایط زمانی و مکانی و تحوالت پدید آمده ناشی از تکنولوژی و‪...‬از آن‬ ‫تفسیر و برداشتهای متعددی صورت میگردد‪.‬اما آنچه همگان بر آن صحه میگذارند این است که‪ :‬توسعه فرآیندی است زمانمند‬ ‫که طی آن تغییرات اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬زیربنایی‪ ،‬رفاهی و ‪...‬بهمنظور بهبود وضعیت ترقی‪ ،‬خوشبختی‪ ،‬ارتقاء بهداشت‪،‬‬ ‫ارتقاء تحصیالت و ‪...‬برای همه اقشار جامعه ایجاد میکند( مرصوصی و بهرامی‪.)3: 1390 ،‬‬ ‫واژه توسععه شعهری با عمری به درازای یک قرن‪ ،‬واژه جدیدی نیسعت و بهعنوان مفهوم جدیدی از توسععه در آ از قرن بیسعتم رای‬ ‫شعد‪.‬رشعد جمعیت شعهرنشعین پس از انقالع صعنعتی‪ ،‬تعداد شعهرها و مشعکالت کوچک و بزرا و پیدا و پنهان آنها در تولد این واژه‬ ‫تأثیر زیادی داشته است‪.‬این واژه به شیوه خاصی از تغییر محیط شهری اطالق شده است که بر اساس تخریب و نوسازی بخشهای‬ ‫قدیمی شععهر و ت ولید صععنعتی انبوه و همگون اماکن شععهری و تأسععیسععات تخصععصععی مبتنی بوده اسععت(عزیزی‪.)30 :1381 ،‬نفوذ‬ ‫جمعیتی فراتر از ظرفیت تحمل شعهر روزبهروز باعث توسععه بیشعتر آن شعده و بهمراتب هرلحظه بر مشعکالت آن خواهد افزود و در‬ ‫این سعیر توسععه شعهری تغییرات زیادی در کاربریهای زمین‪ ،‬میزان تراکم‪ ،‬نحوه و میزان تولید‪ ،‬میزان مصعرف‪ ،‬مقدار زباله‪ ،‬نو و‬ ‫تعداد وسعایل نقلیه‪ ،‬حجم آلودگیهای گوناگون و ‪...‬دادهشعده و در پایان از شعهر محیطی فاقد آسعایش روحی روانی و جسعمی می‬ ‫سعازد‪.‬تبدیل توسععه افقی به توسععه عمودی و ایجاد آسعمانخراشها‪ ،‬چشعماندازهای زیبای محیط شعهری را از بین میبرد و صعداهای‬ ‫خارج از ظرفیت تحمل و دود و بوی حاصععل از کارکردهای شععهری‪ ،‬کمکم انسععان طالب رفاه و آسععایش را از شععهر فراری میدهد و‬ ‫رهسپار حومههای شهر میسازد که این نیز سرآ از ناپایداری دیگری میباشد(موالیی‪.)65 :1398،‬‬ ‫نانگ یو‪ 2‬و دونینگان‪ ،)2012( 3‬در مقاله خود با عنوان" مدلسازی الگوهای رشد شهری با استفاده از رگرسیون لجستیک‪،‬دگرگونی‬ ‫در تغییرات کاربری و پوش زمین را بر اساس تعداد و نو فعالیت انسانی مؤثر در آن موردبررسی قرار دادهاند ‪.‬محاسبه و برآورد‬ ‫متغیرها در محیط ‪ GIS‬انجام گرفت و سپس از نرمافزار ‪ SPSS‬جهت کشف و ارزیابی ارتباط بین رشد شهری و نیروها و فاکتورهای‬ ‫‪2Nang Yu‬‬ ‫‪3 Doningen‬‬ ‫مؤثر و فعال در توسعه شهری استفاده گردید ‪.‬نقشههای بهدستآمده از مدل مذکور نشانگر آن است نه مدل مذکور در پیشبینی و‬ ‫تخمین رشد شهری در مقیاس استانی عملکرد مناسب دارد‪.‬‬ ‫وانگ‪ )2013(4‬به بررسی نقش اقتصادی مناطق ویژه اقتصادی بر اقتصاد چین طی سالهای ‪1978‬تا‪ 2007‬پرداخت ‪.