BEL VE BOYUN SAĞLIĞI 2024-25 Güz dönemi Bölüm 1 PDF

BEL VE BOYUN SAĞLIĞI PROF. DR. FZT. NEZİRE KÖSE H.Ü. FİZİK TEDAVİ REHABİLİTASYON FAKÜLTESİ 30.10.2024 1  BEL VE BOYUN AĞRISI İş gücü kayıplarının en sık nedenlerinden biri olan bel ve...

BEL VE BOYUN SAĞLIĞI PROF. DR. FZT. NEZİRE KÖSE H.Ü. FİZİK TEDAVİ REHABİLİTASYON FAKÜLTESİ 30.10.2024 1  BEL VE BOYUN AĞRISI İş gücü kayıplarının en sık nedenlerinden biri olan bel ve boyun ağrısı, endüstriyel toplumların önemli sorunlarından birisidir. İstatistiklere göre toplumda bel ağrısı görülme sıklığı %80-95 arasında değişmektedir. ABD’ de yapılan bir çalışmada her iş gününde, ortalama 10 milyon kişi, bu nedenle izin almakta ve bel problemlerine bağlı olarak yılda 250.000-400.000 ameliyat yapılmaktadır. 30.10.2024 2 Dünyada yapılan çalışmalarda kas iskelet sistemi rahatsızlıkları oldukça sık görülmektedir. Örneğin; hekimlerin ve sağlık çalışanlarının, çalışma alanından kaynaklanan nedenlerle, solunum yolu infeksiyonlarından sonra ikinci sıklıkla görülen rahatsızlıkların kas iskelet sistemi bozuklukları olduğu belirtilmektedir. 30.10.2024 3 Ürdün’de 2010-11 yılında yapılan çalışmada 200 diş hekiminin %86’sında kas iskelet sistemi şikayetlerin olduğu, bunların; % 56’ında bel % 47’ında boyun % 39’ında omuz ve % 26’ında el-el bileğinde semptomların olduğu belirlenmiştir. 30.10.2024 4  Kas iskelet sistemi problemleri olan diş hekimlerinin teşhisi konulmuş olan problemlerinin bölgelere göre dağılımı (2011- Ankara) (n=72) 5 30.10.2024 Kas iskelet problemleri olan diş hekimlerinin teşhisi konulmuş olan problemlerinin tiplerine göre dağılımı (2011-Ankara) (n=72) 30.10.2024 6  Boyun ve bel ağrıları, omurganın aşınıp yıpranması ile oluşan fizyolojik bir olaydır. Bel ağrılarının bir çok nedeni olabilir. Eklemi ilgilendiren hastalıklarla komplike olabilir, aşırı yatak istirahati, koltuk değneği kullanımı, psikolojik yıkımlar, hatta uygun olmayan tıbbi yaklaşımlar sonucu da ortaya çıkabilir. Sırt ağrısı ve omurga bozuklukları 45 yaşından daha küçük kişilerde, genellikle kronik duruma bağlı olarak limitlenmiş aktivitelerden kaynaklanmaktadır. 30.10.2024 7  Her yaşta görülebilecek bir problemdir. Yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir. Sırt ağrısının insidansı, erkek ve kadınlarda aynı olarak gözükmesine rağmen, erkekler, daha fazla omurga cerrahisi geçirmektedir. 30.10.2024 8  Hastalığın en güzel ilacı, o hastalıktan korunmanın çarelerini öğrenmektir. HİPOKRAT  Başarılı bir koruyucu tedavinin temel parçalarından birisi, gereksiz korkuları gidermek ve hastaya sırt mekaniği ve fonksiyonu hakkında bilgi vermektir. Böylece hasta, sırt ağrılarını azaltmak için pratik stratejileri öğrenir ve bunları kullanmaya başlar. 30.10.2024 10  Bel boyun sağlında eğitimin çok önemli bir yeri vardır. 