ÇEVRE KORUMA, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 3. PDF

ÇEVRE KORUMA, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 3 DOÇ.DR. FATMA TUĞÇE ŞENBERBER DUMANLI [email protected] KAZA TEORİ  KAZA TESADÜF MÜDÜR? LERİ  KAZA NEDİR? Toplumsal bir oluşum içinde önceden planlanmayan, bilinmeyen ve kontrol dışına çıkan aynı zamanda...

ÇEVRE KORUMA, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 3 DOÇ.DR. FATMA TUĞÇE ŞENBERBER DUMANLI [email protected] KAZA TEORİ  KAZA TESADÜF MÜDÜR? LERİ  KAZA NEDİR? Toplumsal bir oluşum içinde önceden planlanmayan, bilinmeyen ve kontrol dışına çıkan aynı zamanda çevresine zarar verebilecek nitelikteki olaya kaza denir.  Kazalar beklenmedik anlarda meydana gelen istenmeyen olaylardır.  KAZA TESADÜF MÜDÜR?  KAZALAR SEBEPSİZ YERE TESADÜFTEN MEYDANA GELMEZ. 5 6 İŞ KAZALARININ TESADÜF OLMADIĞININ KANITI Fizyolojik ve biyolojik Kazalara karşı hukuk yapılarından ötürü, alanında İş Hukuku çocuk, genç ya da kadın kavramının oluşmuş işçilerin bazı işlerde olması çalıştırılmalarının yasaklanmış olması.  İŞ KAZALARININ TESADÜF OLMADIĞININ KANITI Mesela vardiya saatlerinin, çalışan insanın bio-ritmine uygun olması İŞ KAZALARININ TESADÜF OLMADIĞININ KANITI Biyolojik, kimyasal vb. Günlük, haftalık ve aylık maddelerle çalışmalarda dinlenme sürelerinin, dikkat edilmesi gerekenler bedensel ve zihinsel hakkında çıkarılan yorgunluğunun telafisi için onlarca mevzuat, konuya konulan hükümler. birer örnektir.  İŞ KAZALARININ TESADÜF OLMADIĞININ KANITI Dinlenme molaları, yüklenmeden gelen yorgunluğu azaltmalı İş kazaları Zararlar insana yönelikse ceza hukuku ve genel hukuk; Mala yönelikse genel hukuk kapsamına girmektedir. Kaza sebeplerinin bulunması İSG Yönetim Sisteminin özüdür.  KAZALARIN TAHMİNİ İnsan her şeyle ilişki içindedir. Etkileşimler içinde bir kazanın meydana gelmesinde sayısız faktör rol oynar. Bu faktörlerden sadece biri ile açıklamak da işin çözümü sayılmaz.  Heinrich'in Domino Teorisi Ferrell'in İnsan Faktörü Modeli Kaza Petersen'in Kaza/Olay Modeli Teorileri Sistem Modelleri Reason'ın İsviçre Peyniri Modeli  Heinrich’e göre; bir kazaya neden olan olayların dizisinde 5 faktör vardır. Kalıtsal ve Güvensiz Kişinin sosyal hareket ve Kaza Yaralanma hatası çevre koşullar  1.Kalıtsal ve sosyal çevre Olumsuz karakter özellikleri insanlara sosyal çevrenin bir sonucu olarak miras kalmış olabilir veya edinilebilir ve insanları güvenli olmayan biçimde hareket etmeye yönlendirebilir. 2.Kişinin hatası Dikkatsizlik, pervasızlık, sinirlilik, önem vermeme ve ihmal gibi kişisel özürler kazaların ikinci nedenidir. İnsanların bu beşeri zaafları eğitim ve disiplinle kısmen düzeltilebilir. Bu tip olumsuz karakter özellikleri ister miras kalmış isterse de edinilmiş olsun insanların neden güvenli olmayan bir şekilde davrandıklarını ve neden tehlikeli şartların mevcut olduğunu ortaya koyar. Kişisel hatalar, kazaları tetikler  3.Güvensiz hareket ve koşullar İnsanlar tarafından sergilenen güvenli olmayan davranışlar ve mekanik veya fiziki tehlikeler kazaların doğrudan nedenleridir. İnsanın kişisel özürlerinin olması her zaman için kazaya uğramasını gerektirmez. Bir insanın, örneğin dikkatsizliği bir kazaya neden sayılabilmesi için, çalışması