ETTE Basisveiligheid voor de theater- en eventindustrie PDF

ETTE Basisveiligheid voor de theater- en eventindustrie Studentenversie 01.01.NL.03 (2018) Nederlands Colofon Ontwikkeld met de steun van het Erasmus + programma (project no. 2014-1-DE02-KA202-001393) Stuurgroep: Hubert Eckart (DTHG), Juliane Schmidt-Sodingen (DTHG), Els Wijmans (OSAT), Henrica van den Berg (VPT), Ulf Nielsen (STTF), Chris Van Goethem (Erasmushogeschool / STEPP) Projectteam: Christian A. Buschhoff (DTHG), Koen Deveux (STEPP), Willem Groenewoud (OSAT), Anders Larsson (STTF), Ulf Nielsen (STTF), Rainer Münz (DTHG), Harald Prieß (DTHG), Bastiaan Schoof (VPT), Hugo van Uum (VPT), Rob Acket (VPT), Marc Vandermeulen (STEPP), Chris Van Goethem (Erasmushogeschool / STEPP) Tekst: Introductie, Hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9: Chris Van Goethem Hoofdstuk 7: Marc Vandermeulen en Chris Van Goethem Hoofdstuk 10: Christian A. Buschhoff en Chris Van Goethem Tekst revisie: Juliane Schmidt-Sodingen, Bastian Schoof, Hubert Eckart Revisie in het Engels: Gitta Van Goethem Vertaling: Nederlands: Gitta Van Goethem Duits: Juliane Schmidt-Sodingen, Dr.Gabriele Högg, Hubert Eckart Zweeds: Maja Ehliar, Anders Larsson, Johan Mansfeldt, Ulf Nielsen, Torsten Nobling, Anna Wemmert Clausen Illustraties: Frans Schupp Lay-out: Chris Van Goethem/Hubert Eckart Uitgever: Deutsche Theatertechnische Gesellschaft (DTHG) Jaar: 2018 ISBN:  978-3-9819148-6-3: Nederlands handboek voor de docent Copyright note De ETTE publicaties zijn Open Educational Resources volgens Creative Commons (https://creativecommons.org/licenses/?lang=en). Deze publicaties zijn gratis te gebruiken, maar je moet ons verwittigen als je het boek of delen er van afdrukt. Gelieve in deze gevallen een e-mail met de specifieke details naar [email protected] te sturen. Alle gebruikte afbeeldingen zijn vrij van copyright (voor niet-commercieel gebruik). Het is toegestaan het materiaal te vertalen, met de vermelding dat dit geen officiële versies van het ETTE-team zelf zijn en dat ze ook niet zo genoemd mogen worden. Hetzelfde geldt als de tekst gebruikt wordt in een aangepaste versie. Reproductie van de tekst is toegestaan nadat wij verwittigd zijn - maar het opslaan en verwerken in elektronische systemen, opnieuw uitgeven in magazines, kranten of andere niet. In het geval van gebruik op radio, televisie of producenten/distributeurs van media, is voorafgaande aanvraag of toestemming vereist. Disclaimer De steun van de Europese Commissie voor de productie van deze publicatie garandeert geen bekrachtiging van de inhoud, die enkel de visie van de auteurs vertegenwoordigt, en de Commissie kan niet verantwoordelijk gehouden worden voor eender welk mogelijk gebruik van de informatie die hierin omvat wordt. Wij - het ETTE team - hebben ons best gedaan om deze publicatie te creëren met zorg en expertise en met de intentie om deze gebruiksvriendelijk te maken. Je houdt de eerste versie van deze publicatie in je handen. Er kunnen nog steeds fouten in de tekst staan. Wij zijn dankbaar voor elke suggestie en zullen deze corrigeren voor toekomstige edities/versies. Het ETTE-team kan niet verantwoordelijk gehouden worden voor incidenten of ongelukken tijdens het leren of gebruiken van de inhoud van het ETTE-handboek. We kunnen de kwaliteit van publicaties die uittreksels van het ETTE-handboek bevatten niet garanderen, noch die van aanpassingen van de originele tekst. Ook zijn we op geen enkele manier aansprakelijk voor hoe accuraat deze zijn. Index 1 Werken met respect voor de eigen veiligheid..................................................................... 1-9 1.1 Ongevallentheorie................................................................................................... 1-13 1.2 Vijf stappen om risico's te beperken........................................................................ 1-25 1.3 Je rechten en plichten............................................................................................. 1-36 2 Bijdragen aan een veilige en duurzame werkomgeving.................................................... 2-40 2.1 Risico's op het podium............................................................................................ 2-44 2.2 Veiligheid in het publiek.......................................................................................... 2-51 2.3 Duurzaamheid......................................................................................................... 2-56 2.4 Wetgeving rond veiligheid....................................................................................... 2-59 2.5 Waarschuwingsborden............................................................................................ 2-64 2.6 Verbodsborden...................................................................................................... 2-68 3 Ergonomisch werken....................................................................................................... 3-71 3.1 Risico's als een gevolg van heffen en tillen............................................................... 3-79 3.2 Ergonomische methodes......................................................................................... 3-88 3.3 Hulpmiddelen voor tillen, dragen of verplaatsen...................................................... 3-98 4 Persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken.............................................................. 4-111 4.1 Lichaamsbescherming........................................................................................... 4-116 4.2 Oog- en gezichtsbescherming................................................................................ 4-121 4.3 Gehoorbescherming.............................................................................................. 4-125 4.4 Adembescherming................................................................................................ 4-129 4.5 Valbeveiliging........................................................................................................ 4-133 4.6 Gebodsborden...................................................................................................... 4-145 5 Brandpreventie in een podiumomgeving....................................................................... 5-149 5.1 Brandtheorie......................................................................................................... 5-155 5.2 Brandklasses......................................................................................................... 5-160 5.3 Risico's van vuur, rook en CO................................................................................. 5-165 5.4 Brandsignalisatie................................................................................................... 5-170 5.5 Evacuatieroutes en compartimentering................................................................. 5-173 5.6 Signalisatie over nooduitgangen of eerste hulp...................................................... 5-181 5.7 Eigenschappen van materialen.............................................................................. 5-186 5.8 Veiligheidsafstanden............................................................................................. 5-191 6 Veilig werken op hoogte............................................................................................... 6-194 6.1 Ladders................................................................................................................. 6-202 6.2 Mobiele torenstelling............................................................................................ 6-216 6.3 Mobiel werkplatform met lift................................................................................ 6-223 7 Veilig werken met mobiele, elektrische systemen onder toezicht................................... 7-228 7.1 Elektrische basisconcepten en –berekeningen........................................................ 7-238 7.2 Elektrische risico's................................................................................................. 7-251 7.3 Bescherming tegen elektrische risico's.................................................................. 7-259 7.4 Kabels en aansluitingen......................................................................................... 7-271 8 Veilig werken met gereedschap..................................................................................... 8-287 8.1 Handgereedschap.................................................................................................. 8-300 8.2 Elektrisch hand gereedschap.................................................................................. 8-308 9 Veilig werken met chemische stoffen............................................................................. 9-316 9.1 Risico's en etiketten van gevaarlijke stoffen........................................................... 9-327 9.2 Veiligheidsinformatiebladen.................................................................................. 9-337 9.3 Opslaan van gevaarlijke stoffen............................................................................. 9-343 10 Plaatsen en bevestigen van podiummateriaal............................................................... 10-348 10.1 Principes van mechanica....................................................................................... 10-360 10.2 Technisch podiummateriaal identificeren en nakijken.......................................... 10-372 10.3 Ophangsystemen................................................................................................. 10-388 Dankwoord Een omvangrijk en veeleisend project zoals dit kan enkel tot stand komen met de steun en actieve hulp van veel mensen. Gedurende de afgelopen 3 jaar hebben experts uit 4 landen - Nederland, België, Zweden en Duitsland - intens samengewerkt. We willen graag gebruik maken van deze gelegenheid om onze uitzonderlijke dank voor hen uit te drukken. Eerst en vooral, Chris Van Goethem, hij was de *spiritus rector* van het gezelschap, zonder wiens omvangrijke kennis we ons doel niet bereikt zouden hebben. Deze experts werden gesteund door hun associaties en organisaties die de groep ondersteunden vanuit hun administratie en geweldige hulp geboden hebben. Juliane Schmidt-Sodingen van het bureau van DTHG heeft alles aan elkaar geknoopt, orde in de chaos gebracht en alle wapenbroeders gemotiveerd. Daarbij hebben verschillende collega's mede dankzij hun kritische opmerkingen, technische ondersteuning, opmerkingen en toevoegingen bijgedragen aan het project. De ontwikkeling van de praktische proeven was enkel mogelijk met de steun van de studenten van MBO college Podium- en Evenemententechniek Hilversum en WDR Keulen. En tenslotte kon het hele project enkel aangepakt en doorgevoerd worden omdat het nationaal agentschap BiBB uit Duitsland en het Erasmus+ project van de Europese Unie voor de nodige financiële steun gezorgd hebben. Al deze mensen, zelfs als we ze hier niet kunnen vernoemen, hebben het project gesteund op een geweldige manier en geholpen om er een succes van te maken. Voorwoord „So, take of traps and scenes your fill, And all you find, be sure to show it! Use both the great and lesser heavenly light,— Squander the stars in any number, Beasts, birds, trees, rocks, and all such lumber, Fire, water, darkness, Day and Night! Thus, in our booth's contracted sphere, The circle of Creation will appear, And move, as we deliberately impel, From Heaven, across the World, to Hell!