Turkish Grammar Rules - PDF

Yazım Kuralları Voltran Konu Anlatımı 1. Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler MEB Kazanımı: Büyük harflerin kullanıldığı yerleri kavrar. Soru Hali: Büyük Harfler Nerelerde Kullanılır? Cevap: Cümlelerin ilk harfleri, tırnak veya parantez içindeki cümleler, ikinoktadan sonra gelen cümle niteliğindek...

Yazım Kuralları Voltran Konu Anlatımı 1. Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler MEB Kazanımı: Büyük harflerin kullanıldığı yerleri kavrar. Soru Hali: Büyük Harfler Nerelerde Kullanılır? Cevap: Cümlelerin ilk harfleri, tırnak veya parantez içindeki cümleler, ikinoktadan sonra gelen cümle niteliğindeki yargılar, dizelerin ilk harfleri, özel isimler, kurum-kuruluş adları, dil- lehçe adları, din-mezhep adları, tarihi dönem-çağ adları büyük harfle başlar. Cümlelerin ilk harfi büyük olur: Terzi kendi söküğünü dikemez. Tırnak veya parantez içine alınan cümlelerin ilk harfi büyük olur ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru işareti, ünlem) konur: Sait Faik, "Her şey, bir insanı sevmekle başlar." diyor. Açık Uçlu Soru: Tırnak içine alınan cümleler nasıl yazılır? Cevap: Tırnak içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve uygun noktalama işareti hangisiyse onunla bitirilir. Örnek: Nazım Hikmet,”Yaşamak şakaya gelmez.” der. İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar: Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir. Açık Uçlu Soru: İki noktadan sonra hangi durumlarda sözcük büyük harfle başlar? Cevap: İki noktadan sonra anlamca tamamlanmış, cümle niteliğinde bir yargı varsa büyük harfle başlar ancak örnek niteliğinde ve tamamlanmamış bir cümle varsa küçük harfle başlar. Örnek: Bize hep şunu söylerdi: Sakın zamanınızı boşa harcamayın. Örnek: Yazar birçok türde eser vermişti: şiir, roman, deneme, tiyatro… Dizelerin ilk harfi büyük olur: Ölüm bize ne uzak bize ne yakın ölüm Ölümsüzlüğü tattık bize ne yapsın ölüm (Erdem Bayazıt) MEB Kazanımı: Özel isimlerin yazımını kavrar. Soru Hali: Özel isimler nelerdir ve nasıl yazılır? Cevap: Kişi adları ve soyadları, takma adlar,  hayvanlara verilen özel adlar, millet, boy, oymak adları, dil ve lehçe adları, devlet adları, din ve mezhep adları ile mensuplarını bildiren sözler, din ve mitoloji ile ilgili özel adlar, Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak, semt vb.) özel isimdir ve büyük harfle yazılır. Özel adlar büyük harfle başlar: Kişi adları ve soyadları: Sait Faik Abasıyanık, Necip Fazıl Kısakürek, Nazım Hikmet Ran… Takma adlar: Deli Ozan (Faruk Nafiz), Server Bedi (Peyami Safa) Çimdik (Yusuf Ziya Ortaç)… Hayvanlara verilen özel adlar: Sarıkız, Karabaş, Pamuk, Minnoş, Tekir, Pati, Çomar… Millet, boy, oymak adları: Türk, Alman, Rus, Arap; Oğuz, Türkmen, Kırgız… Dil ve lehçe adları: Türkçe, Rusça, Fransızca, Arapça; Oğuzca, Kazakça, Kırgızca, Uygurca… Devlet adları: Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Fransa… Din ve mezhep adları ile mensuplarını bildiren sözler: Müslümanlık, Müslüman; Hanefilik, Hanefi; Protestanlık, Protestan… Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar: Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Kibele, Mikail, Ra… Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak, semt vb.): Afrika, İç Anadolu, Yakın Doğu, Ankara, Londra, Göreme, Akçaköy, Atatürk Bulvarı, Yunus Emre Caddesi, Asmalımescit Sokağı… MEB Kazanımı: Özel isimle birlikte kullanılan yapı adlarının yazımını kavrar. Soru Hali: Özel isimle birlikte kullanılan yapı adları nasıl yazılır? Cevap: Saray, Köşk, Han, Kale, Köprü, Anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle yazılır. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri: Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Karahisar Kalesi, Galata Köprüsü, Kız Kulesi, Zafer Abidesi, Tonyukuk Anıtı… MEB Kazanımı: Kurum, kuruluş ve kurul bildiren sözcüklerin yazımını kavrar. Soru Hali: Kurum, kuruluş ve kurul bildiren sözcükler nasıl yazılır? Cevap: Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük yazılır.  Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü: Türk Dil Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Balakgazi Lisesi, Yeşilay Derneği, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü… Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her sözcüğü: Medeni Kanun, Türk Ceza Yasası'nda, Borçlar Hukuku'nun, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği… Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her sözcüğü: Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete, Sabah, Milliyet, Türkiye, Yeni Asır… MEB Kazanımı: Bayram ve kutlama günlerinin yazımını kavrar. Soru Hali: Bayram ve kutlama günleri nasıl yazılır? Cevap: Millî ve dinî bayramlar büyük harfle yazılır. Millî ve dinî bayramlar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, Dünya Tiyatro Günü, 14 Mart Tıp Bayramı… MEB Kazanımı: Tarihi olay, çağ, ve dönem adlarının yazımını kavrar. Soru Hali: Tarihi olay, çağ ve dönem adları nasıl yazılır? Cevap: Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle yazılır. Tarihî olay, çağ ve dönem adları: Kurtuluş Savaşı'nda, Cilalı Taş Devri, 'nde, Antik Çağ, Yükselme Devri, Milli Edebiyat Dönemi, Servetifünun Dönemi… Özel adlardan türetilen bütün sözcükler: Atatürkçü, İzmirli, Protestanlık, Türkçede… MEB Kazanımı: Özel isimle birlikte kullanılan mahalle, cadde, bulvar, sokak, meydan sözcüklerinin yazımını kavrar. Soru Hali: Özel isimle birlikte kullanılan mahalle, cadde, bulvar, sokak, meydan sözcükleri nasıl yazılır? Cevap: Özel isimle birlikte kullanılan mahalle, cadde, bulvar, sokak, meydan sözcükleri büyük harfle yazılır. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak sözcükleri özel isim olarak kullanılırsa büyük harfle başlar: Kurtuluş Mahallesi, Çankaya Apartmanı, Taksim Meydanı, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Gazi Caddesi, Halide Edip Sokağı, 121. Sokak'ın… MEB Kazanımı: Özel isimle birlikte kullanılan coğrafi oluşum adlarının yazımını kavrar. Soru Hali: Özel isimle birlikte kullanılan coğrafi oluşumlar nasıl yazılır? Cevap: Yer adlarında ilk addan sonra gelen "deniz, göl, yayla, ova, boğaz, geçit, nehir" gibi coğrafya adları büyük harfle başlar. Yer adlarında ilk addan sonra gelen "deniz, göl, yayla, ova, boğaz, geçit, nehir" gibi coğrafya adları büyük harfle başlar: Marmara Denizi'nde, Van Gölü'ne, Konya Ovası,  Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Sakarya Irmağı, Asya Yakası, Süveyş Kanalı, Zigana Geçidi, Çanakkale Boğazı… Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş olursa sözcük büyük harfle başlar: Hisar'dan, Boğaz'dan, Bulvar'dan… Kurum, kuruluş, kurul, bakanlık, üniversite, kanun, tüzük, yönetmelik ve benzerini bildiren sözcükler, belli bir kurum ve benzerini belirttiğinde büyük harfle başlar: Bu yıl Meclis, tatile geç başladı. Son günlerde Kurum, birçok tartışmanın içine çekildi. Yaptığınız Yönetmelik'in 8'inci maddesine aykırıydı. Büyük Harflerin Kullanılmadığı Yerler MEB Kazanımı: Özel isimle birlikte kullanılan il, ilçe, belde, köy, semt, sözcüklerinin yazımını kavrar. Soru Hali: Özel isimle birlikte kullanılan il, ilçe, belde, köy, semt, kıta sözcükleri nasıl yazılır? Cevap: Özel İsme dâhil olmayıp tamlama kuran ve tamlanan görevinde kullanılan şehir, il, ilçe, bucak, belde, köy, semt, kıta ve benzeri sözcükler küçük harfle başlar. Özel isme dâhil olmayıp tamlama kuran ve tamlanan görevinde kullanılan şehir, il, ilçe, bucak, belde, köy, semt, kıta ve benzeri sözcükler küçük harfle başlar: Sivas ili, Çubuk ilçesi, Pınarbaşı köyü, Afrika kıtası, Elazığ şehri, Uzungöl beldesi, Doğancılar semti… Özel isme dâhil olmayan gazete, dergi, tablo, roman, şiir ve benzeri sözcükler büyük harfle başlamaz: Hâkimiyetimilliye gazetesi, Türk Dili dergisi, Otuz Beş Yaş şiiri, Kiralık Konak romanı, Halı Dokuyan Kızlar tablosu, Yorgun Herkül heykeli… Özel isimlerle birlikte kullanılan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, de, mi, mi, mu, mü küçük harfle yazılır fakat özel adın bütün sözcükleri büyük yazıldığında bu sözcükler büyük harfle yazılır.Savaş ve Barış, Kerem ile Aslı, Ben Deli miyim, Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, SUÇ VE CEZA, LEYLA İLE MECNUN… Tarihî dönem bildirmeyip tür ya da tarz bildiren terimler küçük harfle başlar: divan edebiyatı, halk şiiri, halk edebiyatı, eski Türk edebiyatı, klasik Türk müziği, Türk sanat müziği, Türk halk müziği… Özel isim kendi anlamı dışına çıkıp yeni bir anlam kazanırsa büyük harfle başlamaz: hicaz (Türk müziğinde bir makam), amper (elektrik akımında şiddet birimi), donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışmak)… Özel isme bağlı tür isimleri küçük harfle başlar: Van kedisi, Antep fıstığı, Hindistan cevizi, Ankara keçisi, Denizli horozu… İki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz: Dilimize geçen bazı yabancı sözcükler şunlardır: kravat,  program, gram, tıraş, spor, iskarpin, istakoz, dinozor, doküman… "Tanrı" ve "ilah" sözcükleri özel isim olarak kullanılmazsa küçük harfle başlar: Eski Yunan tanrıları, müzik dünyasının ilahi… Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen sözcük büyük harfle başlamaz: 2003 yılında üniversiteyi bitirdim. Para birimleri küçük harfle başlar: 100 lira, 500 dolar, 50 avro, 10 kuruş… Özel ad yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz. Klasisizm, romantizm, realizm, natüralizm, sembolizm, parnasizm, varoluşçuluk gibi edebiyat akımları küçük harfle başlar: 19. yüzyılda etkili olan romantizm, klasisizme tepki olarak ortaya çıkmıştır. Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz: acembuselik, acemaşiran, bayati, türkü, hicazkâr, kürdilihicazkâr… 2. Yön Bildiren Sözcüklerin Yazımı MEB Kazanımı: Yön adlarının yazımını kavrar. Soru Hali: Yön adları hangi durumlarda büyük harfle yazılır? Cevap: Yön bildiren sözcükler özel ismin önüne geldiklerinde büyük, sonrasında geldiklerinde küçük yazılır. Ayrıca doğu ve batı sözcükleri medeniyet ve düşünce tarzı ifade ettiklerinde büyük harfle yazılır. Yön bildiren sözcükler, "ülke, bölge, medeniyet, düşünce, hayat tarzı, o yönde yaşayan insanlar" anlamında kullanılırsa büyük harfle başlar. Ahmet Hamdi Tanpınar, Batı şiirini iyi anlamıştı. Ünlü araştırmacı, Doğu kültürü üzerine çalışmış. Yön adları özel isimden önce gelip sıfat olarak kullanılırsa büyük harfle başlar. Ülkemizin Doğu Anadolu Bölgesi dağınıktır. Arjantin, Güney Amerika ülkesidir. Batı hem Kuzey hem de Güney Afrika'yı sömürmüştür. Yön adları özel isimden sonra gelirse küçük harfle başlar. Türkiye'nin güneyi genellikle yağışlıdır. Asya'nın güneyinde muson iklimi etkilidir. Ara yönler bitişik yazılır: Güneydoğu, güneybatı, kuzeybatı, kuzeydoğu. Açık Uçlu Soru: Ara Yönler Nasıl Yazılır? Cevap: Ara yönler her zaman bitişik yazılır. Örneğin: güneydoğu, kuzeybatı… 3. Tarihlerin Yazımı MEB Kazanımı: Tarihlerin yazımını kavrar. Soru Hali: Ay ve gün adları hangi durumlarda büyük yazılır? Cevap: Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.  Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar. Babası, öğretmenliğe 29 Mayıs 1993 Salı başlamış. Üniversitenin düzenleyeceği festival 16 Haziran'da başlayacak. 1919 senesi Mayıs'ının 19'uncu günü Mustafa Kemal Samsun'a çıktı. Açık Uçlu Soru: Tarihlerin yazımında ay ve gün adları hangi durumlarda büyük harfle yazılır? Cevap: Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar. Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar. Okullar, bu yıl da eylülde başlayacak. Halası buraya bir cuma sabahı geldi. Kurulu toplantılarını cumartesi günleri yaparız. Ay adları yazıyla belirtildiğinde ay, gün ve yıl arasına herhangi bir noktalama işareti konmaz. 10/Ekim/2003 (Yanlış) 13.Ocak.2008 (Yanlış) 10 Ekim 2003 (Doğru) 13 Ocak 2008 (Doğru) Arapça ay adları olan recep, ramazan, şaban gibi sözcükler belirli bir tarih bildirmediği takdirde küçük harfle başlar. Bu yıl ramazan ayında yurt dışına çıkacakmış. Ramazan, recep ve şaban "üç aylar" olarak adlandırılır. 4. Gök Bilimi Kavramlarının Yazımı MEB Kazanımı: Terim anlamlı gezegen isimlerinin yazımını kavrar. Soru Hali: Gezegen isimleri hangi durumlarda büyük harfle yazılır? Cevap: Gezegen isimleri terim anlamıyla kullanıldıklarında büyük harfle başlar ancak terim anlamını yitirip mecaz anlamda kullanıldıklarında küçük harfle yazılır. Bütün yıldız ve gezegen adları, coğrafya veya astronomi (gök bilimi) terimi olarak kullanıldıklarında büyük harfle başlar. Ay, Dünya'nın, Dünya da Güneş'in uydusudur. Dünya, Güneş çevresinde 365 gün 6 saatte döner. Gezegenler -Güneş'e yakınlıklarına göre, sırasıyla- şunlardır: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranus, Neptün ve Plüton. Yıldız ve gezegen adları, coğrafya veya astronomi (gök bilimi) terimi olarak kullanılmazsa küçük harfle başlar. Geceleri ay ışığında uyurduk. Çocuk odası güneş almıyor. Kardeşimin dünyada eşi yoktur. Burç, on iki takım yıldızının adıdır, coğrafya terimidir. Bu sebeple burç adları büyük harfle başlar: Koç, Kova, İkizler, Boğa, Aslan, Başak… 5. Sanların (Ünvanların) Yazımı MEB Kazanımı: Ünvanların, meslek adlarının, rütbe adlarının ve takma adların yazımını kavrar. Soru Hali: Özel isimle birlikte kullanılan ünvanlar, meslek adları ve takma adlar nasıl yazılır? Cevap: Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, sanlar, ünvanlar, takma isimler, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, sanlar, ünvanlar, takma isimler, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar.Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Mareşal Fevzi Çakmak, Ord. Prof. Fuat Köprülü, Fatih Sultan Mehmet, Osman Hamdi Bey, Selami Efendi, Genç Osman, Dila Hanım, Deli İbrahim… Özel adla kullanılmayan ünvanlar (sanlar) özel adın yerini tutuyorsa büyük, tutmuyorsa küçük harfle başlar. Yarın, Cumhurbaşkanı şehrimize teşrif edecek. Ülkemizde cumhurbaşkanı olmanın birçok şartı vardır. Bize vali olma koşullarını ayrıntılarıyla anlattı. Çin'in Pekin kentinden gelen konukları Vali karşıladı. Açık Uçlu Soru: Akrabalik bildiren sözcükler nasıl yazılır? Cevap: Akrabalık bildiren sözcükler lakap yerine kullanılmadığı sürece küçük yazılır. Uyarı Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz:Fatma ablam, Hatice teyze, Ayşe teyzesi, Hayriye ninemiz, Sami dayı, Mehmet amcam, Ali eniştemiz… Akrabalık bildiren sözcükler özel isimden önce gelip lakap yerine kullanılırsa büyük harfle başlar: Nene Hatun, Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan… Bazı tarihî ve efsanevi kişiliklerde akrabalık bildiren sözcük sonda olduğu hâlde ünvan değeri kazandığından ve özel isme dâhil olduğundan büyük harfle başlar: Gül Baba, Susuz Dede, Adile Hala, Gülsüm Bacı, Sultan Ana… 6. De'nin Yazımı Türkçede ek olan “-de” ve bağlaç olan “de” olmak üzere iki “de” vardır. MEB Kazanımı: Bağlaç olan de’nin yazımını kavrar. Soru Hali: Bağlaç olan de nasıl yazılır? Cevap: Bağlaç olan de her zaman kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Soru: Bağlaç olan “da/de” ünsüz sertleşmesine uğrar mı? Cevap: Bağlaç olan “da/de” ünsüz sertleşmesine uğramaz her zaman da/de şeklinde yazılır. Bağlaç olan "de" Sözcüktür. Ayrı yazılır. Ünsüz benzeşmesine uğramaz, hiçbir zaman "ta, te" biçiminde yazılmaz. Kendisinden önceki sözcükten kesme işareti ile ayırmak yanlıştır. Bağlaç olan "de" çıkarıldığında cümle de bozulma olmaz, anlam az değişir.  Ağlasan da faydası yok. Konuyu hiç de anlamadı. Biraz sus da dinle! Gelse de en acı sözler dilime. Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir. Kıyamet kopsa da duymaz. MEB Kazanımı: Bulunma hal eki olan da/de’nin yazımını kavrar. Soru Hali: Bulunma hal eki olan da/de kendinden önceki sözcüğe bitişik mi ayrı mı yazılır? Cevap: Bulunma hal eki kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır. Ek olan "-de" Yapım eki veya bulunma ekidir. Bitişik yazılır. Ünsüz benzeşmesine bağlı olarak “-ta”, "-te" biçiminde yazılabilir. Kendisinden önceki özel isimlerden kesme işareti ile ayrılır. Ek olan "-de" çıkarıldığında cümle bozulur, anlam tamamen bozulur. Yurtta sulh, cihanda sulh. Konuşmacıyı ayakta alkışladılar. Bankada hesabım yok. Dilde ve fikirde sağlam bir insandır. Okulda birkaç bilgisayar vardı. Fransa'da birkaç yıl kalmış. Açık Uçlu Soru: “da/de” ekinin bağlaç mı yoksa hâl eki mi olduğunu nasıl anlarız? Cevap: Ek olan "-de” çıkarıldığında cümle bozulur, anlam tamamen bozulur. Bağlaç olan “de” cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. Uyarı "Ya da", "hem de", "pek de", "hiç de", "ne de" sözlerindeki "de" bağlaçtır, ayrı yazılır. "De" bağlacı cümleye "dahi", "hatta", "bile", "üstelik", "ayrıca", "bunların dışında" gibi anlamlar katar. 7. Ki'nin Yazımı MEB Kazanımı: Ki bağlacının yazımını kavrar. Soru Hali: Ki bağlacı nasıl yazılır? Cevap: Ki bağlacı bazı istisnalar dışında her zaman ayrı yazılır. Türkçede "bağlaç olan ki” ve “ilgi eki olan -ki" olmak üzere iki tane "ki" vardır. "İlgi eki olan -ki" sıfat ya da zamir yapar ve sözcüğe bitişik yazılır, "bağlaç olan ki" ise ayrı yazılır. Bağlaç olan "ki" Sözcük olduğu için ayrı yazılır. Fiilden sonra gelen "ki" mutlaka ayrı yazılır. Yüklemden veya özneden sonra gelir.  Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer. Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta. MEB Kazanımı: İlgi zamiri olan ki’nin yazımını kavrar. Soru Hali: İlgi zamiri olan ki nasıl yazılır? Cevap: İlgi zamiri olan ki çekim eki olduğu için bitişik yazılır. Zamir yapan ilgi eki "-ki" Çekim eki olduğu için bitişik yazılır. İsmin yerini tutar. "-in/ -im" ekinden sonra gelir. Bizimki bir aşk hikâyesi. Seninki düpedüz zulüm sayılır. Salonun camlarını silmiş, mutfağınki duruyor. MEB Kazanımı: Sıfatlaştıran ki’nin yazımını kavrar. Soru Hali: Sıfatlaştıran ki nasıl yazılır? Cevap: Sıfatlaştıran ki, yapım eki olduğu için bitişik yazılır. Sıfatlaştıran ilgi eki "-ki" Yapım eki olduğu için bitişik yazılır. Eklendiği sözcüğü sıfat yapar. Genellikle "-de/-da" ekinden sonra gelir. Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır. Ya gözler altındaki mor halkalar Delikanlı çağımızdaki cevher Açık Uçlu Soru: Bitişik yazılan, kalıplaşmış ki bağlaçları hangileridir? Cevap: Sanki, oysaki, mademki, halbuki, çünkü, meğerki, illaki, belki sözcükleri kalıplaştığı için bitişik yazılan ki bağlaçlarıdır. Uyarı illaki, belki, çünkü, Ki bağlacı, birkaç sözcükte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır: hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki. Bu örneklerden çünkü sözünde ek aynı zamanda küçük ünlü uyumuna uymuştur. Böyle ki, öyle ki, şöyle ki sözcüklerindeki "ki"ler bağlaçtır ve ayrı yazılır. Ki bağlacından sonra virgül konmaz. Genellikle ki bağlacı çıkarılıp yerine virgül konulunca anlam değişmez: Biz gece gündüz bekliyoruz ki kimse bunları rahatsız etmesin. 8. Mi'nin Yazımı MEB Kazanımı: Mi soru edatının yazımını kavrar. Soru Hali: mi soru edatı kendisinden önceki sözcükle bitişik mi yazılır? Cevap: "mi" kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılır ve ünlü uyumlarına uyar. "mi" kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılır ve ünlü uyumlarına uyar. Benim mi Allah'ım bu çizgili yüz? Ben de mi böyle uykusuz kalacaktım? "mi'den sonra gelen ekler, ona bitişik yazılır. Hâlâ dağları karlı Erzincan'da mısın? "mi" soru anlamı dışında (pekiştirme, koşul, zaman) kullanıldığında da ayrı yazılır. İyi mi iyi bir insandır. (pekiştirme) Gözler bir parıltı gördü mü hemen dalıyor. (zaman) Soruları çözdün mü sınavı geçersin. (koşul) Uyarı "Vazgeçmek" fiili, “mi" ile kullanıldığında iki ayrı biçimde yazılabilir. Vaz mı geçtin? Vazgeçtin mi? "mi" eki, "-me" olumsuzluk ekinin daralmış biçimi olan "-mi” ile karıştırılmamalıdır. "mi" eki "-yor"dan sonra, "-me" olumsuzluk eki "-yor"dan önce gelir. "mi" "-yor"- dan önceyse bitişik "-yor"dan sonraysa ayrı yazılır. Dersi niçin dinlemiyorsun? Bugün bizimle gelmiyor musun? Bu akşam neden gelmiyorsun? Yarınki sınava çalışıyor musun? 9. Sayıların Yazımı MEB Kazanımı: Sayıların yazımını kavrar. Soru Hali: Sayılar yazıyla yazıldıklarında bitişik mi ayrı mı yazılır? Cevap: Sayılar metin içerisinde yazıyla belirtilir fakat saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır. Sayılar metin içerisinde yazıyla belirtilir fakat saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır. bin yıldan beri, haftanın beşinci günü, üç ayda bir, yüz soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf, 15.30'da, 12.00'de, 1.600.000 lira, 28 kilogram, 190 kilometre, 25 metre kumaş, 1.450.000 kişi, %45… Dört ya da daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri harflerle yazılabilir: 2 milyar 600 milyon kişi, 5 bin 690 kitap, 8 trilyon 650 milyar… Yüzde işaretiyle sayı arasında boşluk bırakılmaz: %25, %50… Sayılar sözcüklerle yazılabilir. Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır. On beş, kırk altı, üç yüz altmış beş lira…  "Binbir" sözcüğü "çok, çeşitli” anlamında kullanılırsa bitişik, kesin sayı olarak kullanılırsa ayrı yazılır: Bizim diyarımız da binbir baharı saklar. Kütüphanesinde tam bin bir kitabı varmış. Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir. Saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala, saat sekizi on dakika üç saniye geçe, mesela saat onda… MEB Kazanımı: Çek, senet ve ticari belgelerde sayıların yazımını kavrar. Soru Hali: Çek, senet ve ticari belgelerde sayılar nasıl yazılır? Cevap: Para ile ilgili işlem ve senet, çek vb. ticarî belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır. Para ile ilgili işlem ve senet, çek vb. ticarî belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır. 650,35 (altıyüzelliTL,otuzbeşKr). Sıra sayıları yazıyla ve rakamla belirtilebilir. Rakamla belirtilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek (-inci) yazılır. "-ıncı” ekinin eklendiği sayı ünlü (i, i, u, ü) ile bitmişse ekin başındaki ünlü kullanılmaz (12'nci). 15., 56., XX.; 5'inci, 6'ncı, 7'nci, 20'nci, 8'inci. MEB Kazanımı: Üleştirme sayılarının yazımını kavrar. Soru Hali: Üleştirme sayıları nasıl yazılır? Cevap: Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir. 6'şar (yanlış) altışar (doğru) 100'er (yanlış) yüzer (doğru). Sayılarda kesirler nokta ile değil, virgülle ayrılır. 