sırasında da dikkatsiz bir hareket yapmış olmasıyla kaza zincirini tamamlar. Kazanın asıl nedeni iş başında yapılan yanlış davranışlardır. Diğer taraftan çalıştığı makinede, örneğin bir pres kalıbında gerekli koruyucu elemanların bulunmayışı iş yerindeki güvensiz bir koşuldur. Güvensiz hareketler ve koşullar 3. Domino taşını oluşturur  4. Kaza Tipik olarak, yaralanmayla sonuçlanan kazalar düşmeyle veya hareket eden nesnelere çarpmayla meydana gelmektedir. Yukarıda belirtilen üç faktörün arka arkaya dizilmesi de kazanın olması için yeterli olmaz. Önceden planlanmayan ve bilinmeyen, zarar vermesi muhtemel bir olayın da meydana gelmesi gereklidir. Kazadan sonraki son halkada ağır ya da hafif yaralanma vardır  5. Yaralanma Tipik olarak, kazalardan meydana gelen yaralanmalara incinmeler ve kırıklar da dâhildir. Heinrich’e göre her kaza (yaralanma, zarar görme olayı) yukarıda sıralanan beş temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir. Bunlardan biri olmadıkça bir sonraki meydana gelmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza ve yaralanma olmaz. Domino taşlarından birinin hareketi engellense, kaza olmayacaktır Ferrell'in İnsan Faktörü Modeli Ferrell, kazaları bir bireyin hatasının sonucu olarak tanımlar. Bu nedenle teorisini, kazalara bir kişinin neden olduğu varsayar. Ferrell, kazaların üç genel nedenini belirledi: aşırı yük, uyumsuzluk ve uygunsuz faaliyet. Uygunsuz faaliyet adımında, sorumlu kişinin daha iyisini bilmiyor olması mümkündür. Alternatif olarak, bir kazanın bir eylemden kaynaklanabileceğini biliyor olabilir, ancak kasıtlı olarak bu riski almayı seçmiş olabilir. Uyumsuzluğun nedeni, hem bireyin bir duruma verdiği yanlış tepkiyi hem de yanlış boyutlandırılmış bir iş istasyonu gibi ince çevresel özellikleri kapsar. Ferrell'in İnsan Faktörü Modeli Kalan neden, aşırı yük, Ferrell'in nedenlerinin en karmaşık olanıdır. Ayrıca üç alt kategoriye ayrılabilir. İlk olarak, bireyin duygusal durumu aşırı yükün bir parçasıdır. Bu durumlar, motivasyonsuz ve ajite gibi durumları içerir. İkincisi, kapasite, bireyin fiziksel ve eğitimsel geçmişine atıfta bulunur. Fiziksel uygunluk, eğitim ve hatta genetik bunun bir parçası. Uyuşturucu ve kirletici maddelere maruz kalmanın yanı sıra işle ilgili stresörler ve baskılar gibi durumsal faktörler de kişinin kapasitesini etkiler. Son olarak, bireyin yükü de aşırı yüklenmeye katkıda bulunabilir. Bu, görevin zorluğunu, çevrenin olumlu ya da olumsuz etkilerini (gürültü, dikkat dağıtma vb.) ve hatta görevin tehlike düzeyini içerir. Birbirinden ayrı, aşırı yük, uyumsuzluk ve uygunsuz faaliyetler, bir kazaya yol açabilecek bir insan hatasının oluşmasına neden olabilir.  Petersen'in Kaza/Olay Modeli Petersen'in modeli, büyük ölçüde Ferrell'in İnsan Faktörü Modeli'nin bir uzantısıdır. İlk olarak Petersen, uyumsuzluğun çevresel yönünü (iş istasyonu tasarımı ve ekranlar/kontroller) modelin farklı bir parçası olarak kavramsallaştırdı ve bunlara ergonomik tuzaklar adını verdi. Ek olarak, Petersen hata yapma kararını aşırı yükleme nedeninden de ayırdı. Ayrıca Petersen, hata yapmayı seçmek için ayrı nedenler de belirtti. Bu nedenler, duruma bağlı mantıklı bir kararı (öncelikle finansal maliyet ve geçici süreler için), bilinçsiz