Parzydełkowce - najprostsze zwierzęta tkankowe PDF

# Parzydełkowce - najprostsze zwierzęta tkankowe ## Zwróć uwagę na * środowisko życia parzydełkowców * budowę parzydełkowców * znaczenie parzydełkowców w przyrodzie ## Parzydełkowce - najprostsze zwierzęta tkankowe Parzydełkowce zawdzięczają swoją nazwę **komórkom parzydełkowym**, które są im po...

# Parzydełkowce - najprostsze zwierzęta tkankowe ## Zwróć uwagę na * środowisko życia parzydełkowców * budowę parzydełkowców * znaczenie parzydełkowców w przyrodzie ## Parzydełkowce - najprostsze zwierzęta tkankowe Parzydełkowce zawdzięczają swoją nazwę **komórkom parzydełkowym**, które są im potrzebne do polowania i obrony przed drapieżnikami. W Polsce najbardziej znanym przedstawicielem parzydełkowców jest **chełbia modra**. ## Gdzie żyją i jak są zbudowane parzydełkowce? Parzydełkowce żyją wyłącznie w **środowisku wodnym**, głównie w **morzach i oceanach**. Są to najprostsze **zwierzęta tkankowe**. Ścianę ich ciała tworzą dwie warstwy **komórek nabłonka**, między którymi znajduje się **galaretowata substancja**. Niemal całe wnętrze ciała parzydełkowców zajmuje **jama chłonąco-trawiąca**. Prowadzi do niej **otwór gębowy**. Jest on otoczony **czułkami** lub **ramionami**, na których znajdują się liczne **komórki parzydełkowe**. ## Polip i meduza - dwie postacie parzydełkowców Parzydełkowce mogą występować w postaci **polipa** lub **meduzy**. Polip kształtem przypomina **worek** i jest przyczepiony **do podłoża** za pomocą **stopy**. Meduza ma kształt **dzwonu** lub **parasola** i, w odróżnieniu od polipa, potrafi **pływać**. | Cecha | Polip | Meduza | |---|---|---| | Kształt ciała | workowaty | parasolowaty lub dzwonowaty | | Położenie otworu gębowego | po górnej stronie ciała | po spodniej stronie ciała | | Ilość galaretowatej substancji między warstwami nabłonka | cienka warstwa | bardzo gruba warstwa | | Tryb życia | Polip jest przytwierdzony do podłoża za pomocą stopy. Żyje jako pojedynczy osobnik lub tworzy kolonie.| Meduza unosi się swobodnie w wodzie, pływa dzięki skurczom ciała. Żyje jako pojedynczy osobnik, nie tworzy kolonii. | | Występowanie | w środowisku wodnym, głównie w wodach słonych | w środowisku wodnym, głównie w wodach słonych | ## Parzydełkowce to zwierzęta drapieżne, które do ataku wykorzystują **komórki** wypełnione **parzącym płynem**. ## W świecie parzydełkowców Wszystkie parzydełkowce są **drapieżnikami** żyjącymi w **środowisku wodnym**. Niektóre gatunki, na przykład **stułbia płowa**, występują tylko w postaci **polipa**. Inne, w tym **chełbia modra**, występują zarówno w postaci **polipa**, jak i **meduzy**. **Kolonia** - skupienia połączonych ze sobą organizmów jednego gatunku. ## Człowiek i parzydełkowce Niektóre gatunki** parzydełkowców** mają dla człowieka **pozytywne znaczenie**, na przykład: * meduzy są **pożywieniem** dla mieszkańców takich krajów, jak Chiny czy Japonia * niektóre **koralowce** są wykorzystywane do wyrobu biżuterii oraz **innych przedmiotów ozdobnych**. Część **parzydełkowców** może stanowić **zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka**. Są to gatunki, które mają w **komórkach parzydełkowych** szczególnie silny płyn **paralizujący** ## Znaczenie parzydełkowców w przyrodzie Spośród wszystkich parzydełkowców **największe znaczenie w przyrodzie mają koralowce**. Zwierzęta te: * stanowią **główny składnik raf koralowych**, które **należą do najbogatszych i najbardziej różnorodnych środowisk życia** * są **pokarmem** **wielu zwierząt bezkręgowych i kręgowych**, między innymi **ryb** * wchodzą **z innymi zwierzętami w związki przynoszące korzyści obu stronom**. Taki rodzaj współpracy występuje **na przykład między niektórymi gatunkami ukwiałów i ryb**. ## To najważniejsze! * Wśród parzących * Wśród parzących czułków ukwiałów żyją **błazenki**. Ryby te w zamian za ochronę i resztki pokarmu zwabiają inne ryby, którymi żywią się **ukwiały**. * Ze **szkieletów** niektórych koralowców **wytwarzana się biżuteria**. # Płazińce ## Zwróć uwagę na * środowisko życia i charakterystyczne cechy płazińców * przystosowania tasiemców do pasożytniczego trybu życia * znaczenie płazińców w przyrodzie i dla człowieka ## Płazińce Płazińce to zwierzęta, których ciało jest zazwyczaj **długie i spłaszczone**. Z tego względu nazywamy je również **robakami płaskimi**. ## Gdzie żyją płazińce? Zdecydowana większość płazińców to **pasożyty**, które żyją **w narządach wewnętrznych zwierząt kręgowych**, między innymi w ich **jelicie cienkim**. Do najbardziej znanych przedstawicieli tej grupy należą **tasiemce**. Płazińce, które **nie są pasożytami**, żyją głównie w **środowisku wodnym**. Należą do nich **wypławki**. ## Budowa płazińców Płazińce mają **długie i płaskie ciało**, pokryte **cienkim nabłonkiem**. U wielu gatunków, które **nie są pasożytami**, nabłonek ma **rzęski**, ułatwiające **poruszanie się w wodzie**. Niektóre komórki nabłonka **wytwarzają śluz**. Chroni on ciało przed **urazami** oraz zmniejsza opór wody podczas ruchu. **Płazińce pasożytnicze** mają **nabłonek bez rzęsek**. Pełni on wiele funkcji związanych z **trybem życia** tych zwierząt, między innymi **chroni je przed strawieniem** w jelicie żywiciela. ## Wypławki - drapieżniki - Wypławki są **drapieżnikami**. - Chwytają ofiary za pomocą **silnie umięśnionej gardzieli**, którą wysuwają z ciała. ## Tasiemce - pasożyty - Tasiemce są **pasożytami**, które żyją w **jelicie cienkim** zwierząt. - Wchłaniają składniki odżywcze całą powierzchnią ciała. ## Przystosowania tasiemców do pasożytniczego trybu życia ### Tasiemce należą do płazińców pasożytniczych. W Polsce najczęściej występują **tasiemiec uzbrojony i tasiemiec nieuzbrojony**. Oba te gatunki są doskonale przystosowane do życia w organizmach żywicieli **zarówno pod względem budowy ciała, jak i czynności życiowych**, takich jak rozmnażanie się i rozwój. - **Tasiemiec uzbrojony** - żyje w jelicie cienkim **człowieka**. Ma około 2 m długości, a jego ciało składa się z **główki, szyjki i dużej ilości członów**. ### Cecha główki tasiemca uzbrojonego: * **Cztery przyssawki** * **Wieniec haczyków** - **Szyjka** - umożliwia wzrost, ponieważ **nieustannie wytwarza nowe człony**. - **Nabłonek pokrywający ciało** - zapewnia ochronę przed działaniem enzymów trawiennych obecnych **w jelicie żywiciela**. - **Tasiemiec nieuzbrojony** - żyje w jelicie cienkim człowieka. Jest prawie cztery razy dłuższy od tasiemca uzbrojonego i ma inaczej zbudowaną głowę. - **Główka tasiemca nieuzbrojonego** - ma **cztery przyssawki, ale nie ma haczyków**. ### Jak przebiega rozwój tasiemców? Rozwój tasiemców jest związany **z występowaniem postaci larwalnych** i wymaga obecności **dwóch żywicieli:** * **Żywiciel pośredni**, w którym żyją **larwy** pasożyta * **Żywiciel ostateczny**, w którym żyją **dorosłe pasożyty** #### Żywiciel pośrednim: * Tasiemca uzbrojonego jest **świnia** * Tasiemca nieuzbrojonego jest **krowa** #### Żywiciel ostatecznym tasiemców obu gatunków jest **człowiek**. ## Tasiemczyca Tasiemczyca to choroba wywołana przez **tasiemca** żyjącego **w jelicie cienkim człowieka**. **Jak można się zarazić?** - Przez **zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa krowy albo świni, które zawiera wągry**. **Jakie są objawy?** - Najczęściej **bóle brzucha, nudności, chudnięcie, ogólne osłabienie, biegunki lub zaparcia**. **Jak zapobiegać?** - Jeść **przebadane mięso**, w którym nie stwierdzono wągrów, oraz **unikać spożywania surowych lub niedogotowanych potraw mięsnych**. # Nicienie ## Zwróć uwagę na * środowisko życia i charakterystyczne cechy nicieni * sposoby zapobiegania zarażeniu się nicieniami * znaczenie nicieni w przyrodze i dla człowieka ## Nicienie Nicienie to zwierzęta w większości **pasożytnicze**. Ich ciało jest **wydłużone i przypomina nić**. Stąd właśnie pochodzi nazwa tej grupy zwierząt. ## Gdzie żyją nicienie? Nicienie spotykamy **we wszystkich środowiskach wodnych i lądowych**, nawet **tak nieprzyjaznych, jak gorące źródła**. Większość nicieni **żyje w organizmach roślin i zwierząt**, w tym człowieka. Nicienie najczęściej wywołują choroby człowieka: * glista ludzka * owsik ludzki * włosień spiralny ## Jak wyglądają nacienie? Nicienie to zwierzęta o **wydłużonym, nitkowatym ciele**, zwykle zwężonym na końcach. Chroni je **gruby oskórek**, który jest **odporny na działanie szkodliwych substancji**. W przypadku nicieni pasożytniczych stanowi on **doskonałą ochronę przed enzymami trawiennymi żywiciela**. ## Choroby wywoływane przez nicienie Chorobami wywoływanymi przez nicienie są między innymi **glistnica, owsica i włośnica**. Nazwa każdej z tych chorób pochodzi od gatunku nicienia, który pasożytuje w organizmie człowieka i powoduje **różne dolegliwości**. **Larwy** i formy dorosłe pasożytniczych nicieni **przebywają w organizmie jednego żywiciela**. Cecha ta różni nicienie od płazińców. ### Glistnica Choroba ta jest wywoływana **przez glistę ludzką**, nicienia **pasożytującego w jelicie cienkim człowieka**. **Jak można się zarazić?** - Przez **zjedzenie pokarmu**, w którym znajdują się jaja glisty. Najczęściej **są to warzywa, owoce lub woda**. **Jakie są objawy?** - W czasie wędrówki larw są to **zaburzenia pracy różnych narządów**, głównie **układu oddechowego**. **W okresie pasożytowania dorosłych glist w jelicie** - zmniejszenie apetytu, nudności, wymioty, biegunki i bóle brzucha. **Jak zapobiegać?** - Myć ręce po powrocie do domu, przed posiłkiem oraz po skorzystaniu z toalety. Dokładnie myć owoce i warzywa przed ich zjedzeniem. ### Włosień Choroba ta jest wywoływana przez **włośnia spiralnego**. Dorosłe osobniki włośnia żyją **w jelicie cienkim** człowieka oraz **innych ssaków**, najczęściej dzików, świń i szczurów. **Jak można się zarazić?** - Przez **zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa**, najczęściej świń lub dzików, które **zawiera larwy włośnia**. **Jakie są objawy?** - Nudności, wymioty, biegunki, bóle brzucha, wysoka gorączka (powyżej 40°C), silne bóle mięśni, obrzęk twarzy. **Jak zapobiegać?** - Spożywać mięso przebadane weterynaryjnie, w którym nie stwierdzono larw włośni, kupione w sklepie, nie na targowisku. Nie jeść potraw z surowego mięsa. ### Owsica Przyczyną tej choroby jest **zarażenie owsikiem ludzkim**. Występuje on w **jelicie grubym człowieka, najczęściej u dzieci**. **Jak można się zarazić?** - Najczęściej **przez połknięcie jaj owsików** przeniesionych **bezpośrednio na rękach do ust** lub znajdujących **się na różnych przedmiotach codziennego użytku**. **Jakie są objawy?** - Swędzenie okolic odbytu, które nasila się w nocy, niespokojny sen, zmniejszenie apetytu, nerwowość i zaburzenia koncentracji uwagi. **Jak zapobiegać?** - Myć ręce po powrocie do domu, przed posiłkiem oraz po skorzystaniu z toalety. Obcinać krótko paznokcie, myć wodą z mydłem zabawki wynoszone na podwórko. ## Znaczenie nicieni w przyrodzie Większość nicieni to **groźne pasożyty** roślin i zwierząt. Nicienie, które **nie są pasożytami**: * stanowią pokarm **innych zwierząt** * zjadają bakterie, drobne protisty, grzyby oraz **niewielkie bezkręgowce**, w tym inne nicienie * **odżywiają się szczątkami organizmów**, które znajdują się w glebie, przez co ** przyczyniają się do tworzenia próchnicy**. ## Znaczenie nicieni dla człowieka Nicienie mają **dla człowieka przede wszystkim negatywne znaczenie**. * Są **pasożytami**, które wywołują choroby, między innymi **glistnicę i owsicę**oraz **wyjątkowo groźną włośnicę**, która może doprowadzić do śmierci. * Są pasożytami **zwierząt hodowlanych**, w tym bydła. Powodują, między innymi, że krowy **wytwarzają mniej mleka**. * **Żerują na roślinach uprawnych**, między innymi na burakach i ziemniakach, co powoduje **zmniejszenie plonów**. ## To najważniejsze! * Wśród nicieni występują pasożyty roślin i zwierząt oraz gatunki, które nie są pasożytami i **żyją we wszystkich typach środowisk wodnych oraz lądowych.** * Ciało nicieni jest **długie i nitkowate, zwykle zwężone na końcach**. Pokrywa je **gruby oskórek**, który chroni przed **szkodliwymi czynnikami środowiska**. * Nicienie, które są **pasożytami** wewnętrznymi człowieka, to m.in. **glista ludzka, owsik ludzki oraz włosień spiralny.** * Człowiek **zaraża się nicieniami najczęściej drogą pokarmową**: przez połknięcie jaj glisty i owsika znajdujących się m.in. w wodzie i na powierzchni warzyw oraz po zjedzeniu larw włośnia obecnych w mięsie świni. # Pierścienice ## Zwróć uwagę na * środowisko życia i cechy budowy zewnętrznej pierścienic * tryb życia pierścienic * znaczenie pierścienic w przyrodzie i dla człowieka ## Pierścienice Pierścienice mają **ciało zbudowane z krótkich odcinków**, które nazywamy **pierścieniami lub segmentami**. Do tej grupy zwierząt należą **między innymi dżdżownice**. ## Gdzie żyją i jak wyglądają pierścienice? Większość pierścienic **żyje w wodach mórz i oceanów**. Niektóre gatunki **występują w wodach słodkich** oraz **w wilgotnych środowiskach lądowych**, zwłaszcza w glebie i ściółce. Pierścienice mają **wydłużone, walcowate lub lekko spłaszczone ciało**. Jest ono **podzielone na segmenty** i pokryte **cienkim oskórkiem** oraz **warstwą śluzu**. U niektórych pierścienic **z jednego lub kilku pierwszych segmentów ciała powstaje głowa**. Wiele gatunków pierścienic **ma po bokach ciała pęki sztywnych szczecinek**. Mogą one pełnić **różne funkcje**, najczęściej jednak **ułatwiają poruszanie się**. ## Pierścienice środowisk lądowych Do **najbardziej znanych pierścienic lądowych należą dżdżownice**. **Żyją one w glebie** i odżywiają się szczątkami organizmów. Dżdżownice **osiągają 35 cm długości, a ich ciało jest zbudowane z około 100 segmentów.** ## Pierścienice wód słodkich Do **najbardziej znanych przedstawicieli** tej grupy należą **pijawki**. * W większości są **pasożytami zewnętrznymi**, które **żywią się krwią** zwierząt kręgowych. * Pijawki **nie mają** wyodrębnionej głowy, bocznych wyrostków ciaa ani szczecinek. * Ich **charakterystyczną cechą jest obecność dwóch przyssawek**, które znajdują się **na obu końcach ciała**. * Pośrodku przedniej przyssawki **znajduje się otwór gębowy** zaopatrzony w **szczęki**, które służą do **nacinania skóry żywiciela**. ## Pierścienice morskie Pierścienice zamieszkujące **morza i oceany** w większości **prowadzą aktywny tryb życia**. * Dzięki **specjalnym wyrostkom ciała**, na których znajdują się **liczne szczecinki**, mogą **pełzać po dnie, drążyć w nim tunele lub swobodnie pływać.** * Duża część **morskich pierścienic** to drapieżniki polujące na drobne bezkręgowce. * W **odróżnieniu od innych pierścienic** mają **wyodrębnioną głowę, a na niej liczne narządy zmysłów**. ## Znaczenie pierścienic w przyrodzie Pierścienice **mają istotne znaczenie w przyrodze**: * Pierścienice **lądowe** są **pokarmem** **wielu zwierząt**: na przykład **kretów, ryjówek, szpaków i kosów**. Pierścienice **żyjące w wodzie** są **pokarmem ryb**. * Pierścienice, które **żyją w glebie** i są **destruentami**, przyczyniają się do **powstawania próchnicy**. Drążą też korytarze, dzięki czemu **spulchniają glebę**. * Pierścienice, które **żyją na dnie zbiorników wodnych** i odżywiają się szczątkami organizmów, **uczestniczą w oczyszczaniu wód.** ## Znaczenie pierścienic dla człowieka Człowiek **hoduje niektóre pierścienice**, na przykład **rureczniki**, **jako pokarm dla ryb akwariowych**. Z kolei ze **śliny** pijawek pozyskuje się **substancje zapobiegające krzepnięciu krwi**, stosowane w leczeniu chorób układu krążenia. Część pierścienic **ma dla człowieka znaczenie negatywne**. Na przykład **pijawki odżywiające się krwią ryb** mogą powodować **duże straty w hodowli tych zwierząt**. ## To najważniejsze! * Wśród nicieni **występują pasożyty roślin i zwierząt oraz gatunki, które nie są pasożytami i żyją we wszystkich typach środowisk wodnych oraz lądowych.** * Ciało **nicieni** jest **długie i nitkowate, zwykle zwężone na końcach**. Pokrywa je **gruby oskórek**, który chroni przed szkodliwymi czynnikami środowiska. * **Nicienie**, które są **pasożytami** wewnętrznymi człowieka, to m.in. **glista ludzka, owsik ludzki oraz włosień spiralny.** * Człowiek **zaraża się nicieniami najczęściej drogą pokarmową**: przez połknięcie jaj glisty i owsika znajdujących się m.in. w wodzie i na powierzchni warzyw oraz po zjedzeniu larw włośnia obecnych w mięsie świni. # Wiesz, czy nie wiesz? ## 1 Przyporządkuj przedstawicieli (A-D) do właściwych grup zwierząt (1-4). A. dżdżownica B. tasiemiec C. chełbia modra D. wypławek 1. Parzydełkowce. (C) 2. Płazińce. (B) 3. Nicienie. (D) 4. Pierścienice. (A) ## 2 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych. Parzydełkowce nie mają A. jamy chłonąco-trawiącej. B. komórek parzydełkowych. C. szczecinek. D. czułków lub ramion. ## 3 Przeczytaj tekst, a następnie przepisz go do zeszytu tak, aby zawierał prawdziwe informacje. Tasiemiec uzbrojony pasożytuje w jelicie **cienkim/grubym**. Przed działaniem enzymów trawiennych chroni go **nabłonek/naskórek**. Człowiek zaraża się tasiemcem tego gatunku po zjedzeniu mięsa świni, w którym znajdują się **wągry/dorosłe postacie tasiemca**. Organizm, w którym żyją larwy tasiemca, nazywamy **żywicielem ostatecznym/pośrednim**. ## 4 Wybierz cechy, które stanowią przystosowania tasiemca do pasożytniczego trybu życia. A. Wytwarzanie olbrzymiej ilości jaj. B. Obecność narządów czepnych. C. Cudzożywność. D. Występowanie męskich i żeńskich narządów rozrodczych w tym samym członie. ## 5 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych. Człowiek może zarazić się włośnicą przez A. jedzenie smażonej wołowiny. B. niestaranne mycie rąk. C. jedzenie surowego mięsa dzika. D. picie nieprzegotowanej wody. ## 6 Wybierz nazwę gatunku, który należy do nicieni. A. Glista ludzka. B. Wypławek tygrysi. C. Pijawka lekarska. D. Tasiemiec uzbrojony. ## 7 Przepisz schemat do zeszytu, a następnie uzupełnij go odpowiednimi informacjami. **PIERŚCIENICE** * lądowe * np. dżdżownica ziemna * morskie * np. nereida * np. wąż piaskowy * słodkowodne ## 8 Podaj nazwę elementu zaznaczonego znakiem X. Napisz w zeszycie, w jakim procesie uczestniczy ten element. **Siodełko** **Uczestniczy w rozmnażaniu płciowy.** ## Stawonogi i mięczaki