“ Johann Wolfgang von Goethe Vorspiel zu FAUST Wanneer Goethe in de prelude van Faust deze wensen in de mond van de theaterregisseur legt in 1797, had hij er geen flauw idee van hoe de technische mogelijkheden op de podia van deze wereld dadelijk zouden evolueren. Vandaag omvat het spectrum van podiumtechnische mogelijkheden zo'n grote hoeveelheid technische hulpmiddelen, dat er hoge eisen gesteld worden aan degenen die achter de schermen werken om alles veilig te kunnen bedienen. De taak van de technicus houdt niets minder in dan de realisatie van werelden die steeds opnieuw uitgevonden worden en die eerst op het podium en dan tussen de verwonderde toeschouwers de fascinatie activeren die de podiumkunsten al meer dan 2000 jaar creëren. Veiligheid is van het grootste belang voor de technicus. Veiligheid voor hemzelf en zijn collega's, veiligheid voor alle artiesten die op het podium werken en veiligheid voor het publiek - dit zijn de voornaamste principes. Het is hoog tijd dat de essentiële vaardigheden en capaciteiten die alle technische staf nodig heeft om op het podium te kunnen werken samengebracht worden op een internationaal geaccepteerd niveau. En dat is precies wat dit project ambieert. Net zoals kunst zich niet door grenzen laat beperken, zouden theatertechnici op alle podia van deze wereld ook eenzelfde taal moeten spreken, oftewel, zouden ze een gemeenschappelijk begrip van alle aspecten van veilig werken moeten ontwikkelen. Binnen de context van de grote variatie en internationale verschillen in werkmethodes, is een poging gewaagd om de gemeenschappelijke deler te vinden die een veilige werkwijze voor iedereen garandeert. Er werd een uitzonderlijke nadruk gelegd, niet op het halen van een theoretisch diploma, maar op het aanbieden van een praktische training, vooral met hulp in de praktijk, illustratieve voorbeelden en gemakkelijk te begrijpen omschrijvingen. Dit zou het startpunt moeten zijn voor eender wie die samenwerkt op de planken die deze wereld verbeelden met creativiteit, respect, plezier en vooral met veiligheid! Hubert Eckart, CEO, German Theatre Technicians Association Inleiding Beste collega, toekomstige collega, student, leerling, lerende, We hopen dat je vandaag veilig en onbeschadigd terug naar huis keert. Dat is namelijk waarom we dit boek en het Europees veiligheidspaspoort dat er bij hoort gemaakt hebben. De inhoud reflecteert onze visie: veiligheid is een levenshouding. Iedereen op een podium, een festival of een event, van stage hand tot stage manager zou in staat moeten zijn veilig te handelen, zou de mechanismes achter veilig werken moeten begrijpen en zou een kritische veiligheidshouding moeten ontwikkelen. In tegenstelling tot andere veiligheidscursussen gaat dit boek niet over wetgeving, maar over competentie, over het beheersen van een veilige praktijk. Het is gefocust op “in staat zijn” eerder dan “weten”. Competentie gaat over permanente training, over constant veiligheidsbewustzijn, over het beheersen van vaardigheden. Het gaat niet over het slagen in een examen en daarna alles vergeten. De vaardigheden moeten deel gaan uitmaken van de manier waarop je werkt, de manier waarop je jezelf organiseert. Ze kunnen je leven veranderen en beschermen. De inhoud van dit boek is aangepast aan de specifieke eigenheden van onze sector, onafhankelijk van lokale praktijken of wetgeving. Het geeft een gemeenschappelijke basis die ervoor zorgt dat professionals in staat zijn om veilig te werken in heel Europa, onafhankelijk van waar ze komen of welk onderwijsniveau ze hebben. Het boek bevat tien hoofdstukken, die de belangrijkste competenties weergeven die je moet beheersen om veilig op een podium of op een event te werken. Elk hoofdstuk bevat sub-hoofdstukken die achtergrondkennis verschaffen over waarom we ons op een bepaalde manier moeten gedragen. Je kan de hoofdstukken los van elkaar lezen, maar het is goed je eerst te verdiepen in de eerste twee, zodat je de principes achter veilig werken begrijpt. Je kan ook enkel het eerste deel van elk hoofdstuk lezen om te weten hoe je moet handelen. Later kan je dan naar de sub-hoofdstukken gaan om te begrijpen waarom je op die manier moet handelen. Veiligheid gaat niet enkel over jou, het gaat over ons allemaal: je collega’s, de bezoekende crews, de artiesten, het publiek. We hopen dat dit boek je zal steunen in ons gemeenschappelijke doel het podium een veiligere plek te maken. We hopen dat, in welke functie je ook werkt, je een ambassadeur van een velliger praktijk zal worden. Het ETTE team. 1 Werken met respect voor de eigen veiligheid 1-9 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Om te werken met respect voor je eigen veiligheid moet je: Bewustzijn tonen van de risico's die gerelateerd zijn aan de activiteiten binnen de podiumkunsten en gedraag je ernaar om je eigen veiligheid te verzekeren. Dat betekent dat je volgende vaardigheden moet beheersen:  Begrijpt de risico's van een podiumomgeving en de mechanismen erachter  Begrijpt de eigen positie in het veiligheidsproces en gedraagt zich er naar.  Werkt volgens de veiligheidstraining en instructies  Beschermt zichzelf tegen risico's  Geeft risico's door aan verantwoordelijke Je moet volgende kennis onder de knie hebben:  Ongevallentheorie  Vijf stappen om risico's te beperken  Je rechten en plichten En je moet volgende attitudes hebben:  Veiligheidsbewustzijn  Bewust zijn van je eigen gedrag 1-10 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Werken met respect voor de eigen veiligheid Theaters, podia op festivals, en podiumomgevingen in de evenementensector en de podiumkunsten zijn omgevingen met een hoge risicofactor. Het zijn werkomgevingen die zeer complex en constant in verandering zijn. Veel mensen werken samen in dezelfde (beperkte) ruimte met beperkte verlichting en communicatiemogelijkheden. Op hoogte en met zware (hangende) ladingen werken is een inherent deel van de activiteiten. Teams van verschillende organisaties, met verschillende tradities, werken samen op en rond de scène. Ze hebben allemaal strakke en absolute deadlines, want om 8u komt het publiek binnen. Dit zorgt voor hoge tijdsdruk voor alle medewerkers. Iedereen wil zoveel mogelijk tijd op de scène om het verwachtte kwaliteitsproduct te creëren. In veel gevallen zijn de teams meertalig. De kerntaak van de sector is (per definitie) nieuwe dingen maken of dezelfde dingen in een compleet nieuwe omgeving doen. Dit houdt in dat er steeds nieuwe materialen, nieuwe technologieën en nieuwe methodes gebruikt worden. De combinatie van artistieke en technische activiteiten creëert een dubbele hiërarchie met aan de ene kant de organisatorische structuur en aan de andere kant de artistieke "line of command". Dit maakt dat alles om je heen constant verandert en beweegt. Een plek die vijf minuten geleden veilig was, kan nu gevaarlijk zijn. In andere industrieën kunnen deze factoren voorkomen worden, maar in de podiumkunsten en evenementensector zijn deze een deel van Afb. 1.1--a Crowded de essentie van het werk. Om veilig te kunnen werken in dit soort complexe omgeving, moeten alle medewerkers zich in grote mate bewust zijn van de gezondheid en veiligheid van iedereen die mee werkt. Je moet begrijpen hoe ongelukken gebeuren en hoe je risico's kan minimaliseren. Je bewust zijn van gezondheid en veiligheid moet een manier van leven worden en meer zijn dan blindelings de regels en regelgeving volgen. Natuurlijk kunnen regels en regelgeving ons helpen en sturen. Maar ze blindelings volgen is nog geen garantie voor veiligheid. In een complexe omgeving zoals de podiumkunsten en evenementensector wordt er verwacht dat je actief meewerkt, constant je aandacht erbij houdt en dat je altijd de situatie van het moment hebt ingeschat. De Afb. 1.1--b-Beware vaardigheden leren om veilig in zo'n complexe omgeving te werken is een voortdurend proces. Enkele tips kunnen je op weg helpen:  Wees je bewust van de risico's die je opdracht inhouden en bescherm jezelf. Dit houdt persoonlijke beschermingsmiddelen in, niet wandelen in gevaarlijke zones,...  Wees je bewust van wat er om je heen gebeurt en verzeker je altijd van jouw veiligheid en die van je collega's.  Denk vooruit voor je iets doet, controleer welke gevolgen je acties hebben.  Zorg dat je bekend bent met de werkomgeving en de organisatiestructuur (van die dag).  Organiseer jezelf zodat je veilig werkt (structuur en ordelijkheid, waar leg je je materiaal,...) 1-11 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA  Doe niets waarvan je denkt dat je er niet toe in staat bent (en laat niemand je dwingen om het toch te doen).  Stel vragen als je twijfelt, praat over veiligheid (en onveilige situaties) en stel verbeteringen voor.  Wees voorbereid op noodgevallen (werk nooit alleen op hoogte, controleer vluchtroutes en materiaal,...).  Blijf weg uit risicovolle zones, behalve als je bevoegd bent en er moet zijn om te werken. Wanneer je op de scène werkt, ben je deel van een groter geheel dat er samen met jou aan zal werken om het niveau van de veiligheid zo hoog mogelijk te houden. Veiligheid kan alleen maar worden verbeterd als alle leden van een team consequent samenwerken. Je kan het vergelijken met een ketting die maar zo sterk is als de zwakste schakel. Deze manier van samenwerken wordt vaak georganiseerd Termen en definities in een “bevelstructuur” met ondergeschikten en leidinggevenden. Dit is de hiërarchie of de volgorde waarop  werkomgeving een organisatie reageert bij noodgevallen. Deze hiërarchie is er zodat elke werknemer weet hoe hij moet reageren in  werken op hoogte geval van nood. Daarom is het belangrijk dat je weet wat je  artistieke activiteiten plaats is in deze structuur.  technische activiteiten Sommige mensen in de organisatie hebben een beter  hiërarchie overzicht van het geheel van de activiteiten en zien risico's die jij niet ziet. Boven alle medewerkers staat iemand die  regels en regelgevingen dienst doet als veiligheidsverantwoordelijke. De  bewustzijn over gezondheid veiligheidsverantwoordelijke draagt de uiteindelijke en veiligheid verantwoordelijkheid en zorgt er ook voor dat de formele, administratieve veiligheidsvoorzieningen in orde zijn. We  bekend zijn met noemen deze structuur de veiligheidsketen of de "chain of  risicovolle zone command". Aan de ene kant zullen ze je controleren, instructies geven en trainen, aan de andere kant zal jij hen  noodgeval feedback moeten geven.  ongeluk Gezondheid en veiligheid gaat niet enkel om ongelukken.  beroepsziektes Het gaat ook om beroepsziektes en psycho-sociale risico's.  psycho-sociale risico's Deze risico's zijn minder zichtbaar, maar ze kunnen een grote impact hebben op jouw leven en dat van anderen.  veiligheidsketen Veiligheid is ook een investering in kwaliteit en efficiëntie.  