‬نتای مطالعه او‬ ‫نشان داد که توسعه این مناطق اقتصادی باعث افزایش سرانه سرمایهگذاری خارجی و بهبود نرخ بهرهوری کل به میزان‪ 0/6‬شده‬ ‫است ‪.‬به اعتقاد او مناطق ویژه اقتصادی عالوه برجذع سرمایه و بهبود بهرهوری نقش مؤثری در انتقال فنآوری نیز دارند‪.‬‬ ‫زینگ‪ 5‬و همکاران(‪ )2016‬در مقالهای تحت عنوان توسعه مناطق اقتصادی و رشد محلی( مطالعه موردی استان گوانگدونگ چین‬ ‫انجام داده اند به این نتیجه رسیدن که منطقه ویژه اقتصادی استان گوانگدونگ که یک منطقه توسعهیافته در جنوع کشور چین‬ ‫میباشد؛ تأثیرات مثبتی بر اقتصاد محلی داشته است‪.‬‬ ‫قالیباف و کرمی(‪ )1390‬در مقالهای با موضعو توسععه منطقهای در مناطق شعمال ربی) مطالعه موردی منطقه آزاد ارس (پس از‬ ‫واکاوی امکانات و پتانسعیلهای منطقه شعمال رع به این نتیجه رسعیدند که منطقه مذکور با توجه به قابلیتهایی چون نزدیکی به‬ ‫کشعورهای مشعترکالمنافع‪ ،‬نزدیکی به جاده ابریشعم و همچنین نزدیکی به بزراترین دریاچه جهان‪ ،‬توان تبدیل به منطقه ارتباطی‬ ‫قدرتمند بین کشورهای منطقه و اروپا را دارد‪.‬‬ ‫بذرافشعان و محمدینیا( ‪ )1392‬در مقالهای تحت عنوان تحلیل پیامدهای ایجاد مناطق ویژه اقتصعادی بر توسععه اقتصعادی روسعتاها‬ ‫مورد شعناسعی‪ :‬بخش عسعلویه شعهرسعتان کنگان انجام دادهاند که نتای حاصعل از تحقیق نشعان میدهد منطقه ویژه اقتصعادی انرژی‬ ‫پارس در ایجاد اشتغال‪ ،‬افزایش فرصتهای شغلی و ماندگاری جمعیت در روستاهای پیرامونش موفق عمل کرده‪ ،‬اما در افزایش ارائه‬ ‫نهادهها و خدمات رفاهی در روستاها موفق نبوده است‪.‬‬ ‫مواد و روشها‬ ‫‪4 Wang‬‬ ‫‪5Zheng‬‬ ‫روند کلی حاکم بر پژوهش حاضر شامل دو بخش میباشد‪ :‬مطالعات کتابخانهای و میدانی و روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر روشهای‬ ‫تجزیهوتحلیل آماری میباشد‪.‬‬ ‫الف) روش کتابخانهای و اسنادی‪ :‬از این روش بهمنظور دستیابی مبانی کلی پژوهش که شامل مباحثی مانند تعاریف و مفاهیم‬ ‫کلیدی و عملیاتی‪ ،‬پیشینه پژوهش‪ ،‬ضرورت و اهمیت پژوهش در سطح کالن‪ ،‬تشریح کاربردها‪ ،‬طرح شاخصها و متغیرها و دیدگاههای‬ ‫نظری پژوهش میباشد؛ استفاده گردیده است‪.‬ابزارهای مورداستفاده در این روش‪ ،‬تهیه فیش برای گردآوری اطالعات بوده است‪.‬‬ ‫ب) روش میدانی‪ :‬این روش تهیه و تدوین پرسشنامه‪ ،‬تهیه چکلیستهای تخصصی‪ ،‬مشاهده و برداشتهای ویژه را شامل میگردد‪.‬‬ ‫در حقیقت استفاده از پرسشنامه برای بحث سنجش وضعیت اقتصادی شهروندان بم ‪ ،‬بعد از تأسیس منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید‬ ‫میباشد‪.