1950'lerde endüstriyel fizyoterapistler, bel ile ilgili ve yük kaldırma kinetiğinin öğretiminde öncü olmuşlardır. 1951'de vücut fonksiyon analizi ve kinetiği ile ilgili görüşler yayınlanmıştır. 1957'de Avustralya'da da başlatılmıştır. 30.10.2024 11  Bel-boyun tedavi programları, İsveç sırt enstitüsü 1961'de, ağaç ve kerestecilik iş sağlığı ve güvenliği inşaat enstitüsü tarafından kurulmuştur. Burası öncelikle rehabilitasyon merkezidir. Bel ağrısı konusunda kurslar düzenlemişlerdir. Bu tür bel-sırt-boyun okulu programları (back-neck school) ABD, Kanada, İngiltere, Yeni Zelanda ve Batı Avrupa ülkeleri gibi bir çok ülkeye yayılmıştır. 30.10.2024 12  Bel boyun koruma programlarının amaçları: Sırt ağrısını mümkün olduğunca azaltmak. Kişileri bel-boyun ve bel-boyun ağrısı konusunda bilgilendirmek. Bel-boyun tedavisinin ve iş güvenliğinin ergonomik prensiplerini, hastanın anlamasını sağlamak için bilgi vermek. Günlük yaşam ve çalışma esnasında doğru vücut mekaniklerini kullanmayı öğretmek. Bel-boyun sorunu ile başa çıkma yeteneğini geliştirmek. Kendine güveni arttırarak yaşam kalitesini iyileştirmek ve tekrarlamaları azaltmak. Fiziksel uygunluğu düzeltmek, kuvvetlendirmek ve koordinasyonu sağlamak. 30.10.2024 13  Örnek bir program 30.10.2024 14  Bu tür omurga sağlığını koruma programlarına katılan hasta sayısı da önemlidir. 30 kişiden büyük gruplarda, grup dinamiği kaybolur. Hastalar kalabalık toplulukta konuşmaktan, şikayetleri vb. sorunları söylemekten kaçınırlar. Küçük sınıflarda (10-20 kişilik), hastaların bir destek havası içinde duygularını ve deneyimlerini paylaşma olanağı vardır ve her hastaya ulaşılabilme daha başarılıdır. 30.10.2024 15  Sağlıklı bir boyuna ve bele nasıl sahip olabilirsiniz? Ahhh Yalancı!!! boynum!! Ahhh belim!! 30.10.2024 İşveren 16  Omurgam nasıl çalışıyor? 30.10.2024 17  ANATOMİ 30.10.2024 18  Omurga Üst üste dizilmiş omurlardan oluşan omurga, insan vücudunu dik tutabilecek kadar güçlüdür. Aynı zamanda hareketlere olanak verecek şekilde bir esnekliğe sahiptir. Omurga üzerine düşen yük miktarını en aza indiren ve esnek bir biçimde hareket edebilmeyi sağlayan, omurganın eğrilikleridir. 30.10.2024 19  Omurga 7 Boyun 12 Sırt 5 Bel 9 Kuyruk sokumu 30.10.2024 20  Omurlar Sırt omuru Arka çıkıntı Arka-yan çıkıntı Sırt Kaburga eklem yüzü Omurilik kanalı Omurları Arka-Yan Üst eklem çıkıntı yüzeyi Omur gövdesi Omurlar arası eklem Bel omuru Bel omurları Arka-yan Arka çıkıntı çıkıntı Arka-Yan Omurilik kanalı Alt eklem yüzü çıkıntı Arka çıkıntı Omur gövdesi 30.10.2024 21  Omurlar Arasındaki Diskler Her bir omur, bir üstteki ve bir alttaki omurdan disk adı verilen yapı ile Disk kılıfı ayrılır. Diskin orta kısmında jölemsi disk çekirdeği adı verilen yapı ve onun etrafında da disk kılıfı adı Disk çekirdeği verilen halkamsı yapı bulunur. 30.10.2024 22  Omurlar Arasındaki Diskler Disklerin görevleri: Omur gövdelerini birbirlerine bağlarlar. Omurga hareketliliğini sağlarlar. Omurgaya binen yükleri dağıtırlar. 