chain of command Veilig werken is beter werken. Als de omstandigheden veilig  veiligheidsverantwoordelijke zijn, kan je meer aandacht besteden aan kwaliteit. Uiteindelijk is veilig werk ook goedkoper werk: de kost van  beroepsziektes ongelukken, vertraging, het verlies van een productie of het  persoonlijke verlies van een reputatie kan een zeer grote impact hebben beschermingsmiddelen op het budget van de organisatie. Structuur en ordelijkheid zorgen voor een veiligere situatie en dragen ook bij tot efficiëntie. 1-12 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA 1.1 Ongevallentheorie Aan het einde van dit blok...: begrijp je de mechanismen achter het ontstaan en voorkomen van ongelukken. We moeten beseffen dat de perfecte veiligheid niet bestaat. Bijvoorbeeld: Om een helemaal inbraakvrij huis te bouwen, zouden we alle ramen en deuren moeten weghalen. Het huis is super veilig nu, maar je kan het niet meer gebruiken. Ongeacht hoe veilig we proberen te werken, ongelukken gebeuren. Dat is een feit. Er zijn twee manieren om met dit feit om te gaan. De ene manier is om ongelukken te beschouwen als pech. Als we ongelukken zien als pech, karma, het lot, shicksal,... is het onmogelijk om de situatie te veranderen. De reden achter het ongeluk ligt buiten ons bereik dus kunnen we er niets aan doen. Maar als we de mogelijkheid tot ongelukken als een zekerheid beschouwen, kunnen we zoeken naar de oorzaken en het ongeluk voorkomen. Veiligheid zal altijd een evenwicht tussen bruikbaarheid en een acceptabel risico zijn. We plaatsen deuren in huizen, maar doen ze goed op slot. Om een gefundeerde keuze te maken voor zo'n evenwicht moeten we begrijpen hoe ongelukken gebeuren en wat de achterliggende mechanismes zijn. Hoe gebeuren ongelukken? Om te begrijpen hoe ongelukken gebeuren moeten we eerst enkele termen overlopen en de verschillende termen met elkaar in relatie brengen. Risico Een risico is de combinatie van een gevaarlijke situatie of actie met de mogelijkheid dat er iets mis zal gaan en die impact die dat heeft. Elke onveilige actie of situatie zal een bepaald gevaar creëren. Maar dit betekent niet dat er iets mis zal gaan. Bijvoorbeeld: als je gereedschap laat vallen als er niemand in de buurt is, is er geen schade. Waarschijnlijkheid De waarschijnlijkheid of de kans vertelt ons hoe groot de kans is dat dingen mis zullen gaan. Een van de factoren van deze waarschijnlijkheid is de blootstelling aan een risico. Met andere woorden, hoeveel mensen zullen blootgesteld zijn en hoe lang? Bijvoorbeeld, hoe groot is de kans dat je gereedschap iemand zal raken als het valt? Waarschijnlijkheid wordt vaak verkeerd begrepen (of misbruikt om onveilig gedrag te rechtvaardigen). We hebben de neiging om te zeggen dat de kans maar één procent is dat er iets zal gebeuren. Deze uitdrukking lijkt te betekenen dat de kans erg klein is en er dus geen nood is aan verandering. Om dit 1-13 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA in perspectief te zetten: Dezelfde mensen doen mee aan de lotto, waar ze maar een waarschijnlijkheid van 1 op 45 miljoen hebben om te winnen. Een kans van een procent betekent dat er een statistische kans is dat je een ongeluk zal hebben binnen de honderd dagen of dat als je honderd collega’s hebt, een van hen een ongeluk zal hebben. Impact Impact of effect duidt aan wat de mogelijke ernst van de verwondingen of de impact op de organisatie is. Bijvoorbeeld, als je gereedschap valt, zal het dan lichte verwondingen veroorzaken of kan het iemand doden? Dia. 1.1.1 Diagram om een risico in te schatten door waarschijnlijkheid (kans) en impact (effect) te gebruiken. Incident of bijna-ongeluk Een incident of een bijna-ongeluk is een onbedoelde gebeurtenis met geen of zeer beperkte schade die anders had kunnen aflopen. Met andere woorden, er is iets gevaarlijks gebeurd, maar het is goed afgelopen. De meeste mensen reageren hier op door te zeggen: "We hebben geluk gehad." Maar eigenlijk is elke keer dat je zegt dat je geluk hebt gehad een indicator voor een mogelijk ongeluk. Daarom is het zo belangrijk om deze bijna-missers bewust op te merken. Het zijn erg goede indicatoren om het voorkomen van ongelukken te verbeteren. Voorbeelden:  Iemand laat een hamer vallen van op hoogte zonder iemand te verwonden.  Iemand struikelt over een kabel, maar valt niet en wandelt verder. ongeluk Een ongeluk is een onbedoelde gebeurtenis met schade of verwondingen. Met andere woorden, het is een incident dat slecht afloopt. De definitie van een ongeluk is afhankelijk van wat we als zware schade of verwondingen beschouwen. Er is een piramidevormige relatie tussen incidenten, ongelukken en dodelijke ongelukken. Voor elke 300 bijna-ongelukken, zijn er 29 lichte ongelukken en 1 zwaar ongeluk. Sommige veiligheidsspecialisten noemen dit de veiligheidsijsberg, omdat de bijna- ongelukken vaak de neiging hebben om onder de oppervlakte te blijven. 1-14 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Deze cijfers zijn natuurlijk afgeleid van grootschalig statistisch onderzoek. Dit betekent niet dat in een bepaalde organisatie de relatie tussen het type ongelukken niet anders kan zijn of dat het eerste ongeluk al niet fataal kan zijn. Dia. 1.1.2 Diagram veiligheidsijsberg Voorbeelden:  Iemand laat een hamer vallen van op hoogte en verwondt iemand.  Iemand struikelt over een kabel, valt en verwondt zich. Verwonding of schade Verwondingen of schade zijn het resultaat van een ongeluk. We kunnen ze in verschillende categorieën classificeren naargelang de ernst en het effect.  Lichte verwondingen die ter plekke verzorgd worden met eerste hulp en waarbij je geen werk mist  Verwondingen met tijdelijke werkonbekwaamheid  Verwondingen met onomkeerbare effecten (invaliditeit, etc.)  Dood Het is erg belangrijk om de oorzaak van de verwonding niet te verwarren met de oorzaak van het ongeluk. De oorzaak van de verwonding is wat de fysieke schade veroorzaakt. Bijvoorbeeld: een vallende spot of een scherp mes. De oorzaak van het ongeluk is de actie of de situatie die de ertoe geleid heeft dat de schade veroorzaakt is. Bijvoorbeeld: Er is geen veiligheidskabel gebruikt of een mes wordt gebruikt op een verkeerde manier. Voorbeelden:  Een serieuze hoofdwond van een hamer die genaaid moet worden.  Kneuzingen van een kleine val die met eerste hulp behandeld worden. 1-15 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA relatie Het onderstaande schema toont de relatie tussen de verschillende termen. Gevaar, waarschijnlijkheid en effect creëren een risico. Dat risico kan een incident veroorzaken. Als dat incident mis loopt, zal het een ongeluk worden dat verwondingen kan veroorzaken. Om ongelukken te voorkomen, proberen we risicofactoren te beheersen, de risico's te analyseren en bijna-ongelukken te registreren. Dia. 1.1.3 Diagram dat de relatie binnen de terminologie van ongelukken toont. Onveilige acties Statistieken tonen aan dat 80% van alle ongelukken veroorzaakt worden door menselijke acties. Dus als we ongelukken willen vermijden, moeten we eerst naar menselijk gedrag gaan kijken. We moeten onszelf de vraag stellen waarom iemand zich op een bepaalde manier gedraagt. We kunnen de redenen voor onveilig gedrag in drie categorieën opdelen.  Niet weten  Niet kunnen  Niet willen Niet weten Niet weten, als een oorzaak van ongelukken, gaat vooral om een gebrek aan informatie. Als je niet weet dat er gevaar is of wat de gevolgen van je acties zijn, is het moeilijk om het risico te vermijden. Als je niet weet hoe je jezelf moet beschermen of hoe je moet reageren in geval van een ongeluk, is het moeilijk om het effect van een ongeluk te minimaliseren. 1-16 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Bijvoorbeeld:  Speakers ophangen zonder te weten dat je de WLL van het rigging gereedschap moet nakijken. De oplossing voor dit probleem is simpel. Stel vragen als je twijfelt, informeer jezelf over het gereedschap, het materiaal en de procedures. En het allerbelangrijkste: geef toe dat je iets niet weet. Het lijkt moeilijk om toe te geven dat je iets niet weet, maar je zal zien dat het geapprecieerd wordt en je zal beseffen dat niemand alle antwoorden heeft. Niet kunnen Niet kunnen, als een oorzaak van ongelukken, kan verschillende oorzaken hebben. Eerst en vooral is het mogelijk dat je ergens fysiek gewoon niet toe in staat bent. Misschien ben je niet sterk of flexibel genoeg om iets te doen. Het is ook mogelijk dat je de nodige ervaring niet hebt of dat je de juiste competenties niet beheerst om de job tot een goed einde te brengen. Of misschien krijg je niet genoeg tijd om je werk goed te doen. Deze redenen liggen nogal voor de hand, maar soms zijn ze minder voor de hand liggend. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat je mentaal niet in staat bent om iets op een veilige manier te doen, bijvoorbeeld omdat je je niet kan concentreren vanwege je persoonlijke situatie of omdat je bang Afb. 1.1--a-Lift-a-speaker bent van wat je moet doen. Bijvoorbeeld:  Je wil speakers verplaatsen die te zwaar zijn om alleen te tillen.  Je voelt je ziek en moet op hoogte werken. De oplossing hiervoor ligt in de eerste plaats in het kennen en erkennen van je grenzen. Op deze manier geven we toe dat er een probleem is en kunnen we er (misschien) iets aan doen. Laat in geen geval iemand je dwingen om dingen te doen waarvan je niet denkt dat je er toe in staat bent. Niet willen Niet willen, als een oorzaak van ongelukken, is de moeilijkste om mee om te gaan omdat het betekent dat je de houding van mensen moet veranderen. Er kunnen verschillende redenen zijn om de beschikbare veiligheidsmiddelen niet te willen gebruiken of om niet op een veilige manier te willen werken. Dat kan luiheid zijn, denken dat je het beter weet, of een gebrek aan motivatie. In de meeste gevallen kan dit gedrag herleid worden tot gewoontes die moeilijk te veranderen zijn (we hebben dit altijd zo gedaan en het is altijd goed gegaan) of "beroepsblindheid". Beroepsblindheid betekent dat je op den duur went aan bepaalde risico's en ze onderschat. Bijvoorbeeld:  Je draagt geen veiligheidsschoenen, want je werkt altijd zonder.  Je gebruikt gereedschap zonder een veiligheidstouw als je op hoogte werkt, want het kost te veel tijd om het wel te doen.  Je gebruikt de verkeerde staalkabel om een speaker op te hangen omdat je niet wil wachten op de juiste. 1-17 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA De oplossing voor dit soort gedrag ligt vooral in begrijpen waarom verandering noodzakelijk is, en elkaar motiveren en in de gaten houden. In de podium- en evenementensector, met zijn artistieke processen die erg intensief kunnen zijn en artiesten die soms eerder flamboyante karakters hebben, zijn er andere factoren die veiligheid kunnen beïnvloeden. Daarom gaan sommige risicomanagementsystemen een stap verder en kijken ze naar de achtergrond van een individuele medewerker om bepaald gedrag te begrijpen. Ze kijken naar karakter (lui, onzeker, koppig), opleiding (gedrag dat is aangeleerd in andere situaties, andere contexten, waar veiligheid er niet toe doet of niet als belangrijk gezien wordt), organisatie (slechte omgeving tussen werknemers en management, structuur en ordelijkheid), en privéomstandigheden. Zelfs als je geen invloed hebt op de meeste van deze elementen, kan ze begrijpen je helpen om Afb. 1.1--b-On-the-head mensen te motiveren om te veranderen. Onveilige situaties Situaties die een risico veroorzaken voor de medewerkers of andere mensen zijn de tweede oorzaak voor ongelukken. We kunnen ze in drie types onderverdelen.  