bir hata yapma isteğini (psikolojik başarısızlıklar) ve düşük bir kaza olasılığının algılanmasını içerir. Bu sebeplerden sonuncusu, düşük kaza olasılığı algısı, hem bir kazanın son derece olası olmayan gerçek örneklerini hem de bir insanın kendi ölümlülüğünü göz ardı etmeye yönelik doğal eğilimini içerebilir. Petersen'in modelinin bu yönü, insan rasyonalitesi ve hedonistik hesapla ilgili aynı varsayımları yaptığı için kriminolojinin rasyonel seçim perspektifine benzer. Petersen'in Kaza/Olay Modeli Bir başka kayda değer katkı, Petersen'in insan hatasının daha büyük bir modelin yalnızca bir parçası olduğunu kabul etmesidir. Hatalar ve kazalar arasında olası bir arabulucu olarak bir sistem arızası - organizasyonun hataları düzeltememesi - eklendi. Bu arızaların bir dizi olası oluşumu vardır. Yönetimin hataları tespit etmedeki başarısızlığı ve eğitim eksikliği, sistem başarısızlıklarına yalnızca iki örnektir. Zayıf politikanın kendisi bile, bir insan hatasının ardından bir kazanın meydana gelmesini engellemeyen bir sistem arızasına yol açabilir. Sistem Modeli Şimdiye kadar tartışılan teorilerin çoğu, insan hatalarına ve çevresel kusurlara odaklanmaktaydı. Bir sistem modeli teorisi, kişiler ve çevreleri arasındaki ilişkiyi farklı şekilde ele alır. Çevrenin tehlikelerle dolu olması ve kişinin hataya yatkın olması yerine, sistem modeli görüşü insan, makine ve çevre arasında bir uyum görür. Normal şartlar altında, bir kaza olasılığı çok düşüktür. İster bir parçayı değiştirerek, ister üçü arasındaki ilişkiyi değiştirerek, biri veya bir şey bu uyumu bozarsa, kaza olasılığı önemli ölçüde artar. Reason'ın İsviçre Peyniri Modeli Bu teoriye göre, bir süreçteki her adım başarısızlık potansiyeline sahiptir. Her savunma katmanı bir dilim İsviçre peyniri ile temsil edilir ve bu savunmadaki olası sorunlar veya başarısızlıklar peynirdeki deliklerle temsil edilir. Ortaya çıkabilecek iki tür başarısızlık vardır: aktif ve gizli. Aktif arızalar, bir kazaya doğrudan katkıda bulunan güvenli olmayan eylemlerdir. Gizli başarısızlık, bir kazaya yol açana kadar bir süre uykuda kalabilen var olan bir durumdur. Gizli bir başarısızlığa örnek olarak, belirli bir iş görevinin güvenli bir şekilde nasıl tamamlanması gerektiğini açıklayan bir politikanın olmaması verilebilir. Bir kazanın meydana gelmesi için deliklerin aynı hizada olması gerekir; hiçbir savunma katmanı sorunu yakalayamaz. Delikler üst üste gelmiyorsa sorun yakalanmıştır ve kaza meydana gelmemiştir.  Örneğin, ilk katman, tamamlanması gereken işleri ele alan politika olabilir. Bir sonraki katman, görevi tamamlamak için giyilmesi gereken kişisel koruyucu ekipman (KKD) olabilir. Politika KKD'yi ele almıyorsa veya yanlış KKD'yi gerektiriyorsa, sorun bu savunma hattını ilk delikten geçer. KKD'yi giymemeyi seçmek veya politikada açıklandığı gibi yanlış KKD'yi giymek, bir sonraki delikten geçişe izin verir. Ek savunma katmanları olmadığı varsayılırsa, bu koşullar bir kazanın meydana gelmesine izin verecektir. Art arda gelen savunma katmanlarına rağmen, her katmandaki küçük delikler, savunmanın etkisiz kalması ihtimaline izin verir. Koşullar doğruysa, bu delikler hizalanabilir ve bir kazanın meydana gelmesine neden olabilir. TEŞEKKÜRLER