‬‬ ‫نتايج و بحث‬ ‫جدول فراوانی‪ ،‬درصد و درصد تجمعی وضعیت جنسیت پاسخگویان را نشان می دهد‪.‬‬ ‫جدول شماره‪ -1‬وضعیت جنسیت پاسخگویان‬ ‫جنسیت‬ ‫فراوانی‬ ‫درصد‬ ‫درصد تجمعی‬ ‫مرد‬ ‫‪226‬‬ ‫‪62/8‬‬ ‫‪62/58‬‬ ‫زن‬ ‫‪134‬‬ ‫‪37/2‬‬ ‫‪100‬‬ ‫جمع‬ ‫‪360‬‬ ‫‪100‬‬ ‫یکی اهداف ایجاد منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید‪ ،‬اشتغال و بهبود درآمد شهروندان می باشد‪.‬که با سرمایه گذاری در بخش صنعت‪،‬‬ ‫خدمات و بازرگانی بتواند زمینه شغل های متنوع و پایدار را فراهم آورد‪.‬نتایج حاصل از تحقیق در شهر بم نشان میدهد که شاخصهای‬ ‫مشاغل داللی و واسطه گری(‪ ،)3/13‬افزایش قیمت زمین(‪ ،)3/87‬افزایش قیمت مسکن(‪ )3/40‬و افزایش بورس بازی زمین و‬ ‫مسکن(‪ ) 3/34‬از حد مطلوب باالتر بوده و میانگین بیشتری را به خود اختصاص دادهاند‪.‬و در مقابل شاخصهای اشتغال در بخش‬ ‫بارزگانی(‪ ،)2/42‬ایجاد مشاغل جدید( ‪ ،)2/94‬ایجاد مشاغل مولد و دائمی(‪ ،)2/58‬کاهش میزان بیکاری(‪ ،)2/23‬اشتغال برای زنان(‪،)2/54‬‬ ‫افزایش میزان درآمد(‪ ،)2/73‬افزایش میزان قدرت خرید مردم(‪ )2/50‬و رشد تورم در سطح شهر بم(‪ )2/36‬از حد مطلوب پایینتر بوده و‬ ‫میانگین کمتری را به خود اختصاص دادهاند‪.‬‬ ‫جدول شماره‪ -2‬بررسی گویههای وضعیت اشتغال و درآمد‬ ‫مولفه‬ ‫شهر بم‬ ‫خیلی زیاد‬ ‫تا حدودی‬ ‫خیلی کم‬ ‫میانگین‬ ‫شاخص‬ ‫زیاد‬ ‫کم‬ ‫‪2/42‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪31/4‬‬ ‫‪36/4‬‬ ‫‪15/3‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫میزان اشتغال در بخش بارزگانی‬ ‫‪2/94‬‬ ‫‪6/4‬‬ ‫‪21/7‬‬ ‫‪40/6‬‬ ‫‪22/8‬‬ ‫‪8/6‬‬ ‫مشا ل جدید‬ ‫‪2/58‬‬ ‫‪5/3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪33/6‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪21/1‬‬ ‫ایجاد مشا ل مولد و دائمی‬ ‫‪2/23‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪12/8‬‬ ‫‪22/2‬‬ ‫‪33/3‬‬ ‫‪29/7‬‬ ‫کاهش میزان بیکاری‬ ‫‪2/54‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪11/9‬‬ ‫‪33/1‬‬ ‫‪32/5‬‬ ‫‪17/5‬‬ ‫اشتغال برای زنان‬ ‫‪3/13‬‬ ‫‪15/6‬‬ ‫‪22/2‬‬ ‫‪34/4‬‬ ‫‪16/1‬‬ ‫‪11/7‬‬ ‫ایجاد مشا ل داللی و واسطه گری‬ ‫‪3/87‬‬ ‫‪27/8‬‬ ‫‪34/7‬‬ ‫‪24/2‬‬ ‫‪10/3‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫افزایش قیمت زمین‬ ‫‪3/40‬‬ ‫‪21/4‬‬ ‫‪26/4‬‬ ‫‪29/4‬‬ ‫‪16/7‬‬ ‫‪6/1‬‬ ‫افزایش قیمت مسکن‬ ‫‪3/34‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫‪13/1‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪25/6‬‬ ‫‪28/9‬‬ ‫افزایش بورس بازی زمین و مسکن‬ ‫‪2/73‬‬ ‫‪4/7‬‬ ‫‪16/7‬‬ ‫‪37/8‬‬ ‫‪29/4‬‬ ‫‪11/4‬‬ ‫افزایش میزان درآمد‬ ‫‪2/50‬‬ ‫‪0/6‬‬ ‫‪12/8‬‬ ‫‪37/5‬‬ ‫‪34/4‬‬ ‫‪14/7‬‬ ‫افزایش میزان قدرت خرید مردم‬ ‫‪2/36‬‬ ‫‪0/3‬‬ ‫‪6/1‬‬ ‫‪32/5‬‬ ‫‪39/2‬‬ ‫‪21/9‬‬ ‫رشد تورم در سطح‬ ‫میزان اشتغال در منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید نشان می دهد؛ که میزان اشتغال در آغاز فعالیت از منطقه ارگ جدید‪ 200‬نفر بوده‬ ‫است و در سال های اخیر باتوجه شرایط سیاسی حاکم بر کشور میزان فعالیتهای منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید افزایش یافته که‬ ‫نتیجه آن باعث اشتغال ‪11000‬نفر در سال‪ 1396‬شده است (شرکت عمران ارگ جدید‪.)1402 ،‬‬ ‫شکل شماره‪ -1‬نمودار وضعیت اشتغال منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪10000‬‬ ‫‪8000‬‬ ‫‪6000‬‬ ‫‪4000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1390‬‬ ‫‪1395‬‬ ‫‪1400‬‬ ‫نتایج حاصل از تحقیق در شهر بم نشان میدهد که شاخصهای افزایش و رونق بازار(‪ ،)3/35‬سرمایه گذاری بخش خصوصی( ‪،)3/17‬‬ ‫سرمایه گذاری بخش دولتی( ‪ )3/72‬و میزان سرمایه گذاری خارجی (‪ )3/7‬از حد مطلوب باالتر بوده و میانگین بیشتری را به خود‬ ‫اختصاص دادهاند‪.‬و در مقابل شاخصهای خدمات مالی و اعتباری بانکها(‪ ،)2/07‬میزان پس انداز(‪ )2/24‬و توسعه اقتصادی(‪ )2/60‬از‬ ‫حد مطلوب پایینتر بوده و میانگین کمتری را به خود اختصاص دادهاند‪.‬‬ ‫جدول شماره‪ -3‬بررسی گویههای سرمایه گذاری‬ ‫شهر بم‬ ‫مولفه‬ ‫خیلی زیاد‬ ‫تا حدودی‬ ‫خیلی کم‬ ‫میانگین‬ ‫شاخص‬ ‫زیاد‬ ‫کم‬ ‫‪3/35‬‬ ‫‪9/5‬‬ ‫‪31/5‬‬ ‫‪47/5‬‬ ‫‪7/5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫افزایش و رونق بازار‬  ‫‪3/17‬‬ ‫‪9/5‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪36/5‬‬ ‫‪20/5‬‬ ‫‪11/5‬‬ ‫سرمایه گذاری بخش خصوصی‬ ‫‪3/72‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪26/5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫سرمایه گذاری بخش دولتی‬ ‫‪3/7‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪28/5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3/5‬‬ ‫میزان سرمایه گذاری خارجی‬ ‫‪2/07‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪7/5‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪24/5‬‬ ‫‪39/5‬‬ ‫خدمات مالی و اعتباری بانکها‬ ‫‪2/24‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪8/5‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪27‬‬ ‫میزان پس انداز‬ ‫‪2/60‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪30/5‬‬ ‫‪14/5‬‬ ‫توسعه اقتصادی‬ ‫از دیدگاه جغرافیایی سیاست گذاری ها و تصمیم سازی ها و پیامد های اجرایی آنها در تحول و دگرگونی مکان ها و آفرینش چشم‬ ‫اندازها نقش بسزایی دارند‪.‬به سخن دیگر‪ ،‬جغرافیا مناسبات و دگرگونی مکان ها را بررسی می کند‪.‬در این زمینه چنین گفته می شود‬ ‫که ساختارهای گوناگون اجتماعی و اقتصادی‪ ،‬پیامد های گوناگون جغرافیایی به بار می آورد‪.‬منطقه ویژه اقتصادی یک منطقه‬ ‫جغرافیایی است که قوانین اقتصادی حاکم بر آن نسبت به قوانین معمولی و یا ملی کشور در جهت گرایش به بازار آزاد است قوانین‬ ‫سراسری کشور ممکن است در داخل یک منطقه ویژه اقتصادی به حالت تعلیق درآید‪.‬منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید درشهرستان بم‬ ‫در سال ‪ 1376‬با هدف جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی‪ ،‬توسعه ترانزیت‪ ،‬ایجاد اشتغال‪ ،‬محرومیت زدایی و در نهایت رشد و توسعه‬ ‫شهرستان ایجاد گردید‪.‬ای ن پژوهش با هدف بررسی نقش منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید بر تو سعه اقتصادی شهر بم انجام گرفته‬ ‫است‪.‬نتایج حاصل از آزمون رگرسیون در شهر بم نشان میدهد که شاخصهای اشتغال و درآمد(‪ ،)2/98‬سرمایهگذاری(‪ ،)2/87‬از حد‬ ‫مطلوب پایینتر بوده و میانگین کمتری را به خود اختصاص دادهاند‪.‬به طور کلی منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید نقش بیشتری در‬ ‫توسعه شهر بم نسبت به سایر شهرستانهای شرق استان کرمان دارد‪.‬از جمله دالیلی که باعث شده است ؛ که شهر بم بیشترین تأثیر‬ ‫را بپذیرد این است که شهر بم به عنوان مرکز شرق استان کرمان بیشترین فعالیتها و خدمات را در خود جای داده است‪.‬لذا از این رو‬ ‫کارکنان منطقه ویژه اقتصادی بیشتر در شهر بم ساکن هستند و این سکونت به خودی خود باعث افزایش درآمد‪ ،‬سرمایه گذاری‪،‬‬ ‫گسترش زیر ساختها و خدمات در این شهر شده است‪.‬‬ ‫منابع‬ ‫‪.1‬احیایی‪،‬الدن ‪ ،‬بررسی مناطق ویژه اقتصادی جهان شنزن‪ ،‬هفته نامه مناطق آزاد‪ ،‬شماره‪.1390 ،221‬‬ ‫‪.2‬دربانآستانه‪،‬علیرضا‪،‬توکلی نغمعه‪،‬مصطفی‪،‬تلخاب‪،‬امیر‪ ،‬بررسی نقش منطقهای ویژه اقتصادی در توسعه نواحی روستایی(‬ ‫مطالعه موردی‪ :‬منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان‪-‬استان قم)‪ ،‬فصلنامه برنامه ریزی منطقهای‪ ،‬سال‪ ،5‬شماره‪.1391 ،20‬‬ ‫‪.3‬فروزان‪ ،‬مجید و آذرنوش ‪ ،‬انصاری‪ ،‬طراحی مدل موفقیت و کارایی مناطق ویژه اقتصادی با تمرکز بر رفتار صاادراتی‪ ،‬مجله‬ ‫مطالعات رفتار مصرف کننده‪ ،‬دوره ‪ ،10‬شماره‪.1402 ،1‬‬ ‫‪.4‬خبرگذاری فارس‪.1402،‬‬ ‫‪.5‬ملکی‪ ،‬سعید‪ ،‬تبیین شاخصهای پایدار در مناطق شهری با رویکرد توسعه پایدار‪ ،‬نمونه موردی شهر ایالم‪ ،‬نشریه جغرافیا و‬ ‫برنامهریزی‪ ،‬شماره ‪.1390 ،26‬‬ ‫‪.6‬ملکی‪ ،‬سعید‪ ،‬دامن داغ‪ ،‬صیفه‪ ،‬ارزیابی شاخص های توسعه پایدار شهری با تاکید بر شاخص های اجتماعی‪ ،‬کالبدی و خدمات‬ ‫شهری(مطالعه موردی‪ :‬مناطق هشتگانه شهر اهواز)‪ ،‬فصلنامه علمی مطالعات ساختار و کارکرد شهری‪ ،‬دوره‪ ،1‬شماره‪،3‬‬ ‫‪.1392‬‬ ‫مرصوصی‪ ،‬نفیسه‪ ،‬بهرامی‪،‬رحمت اهلل‪ ،‬توسعه پایدار شهری‪ ،‬انتشارات پیام نور‪.1390 ،‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫‪.8‬عزیزی‪ ،‬علی‪ ،‬تحلیل و ارزیابی توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم اطالعات جغرافیایی)‪ ،(GIS‬پایاننامه کارشناسی‬ ‫ارشد‪ ،‬دانشگاه سیستان و بلوچستان‪.1381 ،‬‬ ‫‪.9‬موالیی‪ ،‬اصغر‪ ،‬توسعه فضای زیر سطحی شهری‪ ،‬راهبردی نوی ن در توسعه شهری‪ ،‬نشریه مطالعات ساختار و کارکرد شهری‪،‬‬ ‫دوره‪ ،6‬شماره‪.1398 ،18‬‬ ‫‪.10‬بذرافشان‪،‬جواد‪ ،‬محمدنیا‪،‬طیبه‪ ،‬تحلیل پیامدهای ایجاد مناطق ویژه اقتصادی بر توسعه اقتصادی روستاها مورد شناسی‪ :‬بخش‬ ‫عسلویه شهرستان کنگان‪ ،‬نشریه جغرافیا و آمایش شهری‪ -‬منطقهای‪ ،‬دوره‪ ،3‬شماره‪.1392 ،6‬‬ ‫‪.11‬قالبیاف‪،‬محمد باقر ‪،‬کرمی‪،‬مهرداد‪ ،‬توسعه منطقهای در نواحی مرزی شمال غربی ایران( نمونه موردی‪ :‬منطقه آزاد تجاری‪-‬‬ ‫صنعتی ارس)‪ ،‬مجله راهبرد یاس‪ ،‬دروه‪ ،15‬شماره‪.1390 ،3‬‬ ‫‪12. Chaudhuri, s, yabuuchi, sh, Formation of special economic zone, liberalized FDI policy and agricultural‬‬ ‫‪productivity, International Review of Economics, Volume 19, Issue 4, Pages 779-788,2010.‬‬ ‫‪13. Beliakov, s; kapustkina, A, Analysis of Performance Indicators of Functioning of Territories with Special‬‬ ‫‪Economic Status in the Russian Federation, Procedia Engineering, Volume 165, Pages 1424-1429, 2016.‬‬ 14. Devadas, V, Vaibhav, G, Planning for Special Economic Zone: A Regional Perspective, Institute of Town Planners, India Journal 8 - 2, 53 - 58, April - June 2011, 2011. 15. Wang, J,The economic impact of Special Economic Zones: Evidence from,2013. 16. Yu, Nong, Qingyun, DU ,UrbanGrowth Pattern Modeling Using Logistic Regression, Geo-spatial Information Science14(1), 2012. 17. Zheng, G, barbieri, E, di tommaso, M, zhang, I, Development zones and local economic growth: zooming in on the Chinese case, China Economic Review, Volume 38, Pages 238-249, 2016.