30.10.2024 23  Omurilik-Sinirler 30.10.2024 24  Omurilik-Sinirler Omurganın sağında ve solundaki deliklerden çıkan sinirler kola ve bacağa doğru iner. Bu sinirler kaslarımızın kasılmasını ve hissetmemizi sağlarlar. Sinirler sayesinde hareket edebilir ve ısı, basınç, ağrı, propriosepsiyon gibi duyuları algılayabiliriz. 30.10.2024 25  Bağlar Arka – yan çıkıntı Omur gövdesi Omurlar arasındaki Eklem çıkıntısı eklemler, bağ adı verilen hafif elastik Omurlar arası eklemi yapılar tarafından kaplayan bağ desteklenir. Arka çıkıntı Omurgaya binen yüklerin derecesine veya travmaların şiddetine göre bağlar, gerilerek direnç Omur gövdelerinin Omurların gösterirler. arkasındaki önündeki 30.10.2024 uzun bağ uzun bağ 26  Kaslar Kemik yapı omurgaya M. Sternocleidomasteideus M. Splenius M. Semispinalis şekil verirken, M. Trapezius Capitis Capitis hareketi sağlayan M. Rectus Capitis aktif yapı ise M. Deltoideus kaslardır. M. Teres Major Mm. Intertransversei M. Triceps Kas katmanları önde, arkada ve yanda üst M. Latissimus Dorsi M. Transversus Abdominus üste omurgayı M. Erector Spinae Mm. Multifidus sararlar. M. Gluteus Maximus 27 30.10.2024  AĞRIYA NEDEN OLAN RAHATSIZLIKLAR 1. Akut zorlanma ve burkulmalar 2. Kronik zorlanmalar ve kas spazmı 3. Boyun ve bel fıtığı (Disk Hernisi) 4. Omurga kanalında daralma (Spinal Stenoz) 5. Omur kemerinin erimesi sonucu çatlakların oluşması (Spondilolizis) 6. Omur kayması (Spondilolistezis) 7. Kireçlenme (Osteoartrit) 8. Kemik erimesi (Osteoporoz) 9. Diğer sebepler 30.10.2024 28  Akut Zorlanma ve Burkulmalar 29 30.10.2024  Kronik Zorlanmalar ve Kas Spazmı Zorlayıcı spor veya günlük yaşam aktiviteleri sırasında boyunu ve beli destekleyen kasların veya bağların incinmesi ve aşırı gerilmesi, uygun olmayan duruş alışkanlıkları, ruhsal gerginlikler, hava şartları (soğuk, rüzgar, nem), kas spazmına neden olur. 30.10.2024 30  Kronik Zorlanmalar ve Kas Spazmı Kas spazmları ağrılı gerginliklerdir. Ağrı Kas spazmı durumunda kişi, bölgesi Uyarıcı korunma refleksi ile hareketliliğini noktalar Ağrı bölgesi sınırlayarak o bölgenin daha fazla hasar görmesini engeller. Ancak bu hareketsizlik kas spazmının devam etmesine neden olur. Omurgada en sık boyun ve bel bölgesi kaslarında spazm görülür. 31 30.10.2024  Akut kas spazmı ve inflamasyon Ağrı Kasda Koruyucu Kasılma Myositis Dolaşımın Azalması Kas spazmı Metabolitlerin tutulması Hareketlerin Sınırlanması 30.10.2024 32  Kronik zorlanma ve spazmlar YARALANMA Ağrı Postüral zorlanma Koruyucu postür Zayıflık Sertlik 33 30.10.2024  Boyun ve Bel Fıtığı (Disk Hernisi) Disk kılıfında çatlakların oluşması yani kılıfın bütünlüğünün bozulması, fıtığın oluşmasında ilk adımdır. Ardından disk çekirdeği bu çatlaktan dışarıya taşar ve fıtık gerçekleşir. Dışarı taşan