Organisatie  Materiaal  Situatie Organisatorische risico's zijn risico's die veroorzaakt worden door de manier waarop het werk georganiseerd wordt. Deze soorten risico's houden problemen met planning tussen teams en activiteiten in (bijvoorbeeld als het lossen zo georganiseerd is dat het conflicteert met het "materiaalverkeer"). "Risico's met materiaal" moet breder gezien worden dan de strikte definitie van machines of gereedschap. Andere fysieke elementen zoals trappen of bruggen vallen ook onder deze definitie. Situationele risico's gaan over de omgeving waarin we werken, niet direct gerelateerd aan de actie. Dit zijn externe elementen die de activiteit beïnvloeden. Beperkte lichtomstandigheden, weersomstandigheden of uitzonderlijk veel geluid of lawaai, bijvoorbeeld, zullen ons werk negatief beïnvloeden. Samenloop van omstandigheden Het zou te simplistisch zijn om een ongeluk aan een enkele oorzaak toe te wijzen. In de realiteit zal een ongeluk altijd het resultaat van een combinatie van situaties en acties zijn. Alleen als deze combinatie voorkomt, zal het ongeluk effectief gebeuren. 1-18 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA We geven een voorbeeld: Gereedschap valt van een stelling op iemand die voorbij loopt. Als we in detail kijken, kunnen we een hoop verschillende risico's zien die met dit ongeluk te maken hebben.  Er ligt gereedschap op de stelling.  Er is geen bescherming voor vallende voorwerpen.  Iemand is aan het werken op de stelling.  Iemand loopt voorbij. Maar geen van deze elementen zal op zijn eentje een ongeluk veroorzaken. De oorzaak van het ongeluk is:  Iemand loopt voorbij op het moment dat iemand anders, op een stelling zonder bescherming, tegen het gereedschap duwt. Als we een van deze risico's zouden wegnemen, zou er geen oorzaak voor het ongeluk meer zijn.  Als er geen gereedschap is, kan het niet vallen.  Als er valbescherming is, zal het niet vallen.  Als er niemand op de stelling aan het werken is, zou het gereedschap er niet afgeduwd worden.  Als er niemand voorbij kan lopen, zou het slechts een incident zijn. Maar niet alle risico's kunnen geëlimineerd worden, anders zou het werk niet gedaan raken. Het alternatief is om deze samenloop van Afb. 1.1--C-Scaffold omstandigheden te vermijden. We kunnen er voor zorgen dat risico's niet op hetzelfde moment kunnen voorkomen. Met andere woorden:  Als er niemand voorbij kan lopen als we op de stelling aan het werken zijn, kunnen er geen ongelukken gebeuren. Een samenloop van omstandigheden vermijden is een methode die vaak gebruikt wordt in situaties waar we geen risico's kunnen vermijden. Beroepsziektes Beroepsziektes zijn niet het resultaat van een ongeluk. De verwondingen of schade aan het lichaam zijn niet het resultaat van een plotse gebeurtenis, maar van langdurige blootstelling aan onveilige of ongezonde omstandigheden. Typische voorbeelden zijn gehoorschade door langdurige blootstelling aan luide geluiden, rugkwetsuren door herhaaldelijk tillen of oogproblemen door lang, intensief werken voor een scherm. Het feit dat de kwetsuren niet rechtstreeks gerelateerd zijn aan een specifieke gebeurtenis maken het moeilijk om aan te tonen dat er een relatie is met werkactiviteiten en om dit type kwetsuren te voorkomen. Meer ergonomische werkmethodes, het juiste beschermingsmateriaal en gevarieerd werk zijn de meest accurate remedies voor beroepsziektes. 1-19 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Psychosociale risico's Psychosociale risico's zijn risico's voor de mentale en fysieke gezondheid die hun origine vinden in de inhoud of context van het werk. Inhoud betekent hier jobinhoud, de werklast, schema's en waarmee je werkt (werkplek, materiaal,...). De context van het werk omvat de hoeveelheid controle die je hebt, organisatiecultuur, de relatie met je collega's, carrièremogelijkheden en werk-privé balans. Deze risico's kunnen leiden tot extreme stress, depressie en burn-out of bore-out, maar ook tot fysieke klachten zoals musculoskeletale aandoeningen of cardiovasculaire aandoeningen. De meeste organisaties hebben een beleid rond seksuele intimidatie, ongepast gedrag, pesten,... Problemen op tijd aangeven kan helpen om de effecten van psychosociale risico's te beperken. Nice to know: Verder geëvolueerde systemen Vaak worden "blootstelling" en "waarschijnlijkheid" gezien als compleet verschillende aspecten van een risico. In dit perspectief is een risico een combinatie van 1) waarschijnlijkheid, 2) blootstelling en 3) impact. Meestal kan je een of zelfs twee van deze elementen niet beïnvloeden, maar soms kan je het risico terugbrengen naar een acceptabel niveau door de rest te beïnvloeden. De formule R(isico) = W(aarschijnlijkheid) x B(lootstelling) x I(mpact) is nuttig, niet zozeer vanwege de exacte uitkomst van de berekening, maar om het principe te tonen dat je een risico vaak kan beperken door één of twee van deze elementen te beperken. Nice to know: OiRA Het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) heeft een webplatform ontwikkeld waarmee je sectorspecifieke risicobeoordelingsmethodes kan creëren op een gemakkelijke en gestandaardiseerde manier en in eender welke taal. Dit platform heet OiRA (Online interactive Risk Assessment). Voor de live performance sector werden twee tools ontwikkeld: een eerste voor producties en een tweede voor locaties. Een van de dingen die deze tools doen, is de technische elementen bespreken in relatie tot het decor, de rigging en het podium; de special effects, stunts en artistieke activiteiten van de voorstelling op de scène; de chemische en gevaarlijke stoffen die in special effects gebruikt worden; frequente hoge geluidsniveaus; en de aanwezigheid van een publiek. De Live Performance Productions Tool omvat ook de samenwerking tussen de productie en de verschillende locaties waar producties doorgaan als ze op tournee zijn. https://oiraproject.eu/en 1-20 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Nice to know: Evaluatie van risico's: Er zijn verschillende modellen om mogelijk gevaar te herkennen. Sommige vermelden de risico's in tekstvorm, andere gebruiken nummers om de risico's een waarde te geven. Al deze modellen zijn gebaseerd op de risicobeoordelingsmethode van Fine en Kinney. Dia. 1.1.4 Diagram om risico's in te schatten, omschreven met woorden. Dia. 1.1.5 Numeriek diagram om risico's in te schatten. In het bovenstaande schema worden risico's uitgedrukt op een lineaire manier door nummers, maar vaak wordt een exponentiële serie nummers gebruikt, met een uitkomst tussen minder dan 20 (verwaarloosbaar) en meer dan 400 (zeer groot risico) om de risico's meer realistisch te schetsen. Zodra een risico geëvalueerd is, worden stappen ondernomen om het risico te beperken. Daarna wordt het risico weer geëvalueerd tot het risico op een acceptabel niveau is. 1-21 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Wat je moet onthouden  Veiligheid zal altijd het resultaat zijn van een evenwicht tussen bruikbaarheid en een acceptabel risico. Termen en definities  Een risico is de combinatie van een gevaarlijke situatie of actie met de  ongeluk mogelijkheid dat er iets mis zal  risico gaan en die impact die dat heeft.  waarschijnlijkheid  Er is een relatie tussen risico's,  impact incidenten, ongelukken en  gevaar verwondingen.  onveilige actie  De oorzaken van onveilige acties  onveilige situatie (niet weten, niet kunnen, niet willen).  incident  De soorten onveilige situaties  bijna-ongeluk (organisatie, materiaal, situaties).  schade  Het belang van toeval bij het  verwonding vermijden van ongelukken.  dodelijke ongelukken  beroepsblindheid  organisatorische risico's  materiaal risico's  situationele risico's  samenloop van omstandigheden  beroepsziektes  psychosociale risico's 1-22 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Oefenvragen 01.01.01 Juist of fout:  Risico = onveilige actie x waarschijnlijkheid x impact 01.01.02 Juist of fout:  Een incident en een ongeluk zijn hetzelfde. 01.01.03 Juist of fout:  De oorzaak van een verwonding is hetzelfde als de oorzaak van een ongeluk. 01.01.04 Juist of fout:  Het resultaat van een ongeluk is altijd schade of verwondingen. 01.01.05 Juist of fout:  Er zijn meer ongelukken dan incidenten. 01.01.06 Juist of fout:  het resultaat van een ongeluk kan nooit een lichte verwonding zijn. 01.01.07 Juist of fout:  Onveilige acties en onveilige situaties zijn hetzelfde. 01.01.08 Juist of fout:  Onveilige acties en onveilige situaties kunnen hetzelfde risico veroorzaken. 01.01.09: Juist of fout  Het is mogelijk om eender welke situatie 100% veilig te maken en geen bruikbaarheid te verliezen. 1-23 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA 01.01.10: Iemand struikelt over een stuk hout dat is blijven rondslingeren maar doet zich geen pijn, dit is een voorbeeld van a) risico b) bijna-ongeluk c) ongeluk d) Ramp 01.01.11: Iemand snijdt zijn hand met een mes en dat resulteert in een wonde. De oorzaak van dit ongeluk is: a) Niet de juiste persoonlijke bescherming gebruiken b) Het gebruik van het mes c) De scherpheid van het mes 01.01.12: Juist of fout  Er gebeuren meer ongelukken dankzij onveilige acties dan dankzij onveilige situaties. 01.01.13: Geen helm dragen is een voorbeeld van a) Niet weten b) Niet willen c) Niet kunnen 01.01.14 Er valt tijdens het focussen gereedschap van een lichtbrug op het hoofd van een acteur. De reden voor dit ongeluk is: a) De acteur staat op het toneel b) De technicus is aan het focussen c) De afwezigheid van een zijpaneel d) De combinatie van de bovenstaande antwoorden 01.01.15: Juist of fout  Beroepsziekte is het resultaat van een werkgerelateerd ongeluk met permanente gevolgen. 1-24 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA 1.2 Vijf stappen om risico's te beperken Aan het einde van dit blok...:  kan je de vijf stappen om risico te verminderen toepassen.  Het risico elimineren  Collectieve bescherming  Individuele bescherming  Training  Informeren en waarschuwen  ken je de beginselen van risicobeoordeling. Voor je begint, zou je hoofdstuk 01.01 ongevallentheorie moeten lezen. Op basis van de ongevallentheorie hebben we risico's geïdentificeerd. De volgende stap in het proces van risicomanagement is om maatregelen te nemen om de situatie veiliger te maken. De manier om dit te doen, hangt af van de gehele situatie. Waar mogelijk zullen we de oorzaken van een mogelijk ongeluk aanpakken door risico's of een samenloop van risicofactoren te vermijden. Wanneer dit niet mogelijk is, zullen we proberen de gevolgen te verkleinen. Foto. 1.2-1 schuin aflopend podium Het principe gaat als volgt, we evalueren het risico, nemen de best mogelijke maatregel en evalueren het risico dat dan overblijft tot het acceptabel wordt. Het is belangrijk om de gehele situatie bij de evaluatie te betrekken, omdat het mogelijk is dat je een nieuw risico creëert door een risicofactor te beperken. 1-25 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Er zijn vijf soorten maatregelen die we kunnen nemen. Sommige garanderen met meer zekerheid een veilige situatie dan andere, maar niet elke maatregel is toepasbaar in elke situatie. In sommige gevallen zou het risico beperken ook de functionaliteit beperken van de actie die we proberen veiliger te maken. We tonen dit aan met een voorbeeld: De beste manier om je huis tegen inbraken te beschermen, is om alle ramen en deuren weg te halen. Het huis is nu super veilig, maar niet bruikbaar meer. De juiste maatregel kiezen is altijd een evenwicht zoeken tussen veiligheid en bruikbaarheid. De vijf soorten acties (van beste tot minst goede) zijn: 1. Het risico elimineren 2. Collectieve bescherming 3. Individuele bescherming 4. Training 5. Informeren en waarschuwen Het risico elimineren De best mogelijke actie is om het risico te elimineren. Als we de mogelijke oorzaak van een ongeluk wegnemen, is er geen probleem meer. Dit klinkt erg vanzelfsprekend, maar in de realiteit wordt dit soort oplossing vaak over het hoofd gezien. Enkele voorbeelden:  Er is een opening in de toneelvloer (een vloerluik, orkestbak, lift,...) en het risico bestaat dat mensen er in vallen. De opening sluiten elimineert het risico volledig.  We willen een spot ophangen aan een buis. De spot niet ophangen is geen optie, want we hebben licht nodig op de scène. Door het risico te elimineren, zouden we ook de essentie van onze actie elimineren.  Een trapeze gebruiken in een circusvoorstelling is essentieel, zonder trapeze is er geen show.  Het gebruik van een geluidssysteem op de scène is essentieel en onvermijdelijk.  Je kan niet voorkomen dat je gereedschap nodig hebt op de scène, maar we kunnen dat gereedschap wel elimineren van wandelzones en het organiseren in flightcases of speciaal daarvoor bedoelde opbergruimtes. Het risico om over materiaal en gereedschap te struikelen wordt geëlimineerd in de wandelzones en verplaatst naar andere plekken. Collectieve bescherming Wanneer we het risico niet kunnen elimineren, zullen we proberen iedereen er tegen te beschermen. Dit kunnen we doen met collectieve middelen, maatregelen die iedereen beschermen. Als we collectieve oplossingen ontwikkelen, moeten we rekening houden met de verschillen tussen gebruikers. Kinderen, ouderen of mensen met een beperking kunnen aanpassingen nodig hebben van de collectieve bescherming. Enkele voorbeelden:  Er is een opening in de toneelvloer (een vloerluik, orkestbak, lift,...) die op dit moment nodig is. Er een hek rond bouwen, beschermt iedereen. Niemand kan er in, dus niemand kan vallen. 1-26 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA In dit geval is het belangrijk om die "niemand" te identificeren. Als er kinderen in de buurt komen, zal het nodig zijn om de grootte van de openingen in het hek te beperken.  Een spot aan een buis hangen, creëert het risico dat die valt, vooral omdat de spot boven de hoofden van mensen hangt. Het risico zou een schroef of klem zijn die stuk gaat. Een veiligheidskabel zal een vallende spot tegenhouden en iedereen beschermen.  Een van de risico's van trapezes gebruiken is dat een artiest op een van de voorbijgangers valt. Het gebied afspannen, zorgt er voor dat er niemand onder de trapeze kan staan. De toegang tot de trapeze beveiligen, zorgt er voor dat er niemand naar boven kan klimmen.  Geluidssystemen kunnen elektronisch geprogrammeerd worden tegen onacceptabele geluidsniveaus.  Extractiesystemen beschermen iedereen door de lucht schoon te maken. Individuele bescherming In de meeste gevallen, maakt collectieve bescherming het onmogelijk om toestellen te bedienen. We moeten ook de persoon beschermen die het toestel wel bedient. Dit betekent niet dat we niet ook collectieve bescherming nodig hebben, om de anderen te beschermen. Dus in veel gevallen zullen we hier een dubbele bescherming hebben: een collectieve voor iedereen die buiten de actie staat en een individuele voor de medewerkers die moeten bedienen. Het nadeel van individuele bescherming is dat deze afhankelijk is van het individu die verantwoordelijk is voor het gebruik. Er zijn twee types persoonlijke bescherming. Aan de ene kant hebben we bescherming tegen ongelukken en aan de andere kant hebben we bescherming die het effect van een ongeluk minimaliseert. Met de meeste vormen van individuele bescherming, blijft er nog steeds een zeker risico, je kan nog steeds gewond raken, maar de schade zal beperkt worden tot een acceptabel niveau. Enkele voorbeelden:  Een harnas met een lifeline zorgt ervoor dat je niet dichter bij de opening op het podium kan komen.  Veiligheidsschoenen zullen het effect van een vallende spot beperken.  Een helm zal je beschermen tegen vallend gereedschap als er iemand boven je aan het werk is. Het zal nog steeds pijn doen, maar de schade wordt acceptabel.  Een harnas met een lifeline zal de trapezeartiest niet beschermen van het vallen, maar het zal hem of haar wel beschermen van het vallen op de grond, zelfs als dat een onaangename keuze is.  Gehoorbescherming beschermt je tegen de luide geluidsniveaus op de scène. 1-27 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Training In sommige situaties, vooral als je in een artistieke omgeving werkt, is het moeilijk om mensen te beschermen. Sommige beschermingsmaatregelen zullen conflicteren met de artistieke visie, de betekenis van de voorstelling verpesten of het gewenste beeld beïnvloeden. In sommige landen kan (berekende) risico's nemen voor een voorstelling zelfs beschouwd worden als vrijheid van meningsuiting. We kunnen deze risico's beperken door mensen te trainen. Ze hebben een dieper begrip nodig van de risicofactoren, en moeten oefenen hoe ze zich moeten gedragen en hoe ze moeten reageren in het geval dat er iets gebeurt. Enkele voorbeelden:  We hebben een opening op de scène voor een verdwijntruc. We moeten de acteurs en andere mensen die op de scène komen, trainen hoe ze zich moeten gedragen als het vloerluik open is.  Op een trapeze vliegen is een zeer risicovolle activiteit, maar de trapezeartiesten zullen jaren getraind hebben hoe ze moeten omgaan met dit risico. Leden van de crew worden getraind hoe ze moeten reageren in het geval van een ongeluk. Als de trapezeartiest valt en aan een lifeline hangt, moet er iemand getraind zijn om de artiest naar beneden te halen.  Een spot kan je verblinden, trainen hoe je een spot moet bedienen zal risico's beperken.  Een geluidsman of -vrouw moet getraind worden om geluid op een veilige manier te gebruiken.  Een acteur moet getraind worden om een vuurwapen te gebruiken op de scène, om gehoorschade en brandwonden te vermijden. Foto. 1.2-2 De acteurs moeten stap voor stap getraind worden tijdens de repitities. Er zijn situaties waar training de enige optie is. Maar ook het kunnen toepassen van collectieve en individuele bescherming vergt bijkomende training. Deze maatregelen zijn enkel effectief als ze op de juiste manier toegepast worden. 1-28 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Informeren en waarschuwen De laatste stap is iedereen die in contact komt met de risico's te waarschuwen en informeren. Waarschuwen en informeren beperkt de risico's of effecten van een ongeluk niet, maar het zorgt wel dat mensen er zich bewust van zijn. Waarschuwen omvat alle soorten signalisatie (waarschuwingsborden op deuren, enz.) die de aandacht van mensen trekt naar de risico's in een bepaalde zone. Er is ook signalisatie die de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen in die zones en het beschikbare veiligheidsmateriaal aanduidt. Concrete risico's worden zichtbaarder gemaakt door ze aan te duiden of te verlichten. Mensen informeren zal hen helpen om met specifieke situaties om te gaan. Een blad met informatie op de werkplek zal instructies geven voor het veilig gebruik van materiaal. Veiligheidsbladen zullen gedetailleerde informatie geven over de manier waarop met producten omgegaan moet worden. Procedures, die uitleggen wat de afgesproken acties en verantwoordelijkheden (de regels van de zaal) zijn, zullen mensen informeren over hoe zich te gedragen in een bepaalde situatie. Dit soort informatie moet regelmatig herhaald worden. In sommige organisaties worden deze instructies verwerkt in dagelijkse briefings. Enkele voorbeelden:  Een opening op de scène wordt zichtbaar gemaakt door er LED strips rond te bevestigen.  Signalisatie aan de deur van de scène waarschuwt voor hangende lasten, openingen in de vloer, enz. Er hangt ook een bord dat aangeeft welke PPE’s je moet dragen. Nooduitgangen en blusmateriaal worden aangeduid.  Voor de show begint, wordt de crew gebrieft over de procedures en noodprocedures voor de trapeze act.  Felle spots zullen een label hebben dat waarschuwt niet direct in de lens te kijken.  Een mededeling aan de deur waarschuwt het publiek dat stoboscoopeffecten gebruikt worden.  Zwart-gele tape markeert veilige wandelroutes. Trappen of obstakels zijn gemarkeerd met fosfortape die licht geeft in het donker.  Een luid signaal waarschuwt je voor vrachtwagen die achteruit rijden naar de laadkaai.  Een lichtsignaal waarschuwt voor bewegende liften in het ondertoneel. 1-29 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Combineren van maatregelen In de meeste gevallen zullen we verschillende maatregelen moeten nemen om het risico te beperken tot een acceptabel niveau. We beginnen de risico's te beperken door de vijf stappen van hierboven te gebruiken. Na elke stap evalueren we het risico opnieuw en nemen we extra maatregelen tot het risico acceptabel is. Enkele voorbeelden: Afb. 1.2-a-Harnass  Een opening in de toneelvloer is altijd gesloten, behalve wanneer die nodig is. Op dat moment zetten we er hekken rond om iedereen te beschermen. Mensen die binnen de hekken moeten werken worden beschermd door een lifeline en zijn daarvoor getraind. Bijkomend zal iedereen gewaarschuwd worden en wordt de opening aangeduid.  Om te zorgen dat je niet valt, moet je een harnas dragen. Om dit correct te kunnen gebruiken, moet je getraind zijn. Om er voor te zorgen dat je het in de juiste situaties gebruikt, moet je geïnformeerd zijn. Het is belangrijk om rekening te houden met de gehele situatie, met alle risico's die er bij horen. het is mogelijk dat je een ander risico creëert door een risicofactor te beperken. De evaluatie van de situatie zal het nieuwe risico identificeren. Bijvoorbeeld:  In plaats van vuur op de scène te gebruiken, vervangen we dat door een projectie-effect op water. Het risico van het vuur is geëlimineerd, maar nieuwe risico's ontstaan door het water te gebruiken.  Een helm gebruiken, beperkt het risico voor hoofdwonden, maar beperkt ook wat je boven je hoofd kan zien. In de totaliteit van een activiteit kunnen meerdere risico’s aanwezig zijn. Het is belangrijk om ze één voor één aan te pakken om de gehele situatie veilig te maken. Bijvoorbeeld:  Als je twee hoge stukken decor verbindt, zal een medewerker de decordelen op de grond verbinden, terwijl een tweede de delen tegen elkaar aan houdt. De medewerker beneden draagt uiteraard een helm. Zodra de verbinding beneden af is, zal de persoon beneden weggaan en er voor zorgen dat er niemand onder de medewerker boven kan staan. 1-30 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Onverwachte risico's Natuurlijk kunnen sommige risico's niet voorzien worden. Daardoor zijn deze risico's niet geformaliseerd in de risicoanalyse. Voor deze situaties kan een last minute risicobeoordeling een oplossing zijn. Dit is een beoordeling ter plekke die de medewerkers zelf uitvoeren. Ze maken een snelle analyse van de situatie en beperken het risico gebaseerd op het principe van de vijf stappen. Kijk uit voor valse veiligheid Het ergste dat je kan doen, is mensen doen geloven dat een situatie veilig is, terwijl die dat eigenlijk niet is. Dit zorgt voor nog gevaarlijkere situaties, omdat we ons niet meer bewust zijn van het risico. Enkele voorbeelden:  Als je een dunne triplex plaat over een opening in de vloer legt, lijkt die nu veilig, maar als je er over zou lopen, zou je er door vallen.  Rood-wit afscheidingslint rond een opening in de vloer spannen. Het lint zal een persoon die valt of leunt niet ondersteunen, maar het geeft wel een (vals) gevoel van veiligheid.  Een helm gebruiken geeft je het gevoel dat je niet gewond kan raken. Dit zou er toe kunnen leiden dat mensen expres (en onnodig) onder hangende lasten lopen. Afb. 1.2--b-Heavy-weight Risicobeoordeling Risicobeoordeling is het proces van risico's detecteren en maatregelen voorstellen om gezondheid en veiligheid te verbeteren tot een acceptabel niveau. Risico's beoordelen is eigenlijk een erg natuurlijk iets om te doen. Als je de straat over steekt, zal je de risico's beoordelen en op basis van deze beoordeling steek je over of wacht je tot de situatie veiliger is. Misschien beslis je zelfs om een kleine omweg te nemen en op een veiligere plaats over te steken. Het idee achter risicobeoordeling in een werkomgeving is hetzelfde. Het enige verschil is het feit dat het geformaliseerd is. Dit is nodig omdat het om een groep mensen in een complexe situatie gaat. Het maakt deel uit van het geheel van risicomanagementacties van een organisatie. Het moet gedocumenteerd worden om nuttig te zijn voor de gehele organisatie. Risicobeoordeling is een werktuig, een methodologie die ons helpt risico's te detecteren, maatregelen voor te stellen en dit proces te documenteren. Maar het is geen doel of objectief op zichzelf! Het objectief is om een meer veilige werkomgeving te creëren, niet om papierwerk in te vullen. Wanneer het papierwerk de prioriteit wordt, bestaat er een reëel risico voor valse veiligheid. Risicobeoordelingen kunnen op verschillende niveaus en voor verschillende situaties gemaakt worden. Een grote organisatie kan verschillende subbeoordelingen maken met beoordelingen van gebouwen, werkplekken en -processen. Sommige van deze beoordelingen zullen eerder statisch zijn, 1-31 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA het gebouw zal er nog lang staan en deze situatie verandert niet zo veel. Andere beoordelingen zullen variabeler zijn, aangezien producties constant veranderen. Alle risicobeoordelingen moeten in hun geheel gezien worden. Het is perfect mogelijk om een veilige productie op te voeren op een veilig podium en daardoor nieuwe risico's te creëren. Als de situaties veranderen, moet de risicoanalyse geüpdatet worden. Risicobeoordeling is dus een continu proces. Als er risico's blijken te zijn die niet voorzien werden tijdens het werkproces, kan het nodig zijn om een last minute risicobeoordeling te doen. Dit is een beoordeling ter plekke die de medewerkers zelf uitvoeren. Een formele risicobeoordeling is een complexe job, waarvoor specifieke vaardigheden en inzichten nodig zijn. Dit gaat verder dan het doel van een basisveiligheidstraining. Je moet ten gronde kennen, maar je hebt wel de basisbegrippen nodig om te begrijpen waarom dit belangrijk is en wat jouw bijdrage in het proces is. Er zijn verschillende risicobeoordelingsmethodologieën, elk met zijn eigen voor- en nadelen. Sommige zijn numeriek en wijzen cijfers aan een risico toe: een waarschijnlijkheid, een frequentie en uiteindelijk het niveau van de training. Anderen zijn meer gebaseerd op tekst en verbinden uitdrukkingen met bepaalde parameters. Risicobeoordelingssystemen helpen om acties te prioriteren. Het is niet altijd mogelijk (of nodig) om voor specifieke risico's een directe actie te ondernemen. Dit hangt af van de ernst van het risico, de blootstellingsgraad en de realiteit. Een risicomanagementsysteem zal ook rekening houden met de realiteit van de organisatie. Om precies te zijn met de kost van een maatregel, de planning, het verlies aan productietijd, deadlines,... Het is ook mogelijk dat het risico vanzelf zal Afb. 1.2-c-Risk-assessment verdwijnen in de toekomst (een geplande verbouwing, verhuis, einde van een productie,...) Afhankelijk van al deze factoren kan het nodig zijn om meteen actie te ondernemen, of kan dit worden uitgesteld naar een bepaalde deadline. Jouw job in het proces van risicobeoordeling is om input te geven, risico's te signaleren aan de veiligheidsverantwoordelijke, een last minute risicobeoordeling te maken van situaties die niet voorzien waren en natuurlijk om de aanbevelingen die uit de risicoanalyse komen op te volgen. 1-32 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Wat je moet onthouden  Hoe worden de vijf stappen om risico's te reduceren gecombineerd en wat betekenen ze? Het risico elimineren Collectieve bescherming Individuele bescherming Termen en definities Training  last minute Informeren en waarschuwen risicobeoordeling  Onverwachte risico's, last minute  risicobeoordeling risicobeoordelingen en valse veiligheid  risicoanalyse  Het principe van risicobeoordeling  onverwachte risico's  maatregelen  het risico elimineren  collectieve bescherming  individuele bescherming  acceptabel risiconiveau  valse veiligheid  beschermingsmaatregelen  harnas  het risico elimineren  risicomanagement 1-33 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Oefenvragen 01.02.01: Zet in de juiste volgorde, van meest tot minst effectief. a) Individuele bescherming b) Collectieve bescherming c) Training d) Het risico elimineren e) Informeren en waarschuwen 01.01.13: Een helm dragen is een voorbeeld van a) Het risico elimineren b) Collectieve bescherming c) Individuele bescherming d) Training e) Informeren en waarschuwen 01.02.03: De deur van een elektriciteitscabine op slot doen is een voorbeeld van a) Het risico elimineren b) Collectieve bescherming c) Individuele bescherming d) Training e) Informeren en waarschuwen 01.02.04: Een veiligheidsbriefing is een voorbeeld van a) Het risico elimineren b) Collectieve bescherming c) Individuele bescherming d) Training e) Informeren en waarschuwen 01.02.05: Een evacuatieoefening is een voorbeeld van a) Het risico elimineren b) Collectieve bescherming c) Individuele bescherming d) Training e) Informeren en waarschuwen 01.02.06: Juist/Fout:  Als we een veiligheidsmaatregel nemen, bestaat er geen risico meer. 01.02.07: Meerdere antwoorden Als we een risico ontdekken tijdens het werken, a) doen we verder, want het staat niet in de risicobeoordeling. b) doen we een last minute risicobeoordeling. c) waarschuwen we de verantwoordelijke. 1-34 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA 01.02.08: Juist/Fout:  Je moet altijd de vijf stappen toepassen om het risico te minimaliseren. 01.02.09: Juist/Fout:  Collectieve bescherming wordt vaak gebruikt in combinatie met individuele bescherming. 01.02.10: Juist/Fout:  Alle risico's zijn geformaliseerd in een risicoanalyse. 01.02.11: Juist/Fout:  In het proces van de risicobeoordeling moet jij als technicus input geven en risico's signaleren. 01.02.12: Juist/Fout:  Het is jouw job om een last minute risicobeoordeling te maken in elke situatie met een risico. 1-35 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA 1.3 Je rechten en plichten Aan het einde van dit blok...: ken je de basis rechten en plichten van de werkgever en de werknemer. Om er voor te zorgen dat iedereen die werkt in Europa op dezelfde manier behandeld wordt als het op gezondheid en veiligheid aan komt, heeft de EU enkele basisrechten en plichten gedefinieerd voor zowel de werkgever als de werknemer. De regels zijn vertaald in nationale en regionale wetgeving in elke lidstaat. Natuurlijk staat het de landen vrij om strengere standaarden te hanteren, maar de regels hieronder zijn het minimum waarover iedereen het eens is. Foto. 1.3-1 European flag De werknemer zal:  op de juiste wijze gebruik maken van machines, toestellen, gereedschappen, gevaarlijke stoffen, vervoermiddelen en andere middelen en de persoonlijke beschermingsmiddelen  de werkgever onmiddellijk op de hoogte stellen van iedere werksituatie waarvan zij redelijkerwijs kunnen vermoeden dat deze een ernstig en onmiddellijk gevaar voor de veiligheid en de gezondheid met zich brengt, alsmede van elk geconstateerd mankement in de beschermingssystemen  bijstand verlenen om de werkgever in staat te stellen aan alle verplichtingen te voldoen met het oog op de bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers om de werkgever in staat te stellen ervoor te zorgen dat het arbeidsmilieu en de arbeidsomstandigheden veilig zijn en geen risico's opleveren.  Er zou een gezondheidstoezicht voorzien moeten worden voor werknemers overeenkomstig de nationale wetten en/ of praktijken. Bijzonder kwetsbare risicogroepen moeten worden beschermd tegen voor hen specifieke gevaren. De werkgever zal:  de risico's voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers evalueren, met inbegrip van de keuze van de werkuitrusting, de chemische stoffen of preparaten en de inrichting van de arbeidsplaatsen; 1-36 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA  maatregelen invoeren die een betere bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers verzekeren en die geïntegreerd worden in het geheel van de activiteiten van het bedrijf en/ of de inrichting en betrekking hebben op alle niveaus;  wanneer hij een werknemer met de uitvoering van een taak belast, de bekwaamheid van de betrokken werknemer op het gebied van veiligheids- en gezondheidsbescherming in aanmerking nemen;  ervoor zorgen dat over de planning en invoering van nieuwe technologieën in overleg wordt gepleegd met de werknemers;  een of meer werknemers aanwijzen die zich met de activiteiten op het gebied van de bescherming tegen en de preventie van beroepsrisico's in het bedrijf en/ of de inrichting zullen bezighouden;  de nodige maatregelen treffen op het gebied van de eerste hulp, de brandbestrijding, de evacuatie van werknemers en de nodige acties in het geval van ernstig en onmiddellijk gevaar;  een lijst bijhouden van arbeidsongevallen overeenkomstig de nationale wetten en praktijken rapporten opstellen ten behoeve van de bevoegde autoriteiten over de arbeidsongevallen die zijn werknemers zijn overkomen;  de werknemers raadplegen en het recht geven deel te nemen aan de behandeling van vraagstukken die betrekking hebben op de veiligheid en de gezondheid op het werk;  ervoor zorgen dat iedere werknemer een voldoende veiligheids- en gezondheidsopleiding krijgt; bron: https://osha.europa.eu/en/legislation/directives/the-osh-framework-directive/1 1-37 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Wat je moet onthouden Je basisrechten en -plichten zijn overal binnen de EU op dezelfde manier gegarandeerd. Het is je verplichting om op een correcte manier te werken, om je werkgever te informeren en samen te werken om gezondheid en veiligheid te verbeteren. Je werkgever moet de risico's evalueren, maatregelen nemen, de werknemers informeren en consulteren, en beschermingsmiddelen en training voorzien. Termen en definities basisrechten en -plichten nationale of regionale wetgeving Nice to know: Europese Richtlijn , verantwoordelijkheid van werknemers De Europese richtlijn beschermt de werknemers, maar dit betekent niet dat ze geen verantwoordelijkheid dragen. Vooral wanneer een handeling doelbewust is of de werknemer iets weigert te doen, kan dit juridische gevolgen hebben. Een werknemer die weigert om veiligheidsschoenen te dragen kan verantwoordelijk gesteld worden in het geval van een ongeluk. Hetzelfde geldt voor iemand die langs buiten op een stelling klimt in plaats van volgens de regels langs binnen te klimmen. Een ander voorbeeld is het bewust verwijderen van veiligheidsuitrusting op machines en materiaal. In deze gevallen kan je aansprakelijk worden gehouden voor de consequenties. Dit kan betekenen dat de verzekering de kosten op jou zal verhalen of zelfs dat je beschuldigd wordt van een misdrijf als er iemand anders gewond is geraakt. 1-38 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Oefenvragen 01.03.01: Landen en regio's kunnen a) niets veranderen aan de Europese basisgezondheids- en veiligheidsregels en -regelgeving. b) hogere standaarden gebruiken dan de Europese. c) lagere standaarden gebruiken dan de Europese. 01.03.02: Juist of fout  Gevoelige risicogroepen hebben het recht op extra bescherming tegen risico's die hen beïnvloeden. 01.03.03: Juist of fout  De werknemer heeft de plicht om alle risico's over gezondheid en veiligheid in het bedrijf te evalueren. 01.03.04: Juist of fout  De werknemer heeft de plicht om de werkgever te informeren over onmiddellijk gevaar. 01.03.05: Juist of fout  De werkgever moet de werknemers consulteren als hij nieuwe technologie wil introduceren. 01.03.06: De werknemer moet (verschillende antwoorden) a) de aangeboden training volgen. b) vuur kunnen blussen. c) correct persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken. d) een lijst met ongelukken bijhouden. 01.03.07: Gezondheid en Veiligheid is a) de verantwoordelijkheid van de werkgever. b) de verantwoordelijkheid van de werknemer. c) een gedeelde verantwoordelijkheid. 01.03.08: Juist/Fout  De basisrechten en -plichten van een werknemer worden vastgelegd door je land. 1-39 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA 2 Bijdragen aan een veilige en duurzame werkomgeving 2-40 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Om bij te dragen aan een veilige en duurzame werkomgeving moet je: Bewustzijn tonen van de risico's die gerelateerd zijn aan de eigen activiteiten en die van collega's op het podium en in het publiek, binnen de podiumkunsten en zich ernaar gedragen om de eigen veiligheid te verzekeren. Dat betekent dat je volgende vaardigheden moet beheersen:  Werkt met aandacht voor de veiligheid van collega's, artiesten, publiek en andere betrokkenen.  Detecteert, voorkomt en beschermt tegen risico's en verwondingen (zoals elektrische schokken, gehoorschade, gevaarlijke stoffen, struikelen, vuur,...)  Besteedt aandacht aan minimale lichtomstandigheden en geluidsniveaus op het podium om oriëntatie en communicatie te garanderen tijdens de opbouw, focus, sound check, repetities en de voorstelling.  Werkt met aandacht voor het duurzaam gebruik van materiaal en energie.  Stelt verbeteringen en voorzorgsmaatregelen voor.  Informeert zichzelf over de regelgeving en werkwijze in onbekende werkplekken.  Werkt volgens de regels en regelgeving van de werkplek.  Bouwt collectieve beschermingsmiddelen op waar nodig en gebruikt ze.  Gedraagt zich volgens de afgesproken procedure in het geval van een noodgeval.  Volgt de wettelijke regelgeving rond werktijd. Je moet volgende kennis onder de knie hebben:  02.01 Risico's op het podium  02.02 Veiligheid in het publiek  02.03 Duurzaamheid  02.04 Wetgeving rond veiligheid  02.05 Waarschuwingsborden  02.06 Verbodsborden En je moet volgende attitudes hebben:  Veiligheidsbewustzijn  Bewustzijn over het gedrag van anderen 2-41 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Bijdragen aan een veilige en duurzame werkomgeving Je bent niet alleen wanneer je op het podium werkt. Je zal samenwerken met collega's van je eigen team, van de locatie waar jullie op tournee zijn of van het gezelschap dat bij jullie op bezoek is. Dit kunnen professionals of amateurs zijn. In sommige gevallen, zal dit team ook externe aannemers, freelancers, vrijwilligers,... hebben. Meer en meer voorstellingen spelen niet meer op de traditionele theaterpodia. Soms werk je zelfs op een locatie die niet ontworpen is voor theater of evenementen. De medewerkers in die locaties zijn niet bekend met de gewoonten in theater en evenementen, en zijn waarschijnlijk helemaal niet opgeleid in ons domein. Als we aan het werken zijn, werken we in dezelfde omgeving als de artiesten die optreden, de administratieve en artistieke staf, en het publiek. Ze zijn er niet de hele tijd, maar kunnen op de meest onverwachte momenten komen opdagen. Deze mensen moeten behandeld worden als "ongetrainde personen die niet bekend zijn met de situatie". Ze lopen risico's maar vormen zelf tegelijkertijd ook een risico. Samenwerken met zoveel verschillende soorten mensen in dezelfde ruimte vergt extra aandacht. We moeten ervoor zorgen dat:  We ze niet in gevaar brengen.  Ze veilig kunnen rondlopen.  Ze veilig kunnen werken.  Ze geen gevaarlijke dingen kunnen doen.  Er een veilige uitgang is voor bij noodgevallen. Fig. 2.0.a-Traffic Hoe je te gedragen Het belangrijkste aspect van het zorgen voor een veilige en duurzame omgeving is je constant bewust zijn van je omgeving. Enkele algemene richtlijnen:  Kijk rond en observeer de situatie heel de tijd.  Organiseer je werk altijd zo dat je gevaarlijke situaties voor anderen voorkomt.  Wees je bewust van wat anderen aan het doen zijn.  Waarschuw mensen als er zich onveilige situaties voordoen.  Spreek mensen aan op hun gedrag omtrent veiligheid.  Controleer de lichtomstandigheden.  Beveilig risicovolle zones.  Organiseer het focussen van de spots zo dat je niemand anders hindert.  Organiseer de soundcheck zo dat je niemand anders hindert.  Organiseer het opbouwen van de decors zo dat je niemand anders hindert.  Spreek luidop wanneer je risicovolle handelingen uitvoert (zoals trekken laten zakken). 2-42 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA  Hanteer een nultolerantie voor alcohol, drugs en medicatie die je handelingen zouden kunnen beïnvloeden.  Bereid je voor op ongelukken. Als je gevaarlijke situaties ziet, is het je plicht om deze te melden. Waarschuw de veiligheidsverantwoordelijke of stop als je denkt dat er gevaar dreigt. Wanneer we werken, hebben we ook een verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij. Duurzaam werken binnen de grenzen van ons werk verkleint de impact van het productieproces op mensen en het milieu. Enkele praktische suggesties tonen aan wat wij kunnen doen. Termen en definities  Beperk energieverspilling door werklicht te gebruiken in  waarschuwingsplicht plaats van voorstellingsbelichting.  risicovolle zone  Doe het licht uit als er niemand is.  werklicht  Beperk het gebruik van verbruiksartikelen of vervang ze door herbruikbare varianten.  voorstellingsbelichting  Als je de keuze hebt, zorg er dan voor dat je  veiligheidsbewustzijn milieuvriendelijke alternatieven gebruikt.  ongetraind persoon  Sorteer het onvermijdelijke afval en zorg ervoor dat je voorzieningen voor recycling gebruikt waar die aanwezig zijn.  Gebruik wanneer mogelijk (bv: als je pendelt naar het werk of verschillende werklocaties) milieuvriendelijke vervoersmiddelen zoals de fiets of het openbaar vervoer.  Zorg dat de toegankelijkheid voor collega's, artiesten of mensen uit het publiek met een beperking steeds gegarandeerd is. Nice to know: organisatorische procedures Risico’s beperken is natuurlijk een verplichting voor iedereen en voor de organisatie als een geheel. Er bestaan organisatorische procedures waaronder risicobeoordelingen, een instructielijst op de werkplek en veiligheidsbriefings om ieders bijdrage overzichtelijk te houden en ervoor te zorgen dat er geen blinde vlekken ontstaan. Alle risico's worden onder controle gehouden dankzij een aangepaste planning, opgesteld door de verantwoordelijken voor de verschillende zones en departementen. Alle verantwoordelijken moeten bewijzen dat ze in hun risicobeoordeling(en) en planningsproces rekening hebben gehouden met de risicosituaties. Waar nodig moet de verantwoordelijke bij het maken van de risicobeoordelingen overleggen met de regisseur en het betrokken personeel. Dit overleg betreft kwesties die te maken hebben met de risico’s van de voorstelling en hoe deze onder controle gehouden kunnen worden. Alle werknemers en onderaannemers moeten een kopie van de risicobeoordeling en het risicomanagementplan krijgen als ze er om vragen. Geef aan je verantwoordelijke aan wanneer een van deze zaken niet in orde is. Voor scènes die stunts, gevechten, acrobatie of andere risicovolle activiteiten inhouden, moet er een ervaren veiligheidsverantwoordelijke worden aangesteld. Die controleert de opbouw en eventueel ook de uitvoering. 2-43 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA 2.1 Risico's op het podium Aan het einde van dit blok...:  Begrijp je de verschillende risico's op het podium. Voor je begint, zou je het volgende moeten lezen:  Ongevallentheorie  Vijf stappen om risico's te beperken We kunnen het niet genoeg benadrukken: het podium is een plek vol risico's. Sommige van deze risico's hebben een structurele aanpak nodig, maar er zijn ook veel risico's die geminimaliseerd kunnen worden met een goede werkmethode van de technici op het podium. De eerste stap is het zich bewust zijn van de verschillende risico's. Een proper podium is een veilig podium Er zijn veel mensen die tijdens de opbouw of afbraak, repetities en de voorstelling op het podium moeten zijn. Ze hebben allemaal plaats om te werken en een vrije doorgang naar hun werkplek nodig. Tijdens de opbouw is ordelijkheid en organisatie van alles wat nodig is om op te bouwen van erg groot belang. Organiseer je podium dus! Als je het materiaal dat je binnen brengt meteen op de juiste plek legt, verbeter je niet enkel de efficiëntie, maar ook de veiligheid. Een opgeruimde en georganiseerde werkplek, zelfs een tijdelijke, garandeert dat iedereen veilig kan rondlopen. Enkele eenvoudige maatregelen kunnen wonderen doen. Kisten voor gereedschap en materiaal staan op een rij aan de zijkant van het podium of op het voortoneel. Op deze manier vind je wat je nodig hebt, moet je geen kisten verplaatsen en is de weg vrij. Kabels worden meteen op de juiste plek gelegd en buiten wandelroutes (of rijroutes). De decors worden zo binnen gebracht dat ze niet verschillende keren verplaatst moeten worden om op te bouwen. Idealiter worden ze in de juiste volgorde van gebruik geplaatst. Rommel wordt meteen opgeruimd. Decorstukken die niet worden gebruikt, worden ergens apart gezet en lege flightcases blijven bij voorkeur niet op de scène staan. Een opgeruimd podium is een veilig podium. De evacuatieroutes en het blusmateriaal moeten te allen tijden toegankelijk zijn. De meeste noodgevallen zullen niet wachten tot je het podium hebt opgeruimd! 2-44 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Het bovenstaande kan de vereisten van een scenografie tegenspreken. Vaak willen we een vuil podium als een deel van het decor. Wateroppervlakken, zand, afval, rommel, stenen en nog meer worden op het podium aangebracht voor bepaalde scenografieën en moeten er natuurlijk uitzien. In dit geval zijn extra maatregelen nodig om de medewerkers, het materiaal en het podium zelf te beschermen. Het podium moet beschermd worden tegen schade en het maximale gewicht dat de vloer kan dragen Foto. 2.1-a-Rubbish moet nagekeken worden. Dit gaat niet enkel over het risico van de afgewerkte installatie. Soms is het risico op schade zelfs hoger bij het laden en lossen. Bijvoorbeeld, het gewicht van een pallet stenen op de vloer is groter dan wanneer de stenen op het podium liggen. We moeten voorkomen dat de gebruikte materialen gemorst worden buiten de zone waar ze gebruikt worden. Dit geldt vooral voor vloeibare producten die in onderliggende ruimtes terecht kunnen komen of voor vluchtige producten die zich in de lucht kunnen verspreiden. In de meeste gevallen is er een toneelmeester die verantwoordelijk is voor de organisatie op het podium. Maar we kunnen allemaal helpen door ons eigen werk en ons materiaal georganiseerd te houden. Lichtomstandigheden Degelijk licht is een van de belangrijkste elementen van veilig werken. Wanneer we een voorstelling aan het bouwen zijn, helpt goed werklicht of zelfs daglicht om te zien wat we aan het doen zijn. Maar tijdens de voorstelling zijn we afhankelijk van het lichtplan. Dit betekent dat we licht nodig hebben op het zijtoneel dat niet vanuit de zaal te zien is, maar dat voldoende zichtbaarheid garandeert zodat we kunnen rondlopen en werken. Dit wordt meestal gedaan met blauw licht. Dit blauwe licht reflecteert niet op de zwarte of donkerblauwe doeken, maar garandeert de minimum vereiste zichtbaarheid op het zijtoneel. Door deze beperkte lichtomstandigheden, moeten we extra Foto. 2.1-c-Darkness voorzichtig zijn voor obstakels. Trappen, obstakels en wandelpaden worden gemarkeerd met fosforescerende tape of andere zeer zichtbare materialen. Dit betekent niet dat we niet meer verplicht zijn die doorgangen leeg en opgeruimd te houden. Risicovolle zones Tijdens sommige delen van een opbouw zijn er gevaarlijke acties. Deze omvatten onder andere het werken op een open grid of decordelen in elkaar steken boven collega's. Andere risicovolle situaties zijn vloerluiken openen, bewegende liften en orkestbakken of bewegende platformen. 2-45 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA In deze gevallen wordt de gevarenzone afgezet en krijgen enkel de nodige technici er toegang toe. Deze mensen zullen de correcte persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken om het risico tot een minimum te beperken. Idealiter zijn deze activiteiten zo ingepland dat ze de andere activiteiten op het podium zo min mogelijk storen. Tijdens repetities of voorstellingen vereist het artistieke aspect soms dat de hekken en andere veiligheidsmaatregelen worden weggehaald. Er worden dan alternatieve maatregelen genomen om de zichtbaarheid van het risico te verbeteren en de hoeveelheid medewerkers op die plek te verminderen. Vanaf dat moment mogen enkel de mensen die getraind zijn voor deze specifieke situatie en nodig zijn op het podium er nog komen. De training behandelt alle risico's en alternatieve maatregelen die genomen worden, gebaseerd op een specifieke risicobeoordeling. Specifieke activiteiten Sommige activiteiten beperken de werkomstandigheden op het podium. Het focussen van het licht vereist een donker podium om precies te kunnen werken. Andere activiteiten moeten zich aanpassen of stoppen terwijl dit gebeurt. Idealiter is dit zo ingepland dat de andere activiteiten geen vertraging oplopen. De soundcheck en het instellen van het speakersysteem hebben uiteraard het systeem nodig op zijn maximum niveau. Dit maakt het onmogelijk om te communiceren op het podium en kan zeer luide geluidsniveaus creëren. Dat is een potentieel risico. Idealiter worden de andere activiteiten stopgezet, vooral diegene waarbij communicatie nodig is. Mensen op het podium moeten Foto. 2.1-b-Noise gehoorbescherming dragen. Idealiter is dit zo ingepland dat de andere activiteiten geen vertraging oplopen. Special effects testen brengt altijd onvoorspelbare factoren met zich mee. We kunnen nooit volledig zeker van zijn het exacte effect en de bijhorende risico's vooraleer het effect op het podium getest is in de exacte omstandigheden waarin het gebruikt zal worden. Er moeten extra veiligheidsmaatregelen genomen worden, gebaseerd op een risicobeoordeling, om er zeker van te zijn dat niemand risico's loopt tijdens de testen. Idealiter wil je enkel die mensen op het podium hebben die direct betrokken zijn. Maar de praktijk bewijst dat dit in veel situaties niet het geval is. In dat geval, moet je verschillende oplossingen voorzien om de veiligheid te garanderen: Een zaklamp helpt te voorkomen dat je valt of tegen dingen aanbotst op het podium of oorbeschermers helpen tijdens een soundcheck. Onder- en bovenmachinerie Tijdens de opbouw en de afbraak, zullen er trekken en ander rigging materiaal bewegen boven je hoofd. Dit is noodzakelijk om alle decorstukken en materiaal op de juiste plek te krijgen. De operator zal iedereen op het podium waarschuwen voor elke beweging, vooral op het moment waarop de bewegingen op "hoofdhoogte" zitten. Maar je moet ook zelf in de gaten houden wat er boven je hoofd aan het gebeuren is. Andere machines zoals liften, bewegende orkestbakken, wagens en laadplatformen creëren een risico op de vloer. Deze machines moeten beveiligd zijn tegen het verpletteren en aanrijden van mensen. De 2-46 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA zones horen afgeschermd te zijn. Maar bestaat er altijd nog een risico. Aandacht voor je omgeving (die steeds verandert) is cruciaal om ongelukken te voorkomen. Machines beveiligen Wanneer ongetrainde mensen of mensen zonder toestemming aan de bediening van gevaarlijke machines kunnen, moeten deze machines beveiligd zijn tegen foutief gebruik. Trekkenwanden, pyrotechnieken, liften, hoogwerkers, elektrisch materiaal, maar ook de hendel van het ijzeren gordijn moeten op slot zijn. Dit wordt vaak gedaan met de sleutel van de noodknop. Onderschat nooit de aantrekkingskracht van de magische rode knop met de waarschuwing "niet aankomen" voor mensen zonder de juiste training. Alcohol, drugs en andere producten Alle producten en substanties die je vermogen beïnvloeden om snel te reageren, om helder na te denken en om precies te werken, moeten worden geweerd. Ze vormen een risico voor de anderen op het podium. Dit verbod gaat niet enkel over het gebruik, maar ook over het effect tijdens het werk, afkomstig van gebruik in de vrije tijd. We hebben het concreet over deze groep producten:  Alcohol  Alle soorten drugs  Medicatie met een gelijkaardig effect (lees de bijsluiter over het bedienen van auto's of machines) De meeste organisaties hanteren een nultolerantie, maar het minimum is om dezelfde regels toe te passen als die over autorijden. Maximum aantal werkuren Er is een maximum redelijke tijdspanne gedurende dewelke je geconcentreerd kan werken. Zelfs harde werkers hebben een limiet op hoe lang ze accuraat en prompt kunnen reageren. Door deze limieten niet te respecteren, brengen ze hun collega's in gevaar. Een gerelateerde kwestie is de rusttijd tussen shiften. Korte nachten met een beperkt aantal uren slaap zullen er voor zorgen dat je trager en minder precies reageert. De regels over het maximale aantal werk- en rusturen verschillen van land tot land. In sommige landen is het strafbaar om het aantal werkuren te overschrijden. De regels bestaan niet om onze vrijheid te beperken, maar Foto. 2.1-d-Asleep om onze veiligheid te garanderen. Werken met derden Tijdens een opbouw zullen er waarschijnlijk andere teams zijn die op hetzelfde podium aan het werken zijn. Wettelijk worden zij "derde partijen" genoemd. Voor ze mogen werken, moeten ze gebrieft worden over de lokale situatie. Deze briefing zou het volgende moeten omvatten: 2-47 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA  De organisatie van het werk, lokale regelgeving  Het gebruikte gereedschap, machines,...  De bestaande procedures  Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen  Nooduitgangen, noodmateriaal en eerste hulp De activiteiten moeten ook gecoördineerd worden. Het moet duidelijk zijn wie verantwoordelijk is voor welk deel van de job en welke risico's de individuele partijen voor elkaar creëren. De coördinatie moet ook nakijken of alle partijen competent genoeg zijn om de job veilig uit te voeren. De organisator, als eindverantwoordelijke, zal de verantwoordelijkheid van veiligheidskwesties vaak delegeren aan een toneelmeester. Deze toneelmeester leidt de briefing en heeft een schema voorbereid met wie wat wanneer op het podium aan het doen is. Als het misgaat In het geval van een ongeluk moet je eerst voor jezelf zorgen. Met andere woorden: wees geen held, breng jezelf niet in gevaar. De volgende stap is om een veiligheidsverantwoordelijke te verwittigen (zelfs over bijna-ongelukken) en om de effecten van het ongeluk te beperken. Voorkom dat anderen blootgesteld worden aan het risico. De procedures voor een specifieke locatie of voorstelling zullen deel uitmaken van de veiligheidsbriefing. In deze briefing zal het duidelijk worden wie de verantwoordelijke is in het geval van een noodgeval. Als je zelf de hulpdiensten moet bellen, moet je hen precieze informatie geven:  Je naam  Naam van de organisatie  Locatie  Soort ongeluk en effecten  Aantal slachtoffers  Richtlijnen hoe er te geraken Deze informatie zal hen helpen om zo snel mogelijk te reageren. 2-48 ETTE handboek studenten v.01.01.NL.03.TEA Wat je moet onthouden Risico's op de scène houden in: Ongeorganiseerd podium Beperkte lichtomstandigheden Werken boven je collega's Collega's die boven jou werken Van op hoogte of in een opening in de vloer vallen Luide geluidsniveaus Bewegende machinerie Lange werkuren Termen en definities Grote variatie van teams en collega's evacuatieroute Om risico's te minimaliseren, moet je het maximum draagkracht van de vloer podium en alle specifieke activiteiten persoonlijke structureren. Alle activiteiten moeten beschermingsmiddelen gecoördineerd zijn. Het moet duidelijk zijn wie er trekkenwanden v

ETTE Basisveiligheid voor de theater- en eventindustrie PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue