In de Toekomst Wel Naar School? PDF

**In de toekomst wel naar school?** Abebe Moliso en zijn vrouw hebben een klein boerenbedrijfje in het Ethiopische Hoogland. Samen hebben ze acht kinderen. 'Vroeger lag mijn land er slecht bij,' vertelt Abebe. 'De vruchtbare bovenlaag was door de vele regenbuien weggespoeld, waardoor de gewassen sl...

**In de toekomst wel naar school?** Abebe Moliso en zijn vrouw hebben een klein boerenbedrijfje in het Ethiopische Hoogland. Samen hebben ze acht kinderen. 'Vroeger lag mijn land er slecht bij,' vertelt Abebe. 'De vruchtbare bovenlaag was door de vele regenbuien weggespoeld, waardoor de gewassen slecht groeiden. Onze regering en internationale hulporganisaties helpen ons nu om de bodem beter vast te houden. Ook leren we nieuwe groenten en fruit verbouwen, zoals erwten, uien, wortelen, limoen en mango. Van het geld dat we overhouden van de verkoop op de lokale markt, kunnen onze kinderen in de toekomst naar school gaan.' Afbeelding met buitenshuis, gras, hemel, plant Automatisch gegenereerde beschrijving **Figuur 1.12** **Abebe Moliso bewerkt zijn land met een van zijn dochters.** **Groene honger** ► Volgens experts heeft het groene en regenrijke Ethiopië de meeste mogelijkheden voor landbouw van heel Noordoost-Afrika (figuur 1.13). Toch is ongeveer een vijfde van de 115 miljoen Ethiopiërs ondervoed. 'Groene honger' noemen ze dat. In hoeverre spelen de gebiedskenmerken van Ethiopië een rol in het gebrek aan voedsel?  **Figuur 1.13** **Het grootste deel van Ethiopië is groen, vruchtbaar en bergachtig.** **Ligging en bevolking** ► Ethiopië is een landlocked country in Oost-Afrika (figuur 1.14). Dat betekent dat zeehavens alleen te bereiken zijn via de buurlanden Eritrea, Djibouti of Somalië. De meeste landbouwproducten hebben er dan al een lange reis per goederentrein of vrachtwagen op zitten door het bergachtige Ethiopië. Alleen voor gewassen die niet zo lang houdbaar zijn, geldt dit niet: die gaan in gekoelde containers per vliegtuig naar het buitenland. **Figuur 1.14** **Ethiopië.** In Addis Abeba rijdt de eerste lightrail van Afrika (figuur 1.15), maar buiten de Ethiopische hoofdstad is de infrastructuur slecht. Hoewel daar hard aan gewerkt wordt, zijn er nog maar een paar geasfalteerde hoofdwegen in Ethiopië en is er maar één spoorlijn. Een tweede spoorlijn is nog in aanbouw (figuur 1.14).  **Figuur 1.15** **De moderne lightrail in Addis Abeba.** Veel gebieden zijn nog niet aangesloten op het hoofdwegenen spoornetwerk. Dit geldt ook voor een groot deel van het dichtbevolkte en vruchtbare Ethiopische Hoogland (figuur 1.16 en 1.17). De onverharde wegen in deze gebieden zijn vaak smal, bochtig en slecht onderhouden. Belangrijke voorzieningen als scholen, ziekenhuizen en markten om de oogst te verkopen of voedsel te kopen zijn daardoor voor veel mensen moeilijk bereikbaar. Afbeelding met tekst, kaart, atlas, diagram Automatisch gegenereerde beschrijving **Figuur 1.16** **Reliëf in Ethiopië.**  **Figuur 1.17** **Bevolkingsdichtheid in Ethiopië.** **Natuurlijke omgeving** ► De landschappen in Ethiopië verschillen sterk van elkaar. Het regenrijke Ethiopische Hoogland is de watertoren van Oost-Afrika. De Blauwe Nijl is een van de vele rivieren die hier ontspringt (figuur 1.18). Rondom het Ethiopische Hoogland is het droger. Hier vind je savannes en steppes (figuur 1.19). Bijzonder in het landschap is verder de Oost-Afrikaanse slenk die het Ethiopische Hoogland doormidden snijdt. Deze aardbevingsgevoelige vallei maakt het aanleggen van goede infrastructuur nog kostbaarder en ingewikkelder. Afbeelding met buitenshuis, hemel, Waterbronnen, natuur Automatisch gegenereerde beschrijving **Figuur 1.18** **De watervallen van de Blauwe Nijl zijn een toeristische trekpleister.**  **Figuur 1.19** **Op weg naar de lokale markt in het droge zuiden van Ethiopië om graan te verkopen.** De grote, hooggelegen delen van Ethiopië hebben een relatief koel klimaat. De gemiddelde dagtemperatuur is hier zelden hoger dan 20 °C. In Ethiopië geldt: hoe lager het landschap, hoe hoger de temperatuur met als absolute uitschieter de Danakildepressie in het noordoosten. In dit laaggelegen gebied ligt de dagtemperatuur vaak rond de 35 °C met regelmatig uitschieters tot 50 °C. Waar de temperatuur het hele jaar ongeveer gelijk blijft, geldt dat niet voor de neerslag. De schommelingen in de hoeveelheid neerslag in een jaar, het neerslagregiem , zijn groot (figuur 1.20). Ook de neerslagverdeling over het land is ongelijk (figuur 1.21). **Figuur 1.20** **Klimaatdiagram van Addis Abeba.** **Landbouw en klimaat** ► In Ethiopië heet de kleine regentijd van februari tot mei de belg, de grote regentijd van juni tot september de kiremt en de droge tijd de bega. Voor de Ethiopische boer is het belangrijk dat de natte groeimaanden worden gevolgd door perioden van droogte, waarin de gewassen kunnen rijpen en worden geoogst. Blijven de regens van de kiremt uit, dan komt de Ethiopische voedselvoorziening  direct in gevaar. De hoeveelheid van en het moment waarop de neerslag valt, bepaalt welke landbouwvorm mogelijk is. In de delen van Ethiopië waar minder dan 500 mm neerslag valt (figuur 1.21), komt voornamelijk extensieve veeteelt voor. Nomaden trekken met hun kuddes geiten en dromedarissen rond, op zoek naar graasgebieden. Alleen in rivierdalen is wat akkerbouw mogelijk.  **Figuur 1.21** **Jaarlijkse neerslag in Ethiopië.** In de gebieden met 500 tot 1.000 mm neerslag per jaar is akkerbouw mogelijk maar ook riskant. De neerslag is hier vaak erg onbetrouwbaar: als boer weet je niet wanneer en of er wel regen valt. De delen van Ethiopië waar meer dan 1.000 mm neerslag per jaar valt, zijn het meest geschikt voor landbouw. 95% van de landbouwgewassen wordt in het Ethiopische Hoogland geproduceerd. Tot aan 3.000 m hoogte is de teelt van allerlei producten mogelijk, van zoete aardappelen tot aardbeien en van suikerriet tot koffie (figuur 1.22). **Figuur 1.22** **Landbouw in Ethiopië.** **Zelfvoorzienende landbouw** ► De meeste Ethiopische boeren zijn zelfvoorzienend: ze produceren op een klein stuk land voor hun eigen familie. Dat hier geen grootschalige landbouw voorkomt, heeft te maken met de infrastructuur en met de culturele traditie die de grondbezitverhoudingen  in Ethiopië bepaalt. De zelfvoorzienende boeren verbouwen meestal mais of een graansoort met wat groente of fruit en houden daarnaast een paar koeien, schapen of geiten. Dit noem je een gemengd bedrijf. Als ze al overschotten hebben, verkopen ze die voor een lage prijs aan rondreizende handelaren. Zelf naar de markt gaan zit er vaak niet in: ze wonen vaak kilometers lopen van een autoweg. Met bederfelijke producten is die afstand vaak te groot, tenzij een boer zelf een paar ezels heeft (figuur 1.19). Daardoor komt maar zo'n 30% van het voedsel dat in Ethiopië verbouwd wordt op de markt terecht. De gewassen worden met de hand of met hulp van dieren verbouwd. Een tractor of andere landbouwmachines zijn te duur voor zelfvoorzienende boeren. Doordat het land na het overlijden van de ouders onder de kinderen wordt verdeeld, is de gemiddelde bedrijfsgrootte afgenomen tot 0,6 hectare. Ter vergelijking: in Nederland heeft het gemiddelde landbouwbedrijf 33 hectare landbouwgrond. De productiviteit  is per hectare wel flink gestegen in Ethiopië, maar als gevolg van de bevolkingsgroei daalt de opbrengst per inwoner alsnog. Voor een grote Ethiopische boerenfamilie is het daarom nog altijd hard werken en hopen op voldoende regen om genoeg voedsel te produceren. De productiviteit zou per hectare maar ook per arbeidskracht (figuur 1.23) nog veel hoger kunnen uitvallen, als de boeren eigenaar zouden zijn van hun landbouwgrond. Al het land is van de Ethiopische overheid en wordt voor dertig jaar verhuurd aan de boeren. Wanneer een groter, winstgevender landbouwbedrijf interesse toont, of de neef van een corrupte ambtenaar, kan die huurovereenkomst zomaar worden ingetrokken. Dit gebrek aan zekerheid over de toekomst zorgt ervoor dat boeren niet investeren in het vergroten van de opbrengst of in het verduurzamen van de productie.  **Figuur 1.23** **Wereldwijde toegevoegde waarde per arbeidskracht in de landbouw, 2017.** **Commerciële landbouw** ► Op de grootschalige landbouwbedrijven in de buurt van Addis Abeba gaat het er heel anders aan toe. Hier vind je veel commerciële landbouw met gewassen die bestemd zijn voor de export, zoals koffie (27% van de totale export), oliehoudende zaden (17%), groenten en qat (17%) en bloemen (7%).De koffiestruik doet het uitstekend in de koelere berggebieden. Een deel van de bonen wordt geteeld op plantages, grote koffieboerderijen die volledig op de export zijn gericht (figuur 1.24). Veel kleine, zelfvoorzienende boeren hebben als bijverdienste ook een veldje met koffiestruiken. Daarnaast groeit de koffiestruik ook in het wild. Verzamelaars plukken de bonen om ze aan tussenhandelaren te verkopen. Afbeelding met buitenshuis, boom, gras, landbouw Automatisch gegenereerde beschrijving **Figuur 1.24** **Koffieplantage in Ethiopië.** **Klimaatverandering** ► Eens in de paar jaar komt in Ethiopië een voedselcrisis  voor als gevolg van droogte en conflicten. Het gaat dan niet om chronische ondervoeding, maar om een periode waarin miljoenen mensen niet genoeg te eten hebben. Er heerst dan hongersnood. De kans is groot dat dit door klimaatverandering in de toekomst vaker zal gebeuren. Al tientallen jaren begint de kiremt, de grote regentijd, later als gevolg van klimaatverandering en houdt hij vroeger op. En als er dan regen valt, regent het zo hard dat alle pas gezaaide zaden wegspoelen. Ook het bovenste, vruchtbare laagje van de bodem spoelt de helling af. Het gevolg is bodemdegradatie : de kwaliteit van de bodem neemt af, waardoor de bodem minder geschikt is voor de landbouw. Dit proces speelt vooral in het Ethiopische Hoogland en wordt daar versterkt door ontbossing van hellingen en te intensieve, niet-duurzame landbouwmethoden.  **Figuur 1.25** **Bodemdegradatie in Afrika.** Naast het onregelmatige neerslagregiem is ook de gemiddelde temperatuur in Ethiopië gestegen. Dit heeft tot gevolg dat de regentijd in het noorden van Ethiopië helemaal uitblijft. Door de gestegen temperaturen verdampt de regen die zou vallen. Door de droogte waait het bovenste, vruchtbare laagje van de bodem weg en vindt bodemdegradatie plaats. Tijdens eerdere droge perioden zoals in 1982/1983, 1997/1998 en 2015/2016 stierven in Ethiopië miljoenen mensen aan ondervoeding.