bu yapı, omurilikten çıkıp kol ve bacağa yayılan sinirlere veya omuriliğe baskı yapar ve ağrıya neden olur. Bu baskı uzun süre devam ederse kuvvet ve duyu kaybı, reflekslerde azalmaya neden olur. 30.10.2024 34  Boyun ve Bel Fıtığı (Disk Hernisi) Diskin normal Kontrolsüz yük kaldırmada disk Disk kılıfının yırtılması Fıtığın çevredeki durumu çekirdeğinin arkaya kayması ile fıtığın oluşması dokuları sıkıştırması 30.10.2024 ve ağrı oluşması 35  Disk Hernileri 30.10.2024 36  Omur Kemerinin (Lamina) Erimesi Sonucu Çatlakların Oluşması (Spondilolizis) Arka eklem Omur gövdesi Omur kemerinin çatlaması, doğuştan Üst olabileceği gibi, eklem sonradan da olabilir. yüzü Yan Özellikle, düşme sonucu Çatlayan omur kemeri çıkıntı oluşan yaralanmalarda Alt veya stres kırıkları Disk eklem denilen aşırı kullanıma yüzü bağlı olarak kemiğin yıpranması ile meydana 30.10.2024 gelir. 37  Omur Kayması (Spondilolistezis) Omur kayması durumunda omur genellikle öne doğru yer değiştirir. Genellikle omurganın aşırı Arka eklem Omur gövdesi zorlanması sonucu omur kemeri kırılması ile oluşur. Bir diğer nedeni de yaşlanma ile birlikte omurların arka eklemlerinin aşınması sonucu Kırılan omur omurun öne doğru kaymasıdır. kemeri En çok bel omurlarının tabanında kuyruksokumu üzerinde Disk gerçekleşir. Hareketle artan ağrı ve yürüme bozuklukları görülür. 38 30.10.2024  Osteoartrit 30.10.2024 39  Kemik Erimesi (Osteoporoz) Kemik yapının kalsiyum ve mineral kaybederek incelmesi demektir. Yaşlanma ile meydana geldiği gibi, hareketsizlik ile hızlanır. Erken menopoz önemli nedenlerinden birisidir. Ağrı meydana gelir. Kemik yoğunluğunun azalması, omurganın, üzerine binen yükleri karşılamasında zorluk meydana getirir ve şekil bozuklukları görülür. Kemikler kolay kırılır. 30.10.2024 40  Diğer Sebepler Boyun ve Bel Problemlerinin Yaygın Olmayan Nedenleri Eklem instabilitesi Travmatik kırıklar Stres kırıkları Kompresyon kırıkları Doğumsal bozukluklar Enfeksiyon Tümörler Psikosomatik problemler Diğer nedenler 30.10.2024 41  Diğer Sebepler Hamilelik Normal Hamile Ağırlık merkezinin öne omurgası omurga kayması ve bunu karşılamak için gövdenin geriye itilmesi, beldeki Sırttaki çukurluğu arttırır. kamburluk Ayrıca hormonal nedenlerle Beldeki bağların gevşemesi çukurluk kas-iskelet sistemi yaralanması riskini arttırır. 42 30.10.2024  Tedavi Ne yapmalıyım? 30.10.2024 Uzmana başvurulması gerekir. 43  Ne zaman Doktora Başvurulmalı? 30.10.2024 44  Bel - boyun problemlerindeki semptomlar Bel-boyun-sırtta spazm ve ağrı (Ağrı kol ve bacaklara yayılabilir.) Bel-boyun-omuz ve kalçalarda aşırı yorgunluk hissi Duyu problemleri (kaybı veya aşırı hissetmesi, kol ve bacaklarda karıncalanma, yanma, sızlama gibi ağrı şikayetleri) Kavrama kuvvetinde azalma, ellerde kramplar, eldeki objeleri düşürme, ellerde becerisizlikler Alt ekstremite (özellikle ayakta) kuvvet kaybı Normal eklem hareketlerinde azalma Daha önce yaptığı hareketleri yapmada zorlanma, hareket kabiliyetinde azalma, toplama gibi normal hareket kaybı Koordinasyon kaybı 45 30.10.2024  Adale spazmı, tanısı çoğunlukla hastanın kendisi tarafından konulabilir. Tipik olarak şiddetli aktivitelerden, uzun süreli ve uygunsuz pozisyonda kalışları takiben ortaya çıkar. Şikayetler, istirahatle, soğuk, sıcak veya masaj, ağrı kesici ve adale gevşetici ilaç kullanımı ile geçebilir. Ancak, bu tür uygulamalarla geçmezse, şikayetleri birkaç hafta devam ederse veya sık sık tekrar ederse doktora başvurmak gerekir. 46 30.10.2024  Bunun yanı sıra bel veya boyun ağrısı ile birlikte bazı bulgu ve belirtiler ortaya çıkarsa da doktora başvurmak gereklidir. 30.10.2024 47  Bu belirtiler: Darbeye bağlı şiddetli ağrı: Kafa ve boyun travmalarından sonra mutlaka doktora gidilmelidir. Şiddetli ağrı kemiklerdeki kırıkların ya da bağlardaki yırtıkların işareti olabilir. Yayılan ağrı ve duyu problemleri: Omuza ve kola veya kalçaya ve bacağa yayılan ağrı ve parmaklardaki karıncalanma sinir zedelenmelerini işaret eder. Sinir zedelenmelerinden sonra ciddi problemler çıkabilir. Bu durumlarda yine doktora başvurulmalıdır. Güç kaybı: Bacakta ya da kolda zayıflık, yürürken bacakta sertlik yada ayağı sürüyerek yürüme derhal muayene gerektirir. İdrar ve dışkı problemleri: Belirgin değişiklikler, özellikle ani başlayan idrar kaçırma ciddi problemlerin belirtisidir. 48 30.10.2024  Ağrıda hızlı artış Belirgin kilo kaybı Şiddetli gece ağrısı Nörolojik değişikliklerde hızlı ilerleme Meme, akciğer, prostat, tiroid, böbrek tümörü gibi hastalığının olması Şiddetli kemik erimesi Ağrının herhangi bir pozisyon veya aktivite ile rahatlamaması 30.10.2024 49  Hangi tip ağrı olursa olsun, yakınmalar yaşam kalitesini bozuyorsa, ağrı kesici etkiye sahip ilaçlarla geçmiyorsa ve günlük işlerin yapılmasına engel oluşturuyorsa mutlaka bir uzmana başvurmak gerekir. Çünkü akut ağrı ciddi bir problemi örtbas edebilir ve sorunun daha da büyüyerek kronikleşmesine yol açabilir. Aslında ilk olarak ağrının nedeni belirlenmelidir. Ağrının boyundan mı, sırt kaslarından mı kaynaklandığı yoksa başka bir hastalık mı olduğu tespit edilmelidir. Unutulmamalıdır ki kalp-akciğer hastalıkları, safra kesesi ve mide rahatsızlıkları gibi durumlar da sırtta ağrı yapabilir. 50 30.10.2024  BOYUN ve BEL AĞRILARININ TEDAVİSİ 30.10.2024 51  BOYUN ve BEL AĞRILARININ TEDAVİSİ Medikal Tedavi Cerrahi Tedavi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon - Konservatif - Postoperatif (ameliyat sonrası) tedavi 30.10.2024 52 Acil Cerrahi Gerektiren Durumlar İdrar ve gaita inkontinansı, oturak bölgesinde duyu kaybı ve omurilik basısı belirtileri İlerleyici kuvvet kayıpları Düşük ayak gibi, tam veya tama yakın fonksiyon kaybı Bilateral (iki taraflı) kuvvet kayıpları Tüm ilaçlara ve tıbbi müdahalelere cevap vermeyen ağrılı durumlar 30.10.2024 53  Acil olmayan cerrahi gerektiren durumlar 6-8 haftalık konservatif tedaviye cevap vermeme İş gücü kaybı ve ekonomik nedenler 30.10.2024 54  Tedavinin (Fizyoterapi ve Rehabilitasyonda) Amacı Risk faktörlerinin belirlenmesi ve bu konuda hastanın eğitilmesi Kinestetik bozukluğun eğitimi ve düzgün postürün kontrolünün sağlanması Ağrı ve kas spazmının giderilmesi Normal dokunun restorasyonu Yumuşak dokuların esnekliğinin artırılması Kaslar arasında kuvvet dengesizliğinin giderilmesi, enduransın (dayanıklılığın) geliştirilmesi Omurganın normal olmayan hareketlerinin stabilize edilmesi, Omurganın normal hareketini kaybetmiş bölgelerinin hareketliliğinin arttırılması 55 30.10.2024  Dengenin geliştirilmesi Gevşemenin sağlanması Kontrollü hareket adaptasyonlarının geliştirilmesi Ergonomi – boyunu ve beli koruyucu davranış alışkanlığının geliştirilmesi, Mesleki stres ve kronik postüral etkilerden korunma Fonksiyonelliğin arttırılması, performansın geliştirilmesi Hastanın fiziksel ve toplumsal aktivitelere katılımının sağlanmasıdır. Tekrarların önlenmesi 30.10.2024 56  Hastalığın en güzel ilacı, o hastalıktan korunmanın çarelerini öğrenmektir. 30.10.2024 57  Bel-Boyun Problemlerinin Temel Mekanizması Ergonomik olmayan çalışmalara bağlı hasarların gelişiminde fiziksel iş yükü önemli bir etkendir. Normal koşullarda, hasar gören dokular dinlenme sırasında tamir edilir, ancak çoğu zaman bu hasarlar, yetersiz dinlenme süreleri nedeniyle tamir edilebilir aşamayı geçmektedir Vücudumuz uzun süreli sabit postürlere maruz kalması ve bu olayın sürekli tekrar etmesi; ağrı, yaralanma ve sağlığın sonlaması ile sonuçlanan bir seri olayı başlatabilir. 58 30.10.2024  Sabit pozisyonlar kan dolanımını azaltmakta, kas iskelet sistemine asimetrik stres yüklemekte, iskemik ve ağrılı kas kısalmalarına neden olabilmekte, bu da özellikle vertebral kolonda düzensizliklere yol açabilmektedir. Kan dolanımın azalması ile kasın beslenmesi ve oksijenlenmesi azalacak, kaslarda iskemi, nekroz ve dengesizlikler oluşacak, aynı zamanda laktik asit ve diğer metabolitlerin birikimi artacaktır. Bu da ağrı artışına ve hasarlanmalara yol açacaktır. 59 30.10.2024  Diş hekimliği gibi mesleklerde, tekrarlı yapılan ve sürekli devam eden boyun, el ve kol hareketleri, boyun ve omuzları olumsuz yönde etkileyecektir. Uzamış sabit pozisyonlar eklemler kas kontraksiyonları ile kısıtlandıkları zaman, synovial sıvı üretimi azalacak, bu da eklemlerde hipomobiliteye neden olabilecektir. Diş hekimliğinde olduğu gibi desteksiz oturma durumları, lumbal (bel) disklere binen yükü artıracaktır. Öne eğilme ve rotasyon sırasında basınç daha da artacak disk ve omurganın diğer yapılarında bozulmalara ve yaralanmalara (spinal dejenerasyonlar) neden olacaktır. 60 30.10.2024