20,5 (20 tam, onda 5), 5,38 (5 tam, yüzde 38) Sayı ve ölçü birimi kısaltmaları aralarında boşluk bırakılır: Tıpkı 5 m, 20 kg, 350 ton örneklerinde olduğu gibi, °C "derece santigrat" işaretiyle sayı arasında boşluk bırakılır: 15 °C gibi. Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır: 4/8'i (dört bölü sekizi), 1/2'si (bir bölü ikisi) ve benzeri. Uyarı Sıra sayıları ekle gösterildiğinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır; ayrıca nokta konmaz: 8.'inci değil 8'inci, 2.'nci değil 2'nci. Sayılardan oluşan oyun adları bitişik yazılır: altmışaltı, ellibir… Müzikte notayı niteleyen sayılar bitişik yazılır: onaltılık nota, otuzikilik nota… 10. Birleşik Sözcüklerin Yazımı MEB Kazanımı: Bitişik yazılan birleşik sözcüklerinin yazımını kavrar. Soru Hali: Birleşik Sözcükler hangi durumlarda bitişik hangi durumlarda ayrı Yazılır? Cevap: Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik sözcükler bitişik yazılır. Birleşme sırasında sözcüklerinden hiçbiri veya ikinci sözcüğü anlam değişikliğine uğramayan birleşik sözcükler ayrı yazılır: a. Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli sözcükler "etmek", "eylemek", "olmak" yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine Emretmek, seyretmek, devretmek, menolunmak, uğradıklarında bitişik yazılır: cemetmek, kaybolmak; darbetmek, dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek, zannetmek… Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik sözcükler bitişik yazılır. Bitki adları: Aslanağzı, civanperçemi, keçiboynuzu, kuşburnu, çobançantası, gelinfeneri, camgüzeli, ayşekadın Hayvan adları: Danaburnu (böcek), kamçıkuyruk (koyun), karafatma(böcek), sarıkuyruk (balık), yalıçapkını (kuş), bozyürük (yılan) Alet ve eşya adları: Domuzayağı (çubuk), domuztırnağı (kanca), kargaburnu (alet), kedigözü (lamba), sıçankuyruğu (törpü), gagaburun (gemi) Hastalık adları: İtdirseği (arpacık), delibaş, karabacak, karataban… Yiyecek adları: Dilberdudağı (tatlı), hanımgöbeği (tatlı), kadınbudu (köfte), alinazik (kebap), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı)… Oyun adları: Beştaş, dokuztaş, üçtaş… Gök cisimlerinin adları: Altıkardeş (yıldız kümesi), Küçükayı (yıldız kümesi), Samanyolu (yıldız kümesi)… Renk adları: Balköpüğü, devetüyü, fildişi, gülkurusu, kavuniçi, narçiçeği, tavşankanı, vişneçürüğü, yavruağzı… Bir veya iki ögesi fiille oluşmuş birleşik isimler veya sıfatlar, tür kayması olduğu için Kapkaç, gelgit, mirasyedi, tutkal, çekyat, ateşkes, basınçölçer, bitişik yazılır: kuşkonmaz, külyutmaz, hünkârbeğendi, imambayıldı, konargöçer, uyurgezer, şıpsevdi, yapboz… "Sever" sözcüğüyle oluşturulmuş sözcükler bitişik yazılır. Futbolsever, barışsever, çiçeksever, hayvansever, doğasever, hayırsever, iyiliksever, kitapsever, konuksever, müziksever, sanatsever, sinemasever, sporsever, vatansever. a, -e, -i, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle "bilmek", "vermek", "kalmak", "durmak", "gelmek" ve Yapabilmek, "yazmak" fiilleriyle yapılan kurallı birleşik (tasvirî) fiiller bitişik yazılır: bilebilmek, gidivermek, okuyuvermek, bakakalmak, süregelmek, düşeyazmak, öleyazmak…  Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: Cürmümeşhut, darıdünya, ehlibeyt, erkânıharp, Hâkimiyetimilliye, hüsnütalil, gayrimenkul, gayrimeşru, hüsnükuruntu, hüsnüniyet, Servetifünun, tecahülüarif, Fecriati, suikast, hamdüsena, hercümerç, Kuvayımilliye, Misakımilli, terkibibent… Arapça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: Aliyyülâlâ, Darülaceze, Darülfünun, daüssıla, fevkalade, hıfzıssıhha, Şeyhülislam, tahtelbahir, tahteşşuur, cihanşümul, Aleykümselâm, Allahüâlem, Bismillah, Fenafillâh, Fisebilillah… Somut olarak yer bildirmeyen "alt", "üst" ve "üzeri" sözcüklerinin sona getirilmesiyle bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı; kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır: akşamüstü, ayaküstü, gerçeküstü, ikindiüstü, olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü; akşamüzeri, ayaküzeri… "Baş" sözcüğüyle oluşturulan sıfat tamlamaları bitişik yazılır: başeser, başhekim, başkahraman, başkent, başkomutan, başköşe, başöğretmen, başparmak, başrol, başsavcı… Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki “başı” sözcüğüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır: aşçıbaşı, binbaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı… "Ağa", "baba", "bey", "efendi", "hanım", "nine" gibi sözcüklerle kurulan birleşik ağababa, ağabey, beyefendi, hanımanne, hanımefendi, sözcükler bitişik yazılır: hacıağa, kadınnine, paşababa… "Ev" sözcüğüyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır: aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, gözlemevi, huzurevi, konukevi, orduevi, öğretmenevi, yayınevi, polisevi, babaevi… Uyarı Sadece "bağ evi", "dağ evi", "kuş evi" ayrı yazılır. "Hane", "name", "zade", "zede" sözcükleriyle oluşturulan birleşik sözcükler bitişik kahvehane, yazıhane; beyanname, kanunname, seyahatname, siyasetname; yazılır: amcazade, dayızade, depremzede, kazazede… Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik İçişleri, Dışişleri, Karayolları Genel Müdürlüğü, Genelkurmay, Yükseköğretim yazılır: Kurulu, Açıköğretim Fakültesi… Müzikte kullanılan makam adları bitişik yazılır: acembuselik, hisarbuselik, muhayyerkürdi… "Ötesi" sözcüğüyle oluşturulmuş birleşik sözcükler bitişik yazılır: doğaötesi, fizikötesi, kızılötesi, morötesi. MEB Kazanımı: Ayrı yazılan birleşik sözcükleri kavrar. b. Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler  Birleşme sırasında sözcüklerinden hiçbiri veya ikinci sözcüğü anlam değişikliğine uğramayan birleşik sözcükler ayrı yazılır: kılıç balığı, köpek balığı, ağustos böceği, ateş böceği, bal arısı, çörek otu, çam fıstığı, şeker pancarı, lüle taşı, el kitabı, tüp geçit, üst geçit, çevre yolu, deniz yolu, demir yolu, hava yolu, kara yolu, açık oturum, açık öğretim, ana dili, dil birliği, iş birliği, yer çekimi, dil bilimi, gök bilimi, ruh bilimi, dil bilgisi, yarı küre, yarım küre, su böreği, kuru yemiş, süt dişi, bağ bozumu, hafta sonu… "Alt", "üst", "ana", "ön", "art", "arka”, “yan", "iç”, “dış”, “orta", "sağ", "sol", "peşin", "bir", "iki", "tek", "çok", "çift" sözcüklerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik sözcük ve alt yazı, ana dili, ön söz, ön yargı, art niyet, yan cümle, iç tüzük, orta terimler ayrı yazılır: oyunu, sağ açık, sol bek, peşin fikir, iki anlamlı, tek hücreli… "Etmek", "olmak" yardımcı eylemleriyle kurulan birleşik eylemler herhangi bir ses düşmesine veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: arz etmek, fark etmek, sağ olmak, sarf etmek, söz etmek, terk etmek, var olmak, yok etmek… -r/-ar-er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik sözcükler ayrı yazılır: bakar kör, çıkar yol, güler yüz, yazar kasa, çıkmaz sokak, geçmez akçe, tükenmez kalem, uçan daire… "Dış", "iç", "sıra sözcükleriyle oluşturulan birleşik sözcük ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra… Somut olarak yer belirten "alt" ve "üst" sözleriyle oluşturulan birleşik sözcük ve terimler ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); tepe üstü (en yüksek nokta)… 11. Deyimlerin Yazımı MEB Kazanımı: Deyimlerin yazımını kavrar. Soru Hali: Deyimler nasıl yazılır? Cevap: Deyimleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır. Deyimleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır. Göz atmak, çam devirmek, çanak tutmak, kulak asmak, kulak vermek, devede kulak 12. İkilemelerin Yazımı MEB Kazanımı: İkilemelerin yazımını kavrar. Soru Hali: İkilemeler nasıl yazılır? Cevap: İkilemeleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır ve sözcüklerin arasına herhangi bir noktalama İşareti konmaz.  İkilemeleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır ve sözcüklerin arasına herhangi bir noktalama işareti konmaz. Allak bullak, gide gide, tıkır tıkır, eciş bücüş, sere serpe, soy sop, tek tük, yanı sıra, ara sıra, kem küm… kitap mitap, dolap molap, baş başa, el ele, iç içe, yan yana; baştan başa, elden ele, günden güne, içten içe; başa baş, teke tek; ardı ardına, boşu boşuna… Not: Birbiri, gitgide, birdenbire, altüst gibi ikilemeler kalıplaştıkları için istisna olarak bitişik yazılırlar. Açık Uçlu Soru: Kalıplaştığı için bitişik yazılan ikilemeler hangileridir? Cevap: Birbiri, gitgide, birdenbire, altüst gibi ikilemeler kalıplaştıkları için bitişik yazılır. 13. Pekiştirmelerin Yazımı MEB Kazanımı: Pekiştirilmiş sözcüklerin yazımını kavrar. Soru Hali: Pekiştirmeler bitişik mi ayrı mı yazılır? Cevap: Pekiştirmeler daima bitişik yazılır. Pekiştirmeler daima bitişik yazılır. Çepeçevre, çırılçıplak, çırılçıplak, düpedüz, güpegündüz, kıpkırmızı, paramparça, sapsağlam, sapasağlam, sırılsıklam, sırılsıklam, yemyeşil… 14. Alıntı Sözcüklerin Yazımı MEB Kazanımı: Alıntı sözcüklerin yazımını kavrar. Soru Hali: Alıntı sözcükler nasıl yazılır? Cevap: İki ünsüzle başlayan Batı kökenli sözcükler, ünsüzler arasınaünlü konmadan yazılır, İçinde yan yana iki veya daha fazla ünsüzbulunan Batı kökenli sözcüklerde, ünsüzlerin arasına ünlü konmadanyazılır, İki ünsüzle biten Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlükonmadan yazılır,Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki günsüzleri olduğu gibi korunur. İki ünsüzle başlayan Batı kökenli sözcükler, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır: grup, kral, problem, profesör, program, proje, protein, spor, stüdyo, trafik, tren… İçinde yan yana iki veya daha fazla ünsüz bulunan Batı kökenli sözcüklerde, ünsüzlerin arasına ünlü konmadan yazılır: alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, orkestra, paragraf, telgraf… İki ünsüzle biten Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır: film, form, lüks, modern, natürmort, psikiyatr, teyp…  Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki g ünsüzleri olduğu gibi korunur:biyografi, dogma, magma, monografi, paragraf; arkeolog, diyalog, katalog, monolog, psikolog… Uyarı Coğrafya, fotoğraf ve topoğraf sözcüklerinde "g"ler, "ğ"ye dönmüştür. Sonunda "g" bulunan sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde "g" ünsüzü "ğ" ünsüzüne dönüşür. Katalog-u > kataloğu, diyalog-u > diyaloğu, psikolog-u > psikoloğu… Yabancı özel adlara getirilen eklerin yazılışı yabancı özel adın telaffuzuna göredir. Cannes'a, Los Angeles'a, Moliere'e, United'a gibi. 15. Kısaltmaların Yazımı MEB Kazanımı: Kısaltmaların yazımını kavrar. Soru Hali: Büyük harfle yapılan Kısaltmalar Nasıl Yazılır? Cevap: Kurum, kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her sözcüğün ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır, araya herhangi bir noktalama işareti konmaz. Büyük harflerle yapılan kısaltmalar arasında sadece T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarında nokta kullanılır. Kurum, kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her sözcüğün ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır, araya herhangi bir noktalama işareti konmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi > TBMM, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi > TDED, Kuzeybatı > KB, Türk Dili > TD, Türk Lirası > TL… Büyük harflerle yapılan kısaltmalar arasında sadece T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarında nokta kullanılır. Bazen sözcüklerin, özellikle son sözcüğün birkaç harfinin kısaltmaya alındığı, bazen de aradaki sözcüklerden hiç harf alınmadığı olur. Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi > BOTAŞ İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği > İLESAM Sert ünsüzle biten kısaltmalara ek geldiği zaman okunuşta sert ses yumuşatılmaz. AGİĞ'in değil > AGİK'in, TÜBİTAĞ'ın değil > TÜBİTAK'ın Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır. Açık Uçlu Soru: Kısaltmalara getirilen ekler nasıl yazılır? Cevap: Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanınson harfinin okunuşu esas alınır. Küçük harflerle yapılan kısaltmalaragetirilen eklerde sözcüğün okunuşu yani kısaltmanın açılımı esas alınır. - DSİ'ne Yanlış DSİ'ye Doğru - THY'na Yanlış THY'ye Doğru - TV'da Yanlış TV'de Doğru - TTK'unda Yanlış TTK'de Doğru - TBBM'nde Yanlış TBMM'de Doğru - SGK'da Yanlış SGK'de Doğru - ÖSYM'nden Yanlış ÖSYM'den Doğru - BOTAŞ'da Yanlış BOTAŞ'ta Doğru - TDK'dan Yanlış TDK'den Doğru - UNICEF'den Yanlış UNICEF'ten Doğru Açık Uçlu Soru: Küçük harfle yapılan kısaltmalar nasıl yazılır? Cevap: Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde sözcüğün okunuşu yani kısaltmanın açılımı esas alınır.Ölçü birimlerinin kısaltmalarında nokta kullanılmaz, sonunda nokta bulunan kısaltmalarda ise kesme kullanılmaz. Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır: Metre > m, Milimetre > mm, Santimetre > cm, Kilometre > km, Kilogram > kg, Litre > l, Miligram > mg, Metrekare > m2, Santimetrekare > cm2 Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde sözcüğün okunuşu yani kısaltmanın açılımı esas alınır. kr.ın, 16. yy.da, vb.leri, Alm.dan, İng.yi… Ölçü birimlerinin kısaltmalarında nokta kullanılmaz, sonunda nokta bulunan kısaltmalarda ise kesme kullanılmaz. cm'yi, kg'dan, mm'den, m2ye (Üs işaretli kısaltmalara gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.) Çok heceli sözcüklerin genellikle baştan ilk iki ya da üç harfli alınarak kısaltma yapılır. Kısaltılan sözcük veya sözcük grubu; özel isim, ünvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur. Profesör > Prof., Avukat > Av., Kimya > kim., Doktor > Dr., Sıfat > sf., Hazırlayan > haz., Edebiyat > ed., Fizik > fiz., Mahalle > mah. 16. Düzeltme İşaretinin Kullanımı MEB Kazanımı: Düzeltme işaretinin kullanıldığı yerleri kavrar. Soru Hali: Düzeltme işareti nerede kullanılır? Cevap: Sesleri aynı, söylenişleri ve anlamları farklı sözcükleri ayırmak için kullanılır.Kişi ve yer adlarında ince I ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır. Düzeltme işareti "inceltme işareti”, “şapka işareti” ve “uzatma işareti” olarak da bilinir. Sesleri aynı, söylenişleri ve anlamları farklı sözcükleri ayırmak için kullanılır. adet (sayı), âdet (gelenek); alim (her şeyi bilici), âlim (bilgin); alem (bayrak), âlem (evren); hal (pazar yeri), hâl (durum); kar (yağış), kâr (kazanç); yar (uçurum), yâr (sevgili); adem (yokluk), âdem (insan); aşık (eklem kemiği), âşık (vurgun, tutkun); hala (babanın kız kardeşi, bibi), hâlâ (hâlen, henüz); şura (şu yer), şûra (danışma kurulu)…  Arapça ve Farsçadan dilimize giren, ince okunması gereken "k" ve "g" seslerini izleyen ünlülerin üzerinde kullanılır.Rüzgâr, karargâh, dergâh, tezgâh, yadigâr, Nigâr, şikâyet, kâfir, vekâlet, zekâ, hükümet, sükût, kâğıt, mahkûm, sükûn, kâtip, hikâye, dükkân… Kişi ve yer adlarında ince l ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır: Halûk, Lâle, Nalân; Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki, Selânik… Nispet (sıfatlaştırma) ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için kullanılır: Türk askeri başarılı oldu. Askerî okula sınavla girdi. İslam dini üzerine yazı yazmış. Kitapta dinî bilgilere yer verilmiş. Atatürk'ün resmi dikkat çekiciydi. Resmî kuruluşlardan söz etti. Osmanlı tarihi ile ilgili kitap okudum. Tarihî romanları severim. Milli toprak hakkında bilgi verdi. Millî konuları işleyen bir şairdir. İnsanın edebi ile öne çıkması lazım. Edebî romanlar okurum. Şehir merkezi buraya çok uzaktır. Merkezî bir yerde ev tuttuk. Uyarı Nispet eki alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır: millîleştirmek, millilik, resmîleştirmek, resmîlik… Nispet ekinin belirtme durumu ve iyelik ekiyle anlam karışıklığı oluşturmayacağı sözcüklerde düzeltme işareti kullanılmaz: siyasi, ticari, ahlaki, İslami, tasavvufi, insani, hukuki, mimari… 17. Mastar Ekinin Yazımı MEB Kazanımı: Mastar ekinin yazımını kavrar. Soru Hali: Mastar eki nasıl yazılır? Cevap: “-mak”, “-mek” ile biten sözcüklerden sonra “-a, -e, -ı, -i” eklerinden biri geldiğinde “k”ünsüzü düşer, araya "y" ünsüzü girer. “-mak”, “-mek” ile biten sözcüklerden sonra “-a, -e, -ı, -i” eklerinden biri geldiğinde “k” ünsüzü düşer, araya "y" ünsüzü girer. dövüşmek-e > dövüşmeğe değil dövüşmeye sevmek-e> sevmeğe değil sevmeye anlamak-ı > anlamağı değil anlamayı 18. -İken'in Yazımı MEB Kazanımı: -İken ekinin yazımını kavrar. Soru Hali: -iken eki nasıl yazılır? Cevap: "-İken" ayrı olarak yazılabildiği gibi bitişik de yazılabilir; bu durumda başındaki "i" ünlüsü düşer, getirildiği sözcüğün ünlüleri kalın da olsa bu ekin ünlüsü ince kalır. “-İken” ayrı olarak yazılabildiği gibi bitişik de yazılabilir; bu durumda başındaki "i" ünlüsü düşer, getirildiği sözcüğün ünlüleri kalın da olsa bu ekin ünlüsü ince kalır. Gider iken > giderken, okumuş iken > okumuşken, çalışır iken > çalışırken “-iken”, ünlüyle biten sözcüklere ek olarak getirildiğinde başındaki “i” ünlüsü düşer ve araya "y" ünsüzü girer. Evde iken > evdeyken, okulda iken > okuldayken 19. İle'nin Ek Olarak Yazımı MEB Kazanımı: İle sözcüğünün yazımını kavrar. Soru Hali: İle sözcüğü ek halinde nasıl yazılır? Cevap: "İle", ünsüzle biten sözcüklere ek olarak getirildiğinde "i" ünlüsü düşer ve bitişik yazılır."İle", ünlüyle biten sözcüklere ek olarak getirildiğinde başındaki “i” ünlüsü düşer ve araya y ünsüzü girer ve ek, ünlü uyumlarına uyar. "İle" hem ayrı hem de bitişik yazılabilir ve bitişik yazıldığında ünlü uyumlarına uyar. "İle", ünsüzle biten sözcüklere ek olarak getirildiğinde "i" ünlüsü düşer ve bitişik yazılır. kitap-la (kitap ile), çiçek-le (çiçek ile), hayat-la (hayat ile)… "İle", ünlüyle biten sözcüklere ek olarak getirildiğinde başındaki “i” ünlüsü düşer ve araya y ünsüzü girer ve ek, ünlü uyumlarına uyar. arkadaşı-y-la (arkadaşı ile), babası-y-la (babası ile), sevgi-y-le (sevgi ile)… 20. Ek Fiil Olan İmek'in Yazımı MEB Kazanımı: Ek fiilin yazımını kavrar. Soru Hali: Ek fiil ekleri nasıl yazılır? Cevap: "-idi, -imiş, -ise" ünlüyle biten sözcüklere eklendiğinde "i" ünlüsü düşer, bu durumda ara- ya "y" ünsüzü girer.Ünsüzle biten sözcüklere eklendiğinde de "i" ünlüsü düşer, düşürülmeden de yazılabilir. “-idi, -imiş, -ise” ünlüyle biten sözcüklere eklendiğinde "i" ünlüsü düşer, bu durumda araya "y" ünsüzü girer. oyuncu-y-du (oyuncu idi), okuyucu-y-mış (okuyucu imiş)… Ünsüzle biten sözcüklere eklendiğinde de "i" ünlüsü düşer, düşürülmeden de yazılabilir. gelir-se (gelir ise), çirkin-miş (çirkin imiş), yorgun-du (yorgun idi)… 21. Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı MEB Kazanımı: Satır sonuna sığmayan sözcüklerin yazımını kavrar. Soru Hali: Satır sonuna sığmayan sözcükler nasıl yazılır? Cevap: Türkçede satır sonunda sözcükler bölünebilir fakat heceler bölünemez. Satıra sığmayan sözcükler bölünürken satır sonuna kısa çizgi (-) konur.İlk heceden sonraki heceler ünsüzle başlar. Bitişik yazılan sözcüklerde de bu kurala uyulur. Türkçede satır sonunda sözcükler bölünebilir fakat heceler bölünemez. Satıra sığmayan sözcükler bölünürken satır sonuna kısa çizgi (-) konur. İlk heceden sonraki heceler ünsüzle başlar. Bitişik yazılan sözcüklerde de bu kurala uyulur: ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, ha-ni-me-li… Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz: …U-çurtma… değil, …uçurt-ma… Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kullanılır, ayrıca çizgi kullanılmaz. …İstanbul'un… Uyarı Özel adlardan, rakam ya da eklerden sonra gelen ekler yapım ekiyse kesme işareti kullanılmaz, sadece kısa çizgi kullanılır. …Mehmet-çiğim… 22. "Bir" Sözcüğünün Yazımı MEB Kazanımı: Bir sözcüğünün yazımını kavrar. Soru Hali: Bir sözcüğü nasıl yazılır? Cevap: Kimi söyleyişlerde "bir" sözcüğünün son sesi ® düşürülür ve sözcük "bi" biçiminde söylenir ama bu, yazıya geçirilmez. Bir sözcüğünün yer aldığı şu sözcükler bitişik yazılır: Biraz, birçok, birdenbire, birdirbir (çocuk oyunu), birçoğu, birbiri, birkaç, birkaçı, birtakım, hiçbir, hiçbiri, birebir (istenildiği gibi, uygun, etkili. Bu ilaç her derde birebir.), binbir (pek çok, çeşitli). Kimi söyleyişlerde "bir" sözcüğünün son sesi ® düşürülür ve sözcük "bi" biçiminde söylenir ama bu, yazıya geçirilmez. Bir sözcüğünün yer aldığı şu sözcükler bitişik yazılır: Biraz, birçok, birdenbire, birdirbir (çocuk oyunu), birçoğu, birbiri, birkaç, birkaçı, birtakım, hiçbir, hiçbiri, birebir (istenildiği gibi, uygun, etkili. Bu ilaç her derde birebir.), binbir (pek çok, çeşitli). Açık Uçlu Soru: “Birtakım” kelimesi hangi hâllerde birleşik, hangi hâllerde ayrı yazılır? Cevap: Birtakım kelimesi “bazıları” anlamında,belgisizlik ifade edecek şekilde kullanıldığında birleşik yazılır. Bunun dışında kullanıldığında ise ayrı yazılır. Bu sözcüklerin dışında "bir" sözcüğü ayrı yazılır: bir gün, bir an, bir yana, bir ara, bir arada, bir şey, bire bir (eşleme. Öğretmeninle bire bir çalışmalısın.), bir bir, bir daha… 23. "Şey" Sözcüğünün Yazımı MEB Kazanımı: Şey sözcüğünün yazımını kavrar. Soru Hali: Şey sözcüğü nasıl yazılır? Cevap: "Şey" sözcüğü, hiçbir sözcükle birleşik sözcük oluşturmadığı için hiçbir sözcüğe bitişik yazılmaz. "Şey" sözcüğü dilimize Arapçadan gelmiş bir sözcüktür. “Eşya” sözcüğü, “şey" sözcüğünün Arapçadaki çoğul biçimidir. Fakat bu durum bilinmediği için "eşyalar" biçiminde çoğul şekli de kullanılmaktadır. "Şey" sözcüğü, hiçbir sözcükle birleşik sözcük oluşturmadığı için hiçbir sözcüğe bitişik yazılmaz: bir şey, çok şey, her şey, herhangi bir şey, hiçbir şey… 24. "Her" Sözcüğünün Yazımı MEB Kazanımı: Her sözcüğünün yazımını kavrar. Soru Hali: Her sözcüğü nasıl yazılır? Cevap: "Her" sözcüğü Farsça kökenlidir. Her" sözcüğü şu sözcüklerde bitişik yazılır herkes, herhangi, herhâlde (galiba, olasılık). Bu sözcükler dışında kalan "her" sözcükleri ayrı yazılır:her yer, her biri, her bir, her gün, her an, her şey, her yan, her hâlde (her durumda), her hâlükârda, her ne kadar. "Her" sözcüğü Farsça kökenlidir. "Her" sözcüğü şu sözcüklerde bitişik yazılır: herkes, herhangi, herhâlde (galiba, olasılık). Bu sözcükler dışında kalan "her" sözcükleri ayrı yazılır: her yer, her biri, her bir, her gün, her an, her şey, her yan, her hâlde (her durumda), her hâlükârda, her